Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Blaðsíða 79
78 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
mestan af la fyrir sjálfan sig, en það var líka lífsskilyrði fyrir útgerðina, sem
átti annan hvern fisk, sem á skip kom.“118
Vestfirðir eru teknir hér til samanburðar á aldri áhafnar, en að vísu með þeim
annmörkum að aðeins eru til slitur af skipshafnarskrám úr Barðastrandarsýslum
(1891-1897) og úr Ísafjarðarsýslum ekki fyrr en 1919. Mjög fáar skrár er
snerta seglskip hafa varðveist, þær elstu frá 1922 og aðeins yfir fimm skip,
en það ár voru alls 30 skútur gerðar út frá Vestfjörðum. Athugun á þessum
skipshafnarskrám sýnir að 4% háseta voru 11-15 ára, tæp 65% voru 16-35
ára, 6% voru 36-45 ára, 2% voru 46-50 ára, 12% voru 56-60 ára og rúmlega
10% voru 61-70 ára. Niðurstaða þessa samanburðar skilar svipaðri útkomu
og í Reykjavík, þótt heimildir séu takmarkaðar. Eftirtektarvert er að mun
f leiri Vestfirðingar voru komnir yfir fimmtugt eða um 23%. Kann það
m.a. að hafa stafað af því að úthaldstíminn var mun styttri en á skipum frá
höfuðborginni og að aðeins var veitt á vorin og sumrin.119 Þetta breytir þó
ekki heildarniðurstöðunni, þ.e. að handfæraveiðar á skútum voru einkum
stundaðar af ungum mönnum.
„Ég var allur orðinn gulur“
Sjóveiki var algeng hjá byrjendum, sérstaklega í fyrsta túrnum. Venjulega
jöfnuðu menn sig eftir nokkra daga þótt einhverjir gætu verið illa haldnir
mun lengur, jafnvel í heilan mánuð.120 Sumir urðu aldrei almennilega lausir
við sjóveikina en héldu samt áfram til sjós.121 Nýliði segir þannig frá fyrstu
ferð sinni á seglskipi:
Fyrst þegar ég fór, 12 ára, þá vorum við að sigla út Eyjafjörðinn, og ég
var drullusjóveikur. Það var stampur af olíufati sem fiskur var þveginn
upp úr. Því var hvolft ofan á dekkið og það bundið, og ég settur ofan á
og breitt yfir sjóklæði svo ég blotnaði ekki. Niður fékk ég ekki að fara
fyrr en ég borðaði hafragraut og mjólk, sem pabbi hafði með sér. Hann
118 Þorsteinn Þorsteinsson, „Endurminningar Þorsteins Þorsteinssonar, skipstjóra
í Þórshamri, önnur grein“, Sjómannablaðið Víkingur 15 (1953), bls. 81.
119 ÞÍ. Ísafjarðarsýsla ÓC/1 og ÓC/2. Skipshafnarskrár 1919-1926. – Hagskinna,
bls. 316-317. – Engar skipshafnarskrár eru til fyrir Snæfellsnessýslu frá skútuöld.
120 Guðmundur Gíslason Hagalín, Sjö voru sólir á lofti. Séð, heyrt og lifað (Reykjavík:
Bókfellsútgáfan 1952), bls. 222. - Hallbjörn Eðvarð Oddsson, „Ævisaga
Hallbjörns Edvarðs Oddssonar“, Ársrit Sögufélags Ísfirðinga 3 (1958), bls. 96.
121 ÞÞ 5184. - Jóhann Bárðarson, Brimgnýr. Viðbætir við Áraskip og Æviminningar
Péturs Oddssonar (Reykjavík: Víkingsútgáfan 1943), bls. 78.