Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.2014, Blaðsíða 18

18 Fréttir Erlent Vikublað 12.–14. ágúst 2014
Lifði af kjarn-
orkusprengju
n Áhrifarík saga manns sem missti allt, nema vasaúr föður síns, 6. ágúst 1945
S
hinji Mikamo missti allt
þegar kjarnorkusprengju
var varpað á Hiroshima, að
undanskildu vasaúri föður
hans. Sem barn, þegar fjöl-
skyldan var vön að baða sig saman
að japönskum sið, spurði dóttir
hans, Akiko, föður sinn aldrei um
eyrað sem vantaði á hann eða örin á
líkömum foreldra hans. „Ég hugsaði
ekki um það,“ segir hún í samtali við
breska ríkisútvarpið BBC. „Fyrir mér
var það eðlilegt.“
Móðir hennar talaði aldrei um
sprengjuna. Líkt og japanskri konu
sæmdi „lærði hún að leiða sársauk-
ann hjá sér til þess að verða öðrum
ekki byrði.“ En Akiko ólst upp við
það að hlusta á sögur föður síns frá
þessum örlagaríka degi, sem hún
hefur nú safnað saman og gefið út
í bók. Faðir hennar kenndi henni,
öðru fremur, að það væri rangt að
hata. „Bandaríkjamenn eiga ekki sök
á þessu, stríðið er ekki neinum að
kenna. Tregða fólks til þess að skilja
þá sem hafa gildi sem eru ólík manns
eigin – þar liggur sökin,“ sagði Shinji.
Fékk frí frá vinnu
Sumrin í Hiroshima voru yfirþyrm-
andi og morgunninn 6. ágúst 1945 var
ekki undanskilinn. Það var heitt og
rakt. Shinji vann sem rafvirkjanemi
í hernum en hafði beðið um frí frá
vinnu þann dag til þess að hjálpa föð-
ur sínum að rýma húsið hans, því það
átti að rífa það. Loftárásir sem höfðu
staðið yfir mánuðum saman höfðu
orsakað mikla elda í borgum í Jap-
an og hafði ríkisstjórnin ákveðið að
grípa til aðgerða til þess að hindra
útbreiðslu. Gefin var út fyrirskipun
um að jafna ætti hús Mikamo-fjöl-
skyldunnar við jörðu. Fukuichi, faðir
Shinjis, var ósáttur en gat ekkert gert
til þess að snúa þeirri ákvörðun við.
Nami, móðir Shinji, glímdi við
veikindi á þessum tíma og hafði flúið
upp í sveit. Eldri bróðir Shinji, Taka-
ji, barðist á Filippseyjum. Hinn 19 ára
Shinji og faðir hans voru því einir síns
liðs í borginni. Innan tíðar var hann
sjálfur á leið í herinn.
Blindandi ljós
Feðgarnir tóku sér hlé frá vinnu til
þess að nærast og héldu síðan áfram
störfum. Fukuichi leit á vasaúr sitt,
sem hann bar með sér hvert sem
hann fór. Það var silfurlitað og af áferð
þess að dæma sást að hann hafði átt
það lengi. Klukkan var korter í átta.
Shinji klifraði upp á þak hússins til
þess að eiga við leirflísar. Það var ekki
ský á himni. Þar sem hann var uppi á
þakinu leit hann yfir bjarta borgina.
Niðri í garðinum var Fukuichi, sem
kallaði til sonar síns að vera ekki að
eyða tíma í dagdrauma. Shinji dreif
sig áfram. Klukkan var að verða kort-
er yfir átta þegar hann minnist þess
að hafa lyft hægri handlegg sínum
upp til þess að þurrka svita af enn-
inu, þegar skyndilega hann sá ekkert
nema blindandi, leiftrandi ljós.
Tíu sinnum bjartari en sólin
„Skyndilega horfði ég á risavaxna eld-
kúlu. Hún var í það minnsta fimm
sinnum stærri og tíu sinnum bjartari
en sólin. Hún geystist í áttina að mér.
