Gripla - 20.12.2012, Page 164
GRIPLA162
einnig kemur fyrir í Guðmundar sögu A þar sem hún segir Guðmundi, sem
þá er orðinn biskupsefni, að María hafi vitrað sér það að Guð og hún sjálf
vilji að Guðmundur væri biskup.72 úlfrún sér Þorlák einnig „í kanúkabún-
aði“, líkt og valgerður í vitrun hennar að framan, sem með vissu tilheyrði
*Revelaciones Thorlaci episcopi. Báðar vitranirnar minna raunar nokkuð á
„Rannveigar leiðslu“, þótt þar sé Þorlákur ekki í aðalhlutverki eins og hér.
Þær vitranir um Þorlák sem er að finna í næstu köflum virðast einnig hafa
gerst í Hólabiskupsdæmi. Þar að auki gætu hugsanlega leynst vitranir frá
penna Gunnlaugs meðal jarteina jóns biskups helga, enda kemur Þorlákur
við sögu ásamt jóni helga í sumum þeirra. Athugun á þessu myndi þó
teygja efnið um of út fyrir mörk þessarar greinar.
sýn Brestis – „svá hefur bróðir Gunnlaugr ok sagt í latínu“
einhver áhugaverðasti kaflinn úr þessu meinta og mögulega efni úr
*Revelaciones Thorlaci episcopi eftir Gunnlaug Leifsson er „sýn Brestis“,
sem varðveitt er í Ólafs sögu Tryggvasonar hinni mestu. sýnin kemur fyrir
í D-gerð sögunnar sem, eins og að framan sagði, er upprunalega frá miðri
14. öld en varðveitt í AM 62 fol. (ofanverð 14. öld) og í kafla í Flateyjarbók
(Gks 1005 fol.) sem skrásettur hefur verið um 1390. vitrun Brestis, sem
með vissu er þýdd úr latínuriti eftir Gunnlaug Leifsson („svá hefur bróðir
Gunnlaugr ok sagt í latínu“), er skotið inn í hina miklu samsteypusögu
um ólaf konung tryggvason, sem einnig geymir mikið efni úr latínusögu
Gunnlaugs um konunginn. sumir fræðimenn hafa því skiljanlega dregið
þá ályktun að „sýn Brestis“ sé líka tekin úr latínusögunni.73 en þegar texti
Flateyjarbókar er skoðaður nánar kemur hins vegar í ljós að um er að
ræða latínurit sem hefur haft að geyma fleiri sýnir sem tengdust andláti
Þorláks biskups. Þeim sem gerði D-söguna hefur þótt viðeigandi að skjóta
„sýn Brestis“ inn í sögu konungsins aðeins vegna þess að persóna ólafs
tryggvasonar kemur þar fyrir.
en skoðum þessa frásögn:
sva hefir brodir Gvnlavgr ok sagt j latínv at a þvi ari er Þorlakr
byskvp [Rvnolfs s(on)] for fram af þessi verolld. bar merkilíga syn
72 jón jóhannesson et al. 1946 1, 155.
73 sbr. ólafur Halldórsson 1958–2000 3, cccxv (vísar í Björn M. ólsen 1893, 290–293);
sveinbjörn Rafnsson 2005, 263.