Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 42

Náttúrufræðingurinn
42
4. mynd. Ljósmynd af þunnsneið
úr beinlímslagi framtannar birnu
sem synti á land á Skaga 16. júní
2008. Rauð punktalína sýnir
mörk tannbeins og beinlímslags-
ins. Birnan er talin hafa verið
komin á fimmtánda ár og hafa
eignast afkvæmi að minnsta kosti
þrisvar sinnum (6, 9 og 12 ára
gömul). Breiðar sumarlínur (S)
fara á undan áberandi vetrar-
línum þegar talið er að birnan
hafi lagst í híði (H) og alið og
fóstrað húna. Næstu tvær árs-
línur innan hvers þriggja ára
tímgunarferils eru auðkenndar
tölustöfunum 2 og 3. Mögulegt
er að birnan hafi einnig átt af-
kvæmi þegar hún var talin vera
5 ára en ekki náð að ala þau upp
(merkt með H?). Línur sem
taldar eru vera millilínur í
sumarlögum eru auðkenndar
bókstöfunum a–f. – Photograph
of stained thin-section showing
growth layer groups in the ce-
mentum region of I1 of a female
polar bear that swam ashore in
Skagi, N-Iceland, on June 16,
2008. The segregation between
the dentary and the cementum
layers is shown with a dotted red
line. White arrows point to dark-staining, dense bands that are suggested to be incremental lines. The estimated age of the female was 14½
years. It is hypothesized that the female had successfully raised cubs three times, born when she was 6, 9, and 12 years old, respectively. In
each case a wide, translucent summer band (S) was followed by a broad, dark staining, dense incremental line (H) when the female was
expected to have spent the winter in a den with the newly born cubs. The two following, narrow growth layer groups are indicated with 2
and 3, respectively. When five years old the female might also have given birth to cubs that were not raised (marked with H ?). Six lines,
probably all accessory lines during the warmer parts of the year, are marked with the letters a–f. Ljósm./Photo: Karl Skírnisson.
raunverulegar vetrarlínur. Vel er
þekkt að vetrarlínur dýra af þekkt-
um aldri getur vantað eða þær verið
óskýrar.16,17,18
Mestu ónákvæmninnar við mat
á aldri Skagabjarnarins gætir um
miðbik æviskeiðsins en síðustu
12 árin (árin 1997–2008) mynd-
uðust skýrar og reglulegar vetrar-
línur sem gætu bent til þess að
óverulegar breytingar hafi orðið
á högum bjarnarins eftir að hann
var kominn á miðjan aldur. Sér-
staka athygli vekur breiða, dökka
vetrarlínan sem myndaðist þegar
dýrið var álitið vera þriggja vetra
(5. mynd). Þessi lína er áberandi
breiðari en aðrar línur. Þykktin er
ekki ósvipuð línunum sem taldar
voru hafa myndast híðisveturna
hjá birnunni (4. mynd). Talið er að
þessi lína endurspegli langan vetur
og hálfgert sultarlíf eftir að forsjár
móðurinnar naut ekki lengur við og
húnninn þurfti að fara að spjara
sig á eigin spýtur.
Aldurssamsetning
hvítabjarnarstofna
Forvitnilegt er að skoða aldurssam-
setningu hvítabjarnarstofnanna sem
lifa næst landinu. Við merkingar
á dýrum úr Svalbarðastofninum
á árunum 1988–2002 var fremsti
forjaxlinn tekinn úr 1062 dýrum og
aldurinn metinn.15 Veiðar eru aftur
á móti stundaðar á hvítabjörnum
á Grænlandi og því er aldurssam-
setning dýranna sem þaðan voru
rannsökuð frá árunum 1988–1996,
alls 238 talsins, talsvert öðruvísi (6.
mynd).22 Athygli vekur að sárasjald-
gæft er að ísbirnir í þessum stofnum
nái meira en 23 ára aldri.
Auknar og endurskoðaðar athug-
anir á hvítabjörnum úr Svalbarða-
stofninum (1073 dýr frá árunum
1988–2003) sýndu að einungis 1,5%
þessara dýra náðu því að verða
23 ára og meðalaldur í stofninum
var ekki nema ríflega 8 ár. Ef björn-
um sem ekki voru búnir að ná
þriggja ára aldri var sleppt í þessum
útreikningum hækkaði meðalaldur-
inn í 11,3 ár.17
Það verður að fara varlega í að
túlka gögn um aldurssamsetningu
spendýra. Dreifing dýranna er oft
háð kyni og aldri. Því er ekki hægt
að ganga að því vísu að úrtak
endurspegli viðkomandi stofn.
Gögnin frá Svalbarða byggjast á

H

S 

2 


H

S 

2 

3 


H

S 

2 

3 

3 

2 

H 
? 

1 

5 

6 

9 

2 

3 

4 

3 

a 

c 

b 

d
f 

e 

Tannbein 


 
Beinlím 

14
12