Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2005, Blaðsíða 57

57
Tímarit um menntarannsóknir, 2. árgangur 2005
Katz (1995) talar um fjórar tegundir náms-
markmiða sem hún telur mikilvægt að stefna
að í leikskólastarfi. Þetta eru markmið sem
lúta að þekkingu, færni, tilhneigingum til
náms og tilfinningum. Bertram og Pascal
(2002a, 2002b) telja að í stað þess að meta
leikskólastarf út frá því sem börn eiga að
læra og auðvelt er að meta sé fýsilegra að
tala um árangursríkan námsmann sem hafi
hæfni til að skoða umheiminn með opnum og
gagnrýnum huga í þeim tilgangi að bæta við
þekkingu sína og skilning. Þegar fjallað er um
starfshætti í leikskólum hafa fræðimenn og
leikskólakennarar ígrundað og rætt hugtökin
umönnun og kennsla. Ný skilgreining þessara
hugtaka felur í sér að lögð er áhersla á þátt
samskipta og félagslegra tengsla í námi barna
og talið að börn læri best í umhverfi þar
sem líkamlegum og tilfinningalegum þörfum
þeirra er mætt (Smith, 1996). Á þessum grunni
byggir Broström (2003) umfjöllun sína þegar
hann talar um að umönnun leikskólakennara
beinist að þörfum barnsins, uppeldi þess
og kennslu. Markmiðssetning, viðhorf leik-
skólakennara til þess hvað börn eigi að læra
og hvaða starfshætti þeir aðhyllist byggjast
á gildismati og skoðunum hvers og eins. Því
voru eftirfarandi rannsóknarspurningar hafðar
að leiðarljósi við rannsóknina:
1) Hver eru markmið leikskólastarfs að mati
leikskólastjóranna?
2) Hvað telja leikskólastjórarnir að börn eigi
að læra í leikskóla?
3) Hverjir eru starfshættir leikskólanna að
mati leikskólastjóranna?
4) Hvaða sýn hafa leikskólastjórarnir á
börn?
Aðferð
Þátttakendur í rannsókninni voru 60 leik-
skólastjórar í leikskólum í ólíkum sveitar-
félögum á landinu. Gögnum var safnað á
þremur árum 2001, 2002 og 2003. Tekin
voru opin viðtöl við leikskólastjórana og
tóku leikskólakennaranemar á lokaári við
Kennaraháskóla Íslands viðtölin sem hluta af
verkefnum í tveimur áföngum, annars vegar
námskeiði um aðferðafræði rannsókna og hins
vegar námskeiði um stefnur og strauma í
leikskólauppeldi.
Hagkvæmni réð hvernig þátttakendur voru
valdir. Nemar máttu til að mynda velja hvaða
leikskólastjóra þeir tóku viðtal við. Fyrsta
árið sem gögnunum var safnað höfðu því
nemarnir nokkuð frjálsar hendur við hvern
þeir ræddu, næstu tvö árin voru hins vegar þeir
leikskólastjórar sem þegar hafði verið talað
við útilokaðir svo færri möguleikar voru þá
fyrir hendi. Leikskólakennaranemarnir skiluðu
höfundum afritum af viðtölunum í tölvutæku
formi og veittu leyfi til þess að þau væru notuð
áfram við rannsóknina. Leikskólastjórarnir
veittu leyfi fyrir rannsókninni fyrir sitt leyti
sem og rekstraraðilarnir.
Viðtöl
Tekin voru hálfopin (semistructured) viðtöl við
leikskólastjórana og viðtalsrammi notaður til
viðmiðunar. Lögð var áhersla á að í viðtölunum
væri fjallað um eftirfarandi efnisþætti: Markmið
leikskólastarfsins, hugmyndir leikskólastjórans
um nám, kennsluaðferðir leikskólans og
hlutverk leikskólakennarans.
Í eigindlegum viðtölum er lögð áhersla á að
skilja sjónarhól þátttakenda, þ.e. það sem er
mikilvægt fyrir viðmælendur og þá merkingu
sem þeir leggja í það sem verið er að rannsaka.
Jafnvel þótt settur væri upp viðtalsrammi var
gert ráð fyrir talsverðu frelsi til umræðu og
skoðanaskipta milli viðmælanda og spyrjanda.
Þeir sem tóku viðtölin gátu sveigt þau og
aðlagað aðstæðum og því sem upp kom í
viðtalinu og leikskólastjórarnir gátu haft áhrif
á það sem talað var um og í hvaða átt viðtalið
stefndi. Lögð var áhersla á að samtalið og
framvinda þess stýrði viðtalinu. Einnig var
leikskólastjórinn hvattur til að tala um það sem
hann hefði áhuga á og helst brann á honum og
hann síðan spurður nánar út í það sem hann
sagði.
Greining gagna
Við greiningu viðtalanna var byggt á aðferðum
Bogdan og Biklen (1998) og Miles og Huberman
Hvernig tala leikskólastjórar um leikskólann?