Logarnir voru ógnvekjandi og liturinn
var merkilega ljósgulur, nánast hvítur,“
segir Shinji í ótrúlegri lýsingu á atvik-
um. „Ærandi hávaðinn kom næstur.
Ég var umkringdur hæstu drunum
sem ég hafði nokkurn tímann heyrt.
Það hljómaði eins og heimurinn væri
að springa. Á þessu augnabliki, fann
ég nístandi sársauka fara í gegnum
allan líkama minn. Það var eins og
fötu af sjóðandi vatni hefði verið hellt
yfir líkama minn og það hefði smogið
inn í húð mína,“ segir hann.
Bjargað af föður sínum
Shinji hentist niður af þakinu og fyrir
augum hans var myrkur, hann grófst
undir húsinu. Hann varð var við að
rödd föður hans nálgaðist. Þrátt fyr-
ir að vera orðinn 63 ára gamall var
Fukuichi sterkur. Hann bjargaði syni
sínum undan grjótmulningi og
slökkti eld sem logaði á líkama hans.
Á bringu Shinji og hægri hlið líkama
hans voru alvarleg brunasár. „Húð
mín hékk á líkamanum í bútum eins
og fatalarfar,“ segir hann. Holdið þar
undir var undarlega gult á litinn, eins
og yfirborð sætrar köku sem móðir
hans var vön að baka.
„Þeir hafa rutt niður
öll húsin fyrir okkur“
„Faðir minn og ég litum hvor á annan,
steinrunnir,“ segir Shinji. Borgin í
kringum þá var horfin, eftir var aska
og rústir. Shinji skildi ekki hvað hafði
gerst. Hafði sólin sprungið? Faðir hans
gat hins vegar strax giskað á raunveru-
lega orsök. „Þeir hafa rutt niður öll
húsin fyrir okkur,“ sagði hann og bætti
við, glettinn, að það liti út fyrir að þeir
hefðu sparað þeim talsverða vinnu.
„Myrkvaskrímsli“
Það var enginn tími til þess að standa
og skrafa. Eldar loguðu víð í gjöreyði-
lagðri borginni og feðgarnir urðu
að flýja. Þeir lögðu af stað að ánni,
þar sem líkamsleifar fólks flutu með
straumnum. Það sem gerðist næst var
ógnvænlegt. Eldarnir í borginni höfðu
myndað nokkurs konar eldstrók.
„Myrkvaskrímsli,“ kallar Shinji það.
Það sogaði með sér allt sem á vegi þess
varð. Parta úr byggingum, húsgögn,
jafnvel vatn úr ánni. Fólk ríghélt sér
þar sem það gat, í örvæntingarfullri
tilraun til þess að komast af. Þegar
skrímslið var farið hjá héldu feðgarn-
ir áfram för sinni í leit að skjóli. Shinji
rifjar upp sársaukann sem hann upp-
lifði vegna brunasáranna og sársauk-
ann sem hann upplifði við að stíga
reglulega á særðan samborgara sem
hann gat ekki aðstoðað sjálfur. Shinji
þakkar föður sínum fyrir að hafa hvatt
sig áfram þegar hann var við að gef-
ast upp. Þegar þeir gátu ekki gengið
vegna sársauka, þá skriðu þeir.
Skilnaður feðga
Af 45 sjúkrahúsum í Hiroshima voru
aðeins þrjú starfandi eftir. Það var enga
hjálp að fá, engin lyf eða verkjalyf. Fyr-
ir einskæra heppni rákust þeir á vin
Shinjis úr hernum, Teruo. Teruo gat
notað sambönd sín til þess að koma
Shinji undir læknishendur.
Þremur dögum eftir að sprengj-
unni var varpað á borgina lágu
feðgarnir saman á gólfi skóla, sem
þá var notaður sem skýli fyrir særða.
Nokkrum dögum síðar komu her-
menn til þess að flytja Shinji á
sjúkrahús. Feðgarnir höfðu lifað af
þessa fimm daga saman, sem liðnir
voru frá 6. ágúst, en urðu nú að skilja.
