Gripla - 20.12.2006, Blaðsíða 80

GRIPLA78
gagnvart útskýringum hans og greiningu á formunum. Þetta hafa menn leyft
sér í krafti þess að fræðilegar forsendur séu aðrar (og vonandi að einhverju
leyti betri) en þær sem Snorri hafði.
Sú greining á fornháttum sem mestrar hylli hefur notið meðal fræðimanna
á síðari öldum (þeirri 19. og 20.) hefur byggt á hugmyndum sem Eduard Sie-
vers setti fram í bók sinni Altgermanische Metrik árið 1893 (sbr. t.d. Einar Ól.
Sveinsson 1962:110 o. áfr., Kuhn 1983, Gade 1995). Kenning Sievers gekk út
á það að grunneining fornyrðislags, sem átti að vera eins konar grunnur að
öllum norrænum háttum, væri það sem hann kallaði hálflínu eða stuttlínu
(Halbzeile, Kurzzeile), og hver stuttlína átti að hafa fjóra liði, eða atkvæði, og
tveir þessara liða áttu að vera sterkir og mynda þannig ris. Í lýsingu á hrynj-
andi háttanna gerði Sievers ráð fyrir að til væru fimm gerðir lína (einkenndar
með bókstöfum frá A til E (Sievers 1893:31), sem byggðust á dreifingu sterkra
og veikra liða. Miðað við það að liðirnir séu fjórir og risin tvö (sem flestir eru
sammála um) er stærðfræðilegur möguleiki á staðsetningu þeirra 6. Hið eina
sem er bannað samkvæmt fimmgerðakerfinu (Fünftypensystem) er að línur
endi á tveimur sterkum liðum.
En þrátt fyrir vinsældir kerfisins hafa menn bent á, að skýringargildi þess
er heldur rýrt um hinar raunverulegu bragfræðilegu takmarkanir. Hvernig
stendur á því að gerðirnar eru fimm en ekki sex? Og hvað ræður því hversu
mörg atkvæði geta staðið í línu? Heusler (1925:127) gagnrýnir greiningu
Sievers fyrir að lýsa frekar textanum en forminu, þ.e. hvernig hrynjandin birt-
ist, en ekki hvernig stendur á henni og hvaða takmörk eru fyrir því hvað telst
rétt kveðið. („Die Sieversschen Typen belehren über den Sprachstoff, nicht
über eine vershafte Messung“, sbr. líka umræðu hjá Kristjáni Árnasyni
1991/2000:48–49 og Heusler 1889/1969:639).
Annar galli á greiningarkerfi Sievers kemur fram þegar greina á aðra
bragarhætti en fornyrðislag. Ekki hefur verið sett fram í kerfi Sievers nein
sannfærandi greining á formi ljóðaháttar, og margs konar vandamál rísa þegar
greina skal dróttkvæðan hátt með þessum aðferðum. Upphafleg hugmynd
Sievers var sú að dróttkvæðar línur, sem hafa sex bragstöður, væru eins konar
útvíkkun á fornyrðislagi þannig að bætt væri við einum braglið. Samkvæmt
þessu ættu að vera jafnmargar gerðir dróttkvæðra lína og fornyrðislagslína,
þ.e. 5. Hins vegar hafa síðari fræðimenn sem fjalla um dróttkvæði með þess-
um formerkjum hallast að því að gerðirnar séu margfalt fleiri. Við lauslega
talningu virðist t.d. Kuhn (1983:92–97) gera ráð fyrir a.m.k. 32 línugerðum,
og Gade 1995 gerir ráð fyrir tæpum 40 línugerðum. Kristján Árnason (1991/
2000) stingur hins vegar upp á að flokka dróttkvæðar línur með einfaldari