Gripla - 20.12.2006, Blaðsíða 157

GRÝLA KARLS ÁBÓTA 155
verða í atburðarás, því ólíklegt er að þessum bókarhluta hafi lokið einhvers
staðar í miðjum klíðum.
Saman við deiluna um Grýlu fléttast deilan um það hvort Karl ábóti hafi
látið þar við sitja eða haldið áfram rituninni, jafnvel skrifað söguna alla. Jón
Helgason benti reyndar á það í bókmenntasögu sinni að ágreiningurinn um
afmörkun Grýlu fæli í sér eindregna vísbendingu um lausn hinnar deilunnar
(Jón Helgason 1934:143). Mörk milli höfunda verða ekki greind vegna þess
hvað stíllinn er samfelldur og sjálfum sér samkvæmur. Þeir sem hafa talið að
annar höfundur hafi lokið sögunni hafa orðið að ganga út frá því að síðari
höfundurinn hafi annaðhvort umritað Grýlu Karls eða aðlagað stíl sinn að
henni. Aldur sögunnar í endanlegri gerð hefur einnig verið umdeildur. Niður-
stöður Knuts Helle um aldur Böglungasagna, konungasagnarits sem samið var
í beinu framhaldi af Sverris sögu, benda til þess að sögunni hafi verið lokið
fyrir 1210, og þess vegna gæti Karl hafa ritað söguna allt til enda (Helle 1958:
100–101).
Ekki er vitað um tilgang eða tilefni Sverris sögu, né fyrir hvern eða hverja
hún var upphaflega rituð. Formálinn felur ekki í sér hefðbundna ritbeiðni í
formi ávarps eða kveðju, og hann getur ekki verið ritaður af Karli ábóta,
a.m.k. ekki í þeirri mynd sem hann hefur varðveist (Sverrir Tómasson 1988:
391–394). Elstu handrit sögunnar eru frá því um 1300. Ef til vill má einhverja
vísbendingu fá af því að hin tvö elstu, AM 327 4to og AM 47 fol. (Eir-
spennill), hafa snemma borist til Noregs og annað jafnvel verið skrifað þar,
enda þótt ritarar hafi verið íslenskir.
Styrkur (fortitudo) var ein af fjórum höfuðdyggðum, og sá konungseigin-
leiki er hugstæður ritara formálans í báðum gerðum hans. Sverrir Tómasson
bendir á að hin guðfræðilega hugmynd um algeran styrkleik (perfectam forti-
tudinem) sem hér sést fái stuðning af helgisagnaminnum í upphafi sögunnar,
þar sem undur verða í draumi Gunnhildar, móður Sverris, fyrir fæðingu hans
(Sverrir Tómasson 1992:394). Uppfylling þessara drauma og einnig samsöm-
un Sverris við Davíð konung Biblíunnar kristallast í ræðu Sverris í 99. kafla,
þegar hann hefur fellt höfuðandstæðing sinn, Magnús Erlingsson, og sannað
styrk sinn og heilaga köllun. Svipuð guðfræðileg hugsun liggur að baki túlk-
unar nafnsins Grýla í formálanum, en það kann að eiga sér eldri rætur.