Endalok stríðs
Þann 16. ágúst varð Shinji var við að
eitthvað óvenjulegt væri á seyði. Her-
mennirnir á sjúkrahúsinu sem hann
dvaldi á voru ekki lengur vopnaðir
sverðum. Japanir höfðu gefist upp í
stríðinu, því var lokið.
Shinji útskrifaðist af sjúkrahús-
inu í október 1945. Mánuði áður náði
hann að senda móður sinni póstkort
og láta hana vita að hann væri á lífi.
Hann vildi leita föður síns og fór aftur
í hverfið sitt og kom að rústum heim-
ilis síns. Þar fann hann hlut sem hann
þekkti vel. Vasaúr föður síns. Það var
ryðgað og illa farið vegna elds og
sýndi að klukkan var korter yfir átta.
Tíminn hafði stöðvast á því augna-
bliki sem sprengjunni var varpað.
Á þeirri stund sem Shinji hélt á úr-
inu kveðst hann hafa fundið að hann
myndi aldrei hitta föður sinn aftur.
Það sem hann vissi ekki á því augna-
bliki var að móðir hans hafði dáið
nokkrum dögum eftir að hún fékk
póstkortið frá honum og bróðir hans
hafði verið drepinn í stríði á Filipps-
eyjum. Þetta úr var því eina tenging
hans við fjölskylduna en hann komst
aldrei að því hvað hafði orðið um föð-
ur hans.
Endurfundir
Árið 1949 þegar Hiroshima var gerð
að opinberri friðarborg ákvað hann
að gefa úrið til friðarminjasafns.
Árið 1985 var úrið síðan sent til New
York í Bandaríkjunum til þess að
vera hluti af sýningu í höfuðstöðv-
um Sameinuðu þjóðanna. Fjórum
árum síðar komst Shinji að því að
úrið hafði týnst. Það reyndist Shinji
og fjölskyldu hans erfiður missir en
hann var þess fullviss að það ætti eft-
ir að leiða til góðs síðar meir. Fimm
mánuðum síðar fengu japönsk
stjórnvöld bréf frá Sameinuðu
þjóðunum sem innihélt afsökunar-
beiðni til fjölskyldunnar. Sagt var
frá bréfinu í fréttum í Japan, sem
varð til þess að fjarskyldir ættingj-
ar Shinjis og gamlir vinir föður hans
settu sig í samband við hann. Þau
sögðu honum sögur og sendu hon-
um fjölskyldumyndir frá tímanum
fyrir stríð. Það var ómetanlegt fyrir
Shinji að komast í samband við fjöl-
skyldu sem hann taldi sig ekki eiga.
Sögu Shinjis má lesa í bók Akiko,
Rising from the Ashes, sem kom út
í fyrra. n
210 þúsund
létu lífið
Um 210 þúsund manns létu lífið þegar
Bandaríkjamenn vörpuðu kjarnorku-
sprengjum á borgirnar Hiroshima og
Nagasaki í Japan, hinn 6. og 9. ágúst
1945. Talið er að um 140 þúsund
manns hafi látið lífið í Hiroshima og 70
þúsund manns í Nagasaki. Eftirlifandi
fórnarlömb kjarnorkusprengjanna eru
kölluð „hibakusha“ sem er japanska
fyrir fólk sem hefur orðið fyrir áhrifum
sprengju, og er notað um fólk sem varð
fyrir geislavirkni sprengjanna.
Erla Karlsdóttir
erlak@dv.is
Lifði af Shinji Mikamo er 87
ára í dag. Hann lifði af kjarn-
orkusprengju í Hiroshima hinn
6. ágúst 1945 en þá var hann
19 ára. Mynd riSinghiroShiMa.coM
Úr með sögu Vasaúrið var illa farið þegar
Shinji fann það í rústum heimilis síns.
reykjarmökkur Ólgandi reykjarmökkur
stígur upp frá Hiroshima eftir að kjarnorku-
sprengju var varpað á borgina að morgni 6.
ágúst 1945. Mynd rEuTErS
ungur Shinji var aðeins 19 ára þegar hann
upplifði þegar kjarnorkusprengju var varpað
á Hiroshima.