Peningamál - 01.02.2000, Blaðsíða 47

greiðslumiðlun í landinu og við útlönd“. Löggjafinn
hefur m.ö.o. séð ástæðu til að fela Seðlabankanum
hlutverk á þessu sviði. Af greinargerð með frum-
varpinu má sjá að það sé m.a. gert með hliðsjón af
erlendum fyrirmyndum. Ennfremur er nefnt í grein-
argerðinni að fram sé komin skýrsla um innlenda
greiðslumiðlun þar sem bent er á ýmsar brotalamir.
Af þessu má draga þá ályktun að bankanum sé ætlað
að beita sér fyrir úrbótum. Á síðustu árum hefur kröf-
unni um jafnan aðgang fjármálafyrirtækja að grunn-
þáttum fjármálaþjónustu einnig vaxið fiskur um
hrygg og hafa seðlabankar stutt þá kröfu.
Uppgjörsreikningar og laust fé
Seðlabankar hafa sérstöðu í fjármálakerfinu. Bæði er
að flestar lánastofnanir hafa viðskiptareikninga hjá
þeim og einnig eru þeir mikilvæg uppspretta lauss
fjár. Með því að nota viðskiptareikninga í seðlabanka
geta aðilar verið vissir um að greiðslur sem þar fara
um eru endanlegar og án greiðslufallsáhættu og að
hagsmunaárekstrar eru í lágmarki. Seðlabanki er í
þeirri lykilaðstöðu að geta prentað peninga ef á þarf
að halda. Þótt slíkt sé ekki gert nema að vandlega
yfirveguðu máli er þetta öryggisventill sem er mjög
mikilvægur. Að jafnaði krefst seðlabanki trygginga
46 PENINGAMÁL 2000/1
Nýjasta útspilið í greiðslumiðlunarmálum er skýrsla BIS
sem kom út í árslok 1999. Skýrslan er kennd við John
Trundle, formann vinnuhóps á vegum BIS, og fjallar um
þær grundvallarreglur sem eiga að gilda í greiðslukerfum.
Þessar reglur eru útvíkkun á Lamfalussy-skilyrðunum, en
þau ná aðeins til greiðslujöfnunarkerfa. Trundle-skilyrðin
ná til allra greiðslukerfa og má búast við að þau muni í
næstu framtíð hljóta sama sess og Lamfalussy-skilyrðin
hafa náð. Trundle-skilyrðin eru þessi:
I. Greiðslukerfi eiga að byggja á sterkum lagalegum
grunni í öllum lögsögum þar sem þau starfa.
II. Reglur og aðferðir eiga að gera þátttakendum kleift
að skilja auðveldlega áhrif greiðslukerfisins á fjár-
hagslega áhættu sem verður til vegna þátttöku í
kerfinu.
III. Í greiðslukerfinu eiga að vera skýrar aðferðir vegna
stýringar á greiðslufallsáhættu og lausafjáráhættu
sem eiga að tilgreina ábyrgðarsvið rekstraraðila
kerfisins og þátttakenda og tryggja bæði hvata og
hæfni til að stjórna og ráða við þessa áhættu.
IV.* Greiðslukerfið á að tryggja tímanlegt lokauppgjör
samdægurs, helst á eðlilegum afgreiðslutíma en í
síðasta lagi í lok dags.
V.* Fjölhliða greiðslujöfnunarkerfi eiga, að lágmarki, að
geta tryggt með tímanlegum hætti lok daglegrar
greiðslumiðlunar þótt sá sem hefur stærstu neikvæðu
greiðslustöðuna bregðist.
VI. Eignir sem notaðar eru til uppgjörs ættu helst að
vera í formi kröfu á seðlabanka en ef aðrar eignir eru
notaðar ætti greiðslufallsáhætta þeirra að vera lítil
sem engin.
VII. Greiðslukerfi eiga að tryggja rekstraröryggi tölvu-
kerfa og aðgengi að varakerfum þar sem hægt er að
ljúka daglegum keyrslum.
VIII.Þjónusta greiðslukerfa á að vera hagnýt og hagkvæm
fyrir notendur.
IX. Að greiðslukerfum skulu vera hlutlægar og opinber-
ar aðgangsreglur sem leyfa jafnan og óhindraðan
aðgang.
X. Stjórnunaraðferðir greiðslukerfis eiga að vera skil-
virkar, ábyrgar og sýnilegar.
* Greiðslukerfi ættu að reyna að ganga lengra en sem nemur þeim lág-
mörkum sem fram eru sett í þessum liðum.
Ábyrgðarsvið seðlabanka
Í Trundle-skýrslunni eru settar fram viðmiðanir um
ábyrgðarsvið seðlabanka við beitingu grundvallarregln-
anna:
A. Seðlabanki ætti að skilgreina á skýran hátt markmið
eigin greiðslukerfis og birta opinberlega upplýsingar
um hlutverk sitt og helstu stefnumið með tilliti til
mikilvægra greiðslukerfa.
B. Seðlabanki ætti að tryggja að kerfi sem hann rekur
starfi í samræmi við grundvallarreglur.
C. Seðlabanki ætti að hafa tilsjón með því að önnur
greiðslukerfi starfi eftir grundvallarreglunum og hafa
til þess nauðsynlegt vald.
D. Seðlabanki ætti að hafa samstarf við aðra seðlabanka
og önnur viðeigandi innlend eða erlend yfirvöld við að
stuðla að öryggi og hæfni greiðslukerfa m.t.t. grund-
vallarreglnanna.
Grundvallarreglur BIS