Peningamál - 01.02.2002, Blaðsíða 12

PENINGAMÁL 2002/1 11
Óvissa og áhættuþættir
Spá Seðlabankans er sem fyrr háð töluverðri óvissu
og því varhugavert að leggja of mikið upp úr túlkun
á ákveðnum gildum. Því er spáin sýnd ásamt mati á
óvissubili hennar á mynd 5. Samkvæmt metinni
óvissu spárinnar eru 90% líkur á að verðbólga verði
innan alls skyggða svæðisins, 75% líkur á að hún
verði innan tveggja dekkstu svæðanna og 50% líkur
á að hún verði innan dekksta svæðisins. Óvissan
verður því meiri sem spáð er til lengri tíma, sem
endurspeglast í víkkun óvissubilsins.3
Óvissu um framgang spárinnar má í megin-
atriðum skipta í tvo hluta, óvissu að gefnum for-
sendum spárinnar og óvissu um sjálfar forsendurnar.
Fyrrnefnda óvissan snýr m.a. að tengslum undir-
liggjandi þátta verðbólguferilsins og verðbólgunnar
sjálfrar. Líkön sem taka í ríkari mæli tillit til lang-
tímasambands verðlags og undirliggjandi þátta sem
hafa áhrif á það, eins og launakostnaðar og gengis,
og taka auk þess tillit til áhrifa framleiðsluspennu,
benda til þess að hali verðbólgukúfsins geti jafnvel
orðið nokkru lengri en hér er gert ráð fyrir. Mikil
óvissa ríkir hins vegar um stöðugleika undirliggjandi
sambanda. Óvíst er t.d. að hve miklu leyti gengis-
lækkun krónunnar muni koma fram í hækkun
verðlags og hve langan tíma það tekur áhrifin að
koma fram. Reynsla landa sem tekið hafa upp fljót-
andi gengi bendir til þess að skammtímagengis-
sveiflur komi hægar fram í verðlagi en áður.4 Því er
hugsanlegt að skammvinnar gengissveiflur séu það
lengi að koma fram í verðlagi að minni spenna og
betra ytra jafnvægi í þjóðarbúskapnum og hækkun
gengis síðar leiði til þess að verðbólguáhrif þeirra
komi aldrei fram að fullu.
Af forsendum spárinnar ríkir mest óvissa um
þróun gengis krónunnar og horfur á innlendum
vinnumarkaði. Í kjölfar yfirlýsingar aðila almenna
vinnumarkaðarins um frestun endurskoðunar kjara-
samninga hækkaði gengi krónunnar og virðist
gengisvísitalan hafa náð tímabundnu jafnvægi í
kringum 140 stig. Horfur eru á nokkuð hraðri
hjöðnun viðskiptahallans næstu misseri og að fjár-
mögnun hans muni ganga greiðlega fyrir sig án
atbeina ríkissjóðs eða Seðlabankans. Líkur á áfram-
haldandi styrkingu krónunnar hafa því vaxið. Seðla-
bankinn hefur áður látið í ljós þá skoðun að raun-
gengi krónunnar muni hækka til lengri tíma litið.
Betri horfur um fjármögnun viðskiptahallans auka
líkur á því að hækkun raungengis verði með hækkun
nafngengis fremur en verðbólgu.
Framvindan á innlendum vinnumarkaði mun hafa
talsverð áhrif á þróun gengis krónunnar á næstunni.
Frestun endurskoðunar kjarasamninga stuðlaði að
hækkun gengisins með því að draga úr óvissu um
efnahagshorfur, en mikil hækkun neysluverðsvísi-
tölunnar í janúar dró úr líkum þess að verðlagsmark-
mið samkomulagsins gengi eftir. Verði samningum
sagt upp í maí og samið um meiri launahækkanir en
gert er ráð fyrir í spá bankans er hætt við að gengi
krónunnar lækki og verðbólga verði meiri en hér er
spáð. Ólíklegt yrði þá að verðbólgumarkmið Seðla-
bankans næðist innan ásættanlegs tíma nema bank-
inn yki aðhald peningastefnunnar, en það gæti leitt til
meiri samdráttar og atvinnuleysis. Nokkur óvissa
ríkir sem fyrr segir um þróun húsnæðisverðs. Lækk-
un húsnæðisverðs, sem bankinn hefur gert ráð fyrir í
síðustu spám, gæti þrátt fyrir allt komið fram að
endingu. Verðbólga yrði þá minni að öðru óbreyttu.
Veruleg lækkun húsnæðisverðs gæti einnig haft3. Matið á óvissu í verðbólguspánni byggist í meginatriðum á sögulegumspáskekkjum bankans þar sem það á við og á einföldum framreikningi
á spáóvissu fyrir þær tímalengdir sem bankinn hefur ekki áður spáð. Á
sama hátt og spár um einstök gildi eru háðar óvissu er matið á spáóvissu
það einnig. Því þarf að fara varlega í túlkun á matinu á spáóvissunni.
Þessu mati er fremur ætlað að draga fram innbyggða óvissu spágerðar-
innar en að vera nákvæmt mat á líkindadreifingu verðbólguspárinnar.
Mynd 5
Efri þolmörk
Neðri þolmörk
Verðbólgumarkmið
Heimild: Seðlabanki Íslands.
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
0
2
4
6
8
10
12
%
0
2
4
6
8
10
12
%
Verðbólguspá Seðlabankans
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
200320022001200019991998 2004
8
6
4
2
0
0
-2
8
6
4
2
0
10
-2
Efri þolmörk
Neðri þolmörk
Verðbólgu-
markmið
Neysluverðs-
vísitala
4. Sjá t.d. grein Þórarins G. Péturssonar, „Miðlunarferli peningastefn-
unnar“, Peningamál, 2001/4, bls. 59-74.