Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Blaðsíða 77
76 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Þeir entust ekki lengi
Þar sem aldur getur stundum gefið mikilsverðar vísbendingar um eðli
tiltekinna starfa verður þessi þáttur tekinn til sérstakrar skoðunar. Athugaðar
voru skipshafnarskrár fyrir Reykjavík árið 1910 og var ártalið valið af
handahófi, en þess ber þó að geta að þá var fjöldi skúta í landinu enn mjög
hár miðað við árin þar á undan. Frá Reykjavík voru gerð út stærstu skipin
með fjölmennustu áhafnirnar og lengstan úthaldstíma. Fjöldi skipverja var
svolítið mismunandi eftir veiðitímabilum sem voru þrjú til fjögur í Reykjavík
en oftast tvö á Norður- og Vesturlandi. Flestir voru á fyrsta tímabilinu, þ.e.
vetrar vertíð, en eftir það fór hásetum nokkuð fækkandi. Þetta réðist aðallega
af framboði á mannskap. Á vetrarvertíð 1910 voru að meðaltali 25 hásetar,
24 á vorvertíð og 22 á sumarvertíð. Fjöldi háseta var einnig mismunandi frá
ári til árs af sömu ástæðum. Á tímabilinu 1906-1910 var oftast þremur til sex
f leiri eða færri í áhöfn á milli ára.113
Árið 1910 voru 33 áhafnir lögskráðar á skútur í Reykjavík en 138 seglskip
voru þá í landinu öllu.114 Mynd 6 sýnir aldursdreifingu allra áhafnarmeðlima,
en samkvæmt henni voru tæp 70% háseta á aldrinum 16-35 ára. Drengir 15
ára eða yngri voru mjög fáir en af því má ráða að mun f leiri hafa byrjað til sjós
eftir að 16 ára aldri var náð en ekki 14 ára, eins og oft hefur verið miðað við.
Helmingur matsveina var á aldrinum 21-30 ára.115 Það var sjaldgæft að
drengir og eldri menn væru kokkar á þessum tíma. Samkvæmt upplýsingum
heimildarmanna var matsveinninn oft unglingur eða nokkuð við aldur, sér-
staklega á litlum skútum frá Breiðafirði, Vestfjörðum og Norðurlandi. Mikill
meirihluti stýrimanna var 21-40 ára.
Upplýsingar liggja ekki fyrir í skipshafnarskrám um aldur skipstjóra, aðeins
nöfn þeirra, og hefur því verið af lað vitneskju um þá út frá öðrum heimildum
eftir því sem hægt var. Langflestir skipstjórar voru 26-40 ára.116
113 ÞÍ. Bæjarfógetinn í Reykjavík. OA/11. Skipshafnarskrár 1910 B-H. OA/12.
Skipshafnarskrár 1910 I-S. OA/13. Skipshafnarskrár 1910 T-Ö. - Landshagsskýrslur
fyrir Ísland 1906-1912.
114 ÞÍ. Bæjarfógetinn í Reykjavík. OA/11. Skipshafnarskrár 1910 B-H. OA/12.
Skipshafnarskrár 1910 I-S. OA/13. Skipshafnarskrár 1910 T-Ö. - Hagskinna,
bls. 313, 330.
115 ÞÍ. Bæjarfógetinn í Reykjavík. OA/11. Skipshafnarskrár 1910 B-H. OA/12.
Skipshafnarskrár 1910 I-S. OA/13. Skipshafnarskrár 1910 T-Ö.
116 Einar S. Arnalds, Stýrimannaskólinn í Reykjavík í 100 ár ([Reykjavík]: Örn og
Örlygur 1993), bls. 449-541. - Gils Guðmundsson, Skútuöldin. Önnur útgáfa
aukin. 1.-5. b. (Reykjavík: Örn og Örlygur 1977). – Guðmundur Jakobsson,
Skipstjóra og stýrimannatal 1.-4. b. (Reykjavík: Ægisútgáfan 1979-1980).