Lögmannablaðið - 01.10.2006, Blaðsíða 26

26 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 3 / 2006
Eins og margir lögmenn vita er oft og
einatt erfitt að fóta sig í réttarfarinu
þegar kemur að málatilbúnaði fyr-
ir dómstólum. Dómur Hæstaréttar í
málinu 511/ 2005 gaf mér tilefni til
eftirfarandi hugleiðinga um Hæstarétt
Íslands.
I
Í málinu nr. 117/2001; Hafnar-
fjarðarkaupstaður gegn Varasjóði við-
bótarlána fjallaði Hæstiréttur um það
hvort að kaupskylda sveitarstjórna á
félagslegum eignaríbúðum skv. lögum
nr. 44/1998 hefði verið fyrir hendi á
tilteknum tíma. Í dómi Hæstaréttar
segir m.a:
„...Auk þeirra málsástæðna, sem áfrýj-
andi tefldi fram í greinargerð sinni í
héraði, reisir hann sýknukröfu sína fyrir
Hæstarétti á því, að verði lög nr. 44/1998
túlkuð svo, að eiganda fasteignarinnar
Hvammabrautar 12 í Hafnarfirði hafi
verið skylt að selja sveitarfélaginu og því
að kaupa, sbr. 84. gr. laga nr. 97/1993
um Húsnæðisstofnun ríkisins og ákvæði
I til bráðabirgða í fyrrnefndu lögunum,
fari það gegn jafnræðisreglu 65. gr. stjórn-
arskrárinnar, sbr. til hliðsjónar 72. gr.
um friðhelgi eignarréttar og 76. gr. um
félagsleg réttindi. Er ekki að sjá, að þessar
málsástæður hafi komið til umfjöllunar
við aðalmeðferð málsins í héraði. Þykir
engu að síður rétt að huga að þeim,
þar sem þær varða stöðu almennrar
löggjafar gagnvart stjórnarskrá...
[leturbr. HJ]
Eins og sjá má þá ákvað rétturinn,
sem var skipaður fimm dómurum, að
hleypa málsástæðunum að þótt þær
væru of seint fram komnar þar sem þær
lutu að gildi lagareglu gagnvart stjórn-
arskránni. Þrátt fyrir að það komi ekki
beinlínis fram í dómnum má ætla að
málsástæðunum hafi verið mótmælt af
stefnda og Hæstiréttur hafi því tekið
þær til umfjöllunar þó að ákvæðum
5.tl., 101.gr. EML væri ekki fullnægt
og þar af leiðandi litið framhjá málsfor-
ræðisreglunni. Þó Hæstiréttur orði það
svo í dómnum að ...rétt sé að huga...
að málsástæðunum þá verður að skilja
orðin svo að rétturinn taki þær til efn-
islegrar meðferðar sbr. þá niðurstöðu
réttarins að áfrýjanda hafi ekki
„...tekist að sýna fram á, að fortakslaus
kaupskylda sveitarfélaga á innlausn-
artímanum eftir gildistöku laga nr.
44/1998, sbr. ákvæði þeirra til bráða-
birgða, sé reist á ómálefnalegum forsend-
um og fari í bága við eignarréttarákvæði
og jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar....“
Á grundvelli þessa dóms hefði mátt
telja hafið yfir vafa að málsforræð-
isreglan gilti ekki þegar byggt væri á
því að lög samrýmdust ekki stjórn-
arskrá og slíkar málsástæður fengju
efnislega umfjöllun, án tillits þess hve-
nær þær væru settar fram í máli. Það
virðist blasa við.
II
Í málinu nr. 511/2005; Gullver sf.
gegn íslenska ríkinu og Símanum hf.
reyndi á hvort löglega hefði verið stað-
ið að eignarnámi á spildu á grundvelli
laga um fjarskipti nr. 81/2003. Í mál-
inu var þeirri málsástæðu hreyft fyrir
Hæstarétti að 70 gr. fjarskiptalaga bryti
gegn meðalhófsreglu 72.gr. stjórnar-
skrárinnar þar sem lagareglan heimilar
eignarnám ef „... samningum um kaup
verður ekki við komið...“, í stað þess að
miða við að samningar um kaup eða
önnur afnot hefðu ekki náð fram að
ganga. Í þessu máli voru þrír dómarar
og einn þeirra hafði setið í fyrrgreindu
máli nr. 117/2001. Í ljósi dómsins í
því máli var rökrétt að áætla að það
skipti engu máli þó að framangreind
málsástæða hefði fyrst komið fram
fyrir Hæstarétti, rétturinn myndi „...
huga að henni þar sem [hún] varða[r]
Hróbjartur Jónatansson hrl.
Hinir óranns­akanlegu
vegir Hæs­taréttar
Pantone
202
Cool Gray 7
Cool Grey 11
100m 60y 40k
50k
80k
Process
NÝTT HEIMILISFANG: SUÐURLANDSBRAUT 24
Sími 545 4400 – Fax 545 4401 – www.gutenberg.is