Peningamál - 15.05.2013, Blaðsíða 43

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
3
•
2
43
opinberum tölum um skuldastöðu hins opinbera. Í bráðabirgðatölum
Hagstofunnar fyrir árið 2012 kemur fram að vegna endurmats hafi
lífeyrisskuldbindingar vegna ríkisstarfsmanna aukist um 10 ma.kr.
en þær koma ekki fram í rekstrargrunni fjárlaga. Miðað við þetta
endurmat eru lífeyrisskuldbindingar ríkissjóðs nú tæplega 23% af
landsframleiðslu og bætast við skuldahlutfall upp á rúmlega 80% af
landsframleiðslu. Svigrúm ríkissjóðs til að standa straum af kostnaði
við þensluhvetjandi aðgerðir til að styðja við efnahagsbatann er því
takmarkað.
Óvissa í fjármálum hins opinbera næstu árin lýtur að mestu að
lakari afkomu. Efnahagsbatinn hefur heldur hægt á sér en það setur
þrýsting á tekjuhlið fjárlaga og komið hafa fram tillögur um aukin
útgjöld svo sem vegna byggingar nýs Landspítala og í stjórnarfrum-
varpi um lífeyrisréttindi almannatrygginga og félagslegan stuðning.
Myndu þær að öðru óbreyttu kalla á mótvægisaðgerðir á gjalda- og/
eða tekjuhlið ef verja á afkomu ríkissjóðs og tryggja að langtíma-
áætlun um jöfnuð í ríkisfjármálum gangi eftir.
Í spá Seðlabankans um afkomu hins opinbera og ríkissjóðs er ekki
gert ráð fyrir frekari gjaldfærslu vegna afskriftaþarfar Íbúðalánasjóðs.
Ástæðan er ekki sú að litlar líkur séu á frekari afskriftum enda telur
bankinn rekstur sjóðsins ósjálfbæran við núverandi aðstæður.2 Hins
vegar er erfitt að spá fyrir um hve miklar afskriftirnar verða og hvenær
ríkissjóður muni veita auknu fé til sjóðsins.
Samneysla ríkissjóðs dregst enn saman en samneysla sveitarfélaga
eykst
Á síðasta ári hélt samneysla ríkissjóðs og almannatrygginga áfram
að dragast saman. Samneysla ríkissjóðs dróst saman um 1% en
almannatrygginga um 1,4%. Samneysla ríkissjóðs hefur því dregist
saman að magni til um samtals 10% frá árinu 2008 og samneysluút-
gjöld almannatrygginga um 5,7%.
Fyrstu viðbrögð sveitarfélaga við efnahagskreppunni voru einnig
að skera niður í samneyslunni og dróst samneysla þeirra meira saman
en hjá ríkissjóði fyrstu tvö árin eftir að kreppan skall á eða um 5,7%.
Árið 2011 urðu hins vegar kaflaskil þegar samneysluútgjöld sveitar-
félaga tóku aftur að vaxa og það hratt en þau jukust um samtals 5%
á árunum 2011 og 2012. Halli á rekstri sveitarfélaga nam þó aðeins
0,3% af landsframleiðslu árin 2011 og 2012 samanborið við tæplega
1% halla árin 2009 og 2010. Aðhaldi sveitarfélaga virðist því vera
lokið og þau eru því ekki í sambærilegum aðhaldsaðgerðum og ríkis-
sjóður. Sjálfsagt hefur það áhrif á stöðuna að mörg sveitarfélög úti á
landi njóta góðs af uppgangi í sjávarútvegi og ferðamannaiðnaði. Þó
verður að setja þann fyrirvara á að tölur Hagstofunnar fyrir árið 2012
eru að mestu áætlun þar sem endanlegt uppgjör liggur ekki fyrir fyrr
en ársreikningar sveitarfélaga verða birtir í september nk.3
Fróðlegt er að skoða þróun á nafnvirði samneyslunnar þar sem
hún sýnir enn skýrar ólíka þróun hjá ríki og sveitarfélögunum. Nafnvirði
2. Sjá rammagrein III-1 í Fjármálastöðugleika 2013/1, bls. 35-38.
3. Veruleg endurskoðun verður oftast á fyrstu tölum sveitarfélaga vegna þess hversu seint
endanlegar upplýsingar um afkomu þeirra liggja fyrir.
Ríkissjóður
Sveitarfélög
Almannatryggingar
Mynd V-4
Þróun raunvirðis samneyslu 2008-20151
Vísitala 2008 = 100
1. Grunnspá Seðlabankans 2013-2015.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
80
85
90
95
100
105
110
20152014201320122011201020092008