Bændablaðið - 14.08.2014, Blaðsíða 24
20 Bændablaðið | Fimmtudagur 14. ágúst 2014
Að Hallkelshólum í Grímsnesi
er rekið bleikjueldi þar sem eru
framleidd seiði og matfiskur. Í
stöðinni eru framleidd 250 til 400
þúsund seiði og um 100 tonn af
matfiski á ári.
„Upphaflega stóð til að hér
yrðu framleidd laxaseiði fyrir
laxeldisstöðvar í Noregi, segir
Guðmundur Adolfsson, sem á og rekur
Fjallableikju til hálfs á móti Jónasi
Stefánssyni. „Gísli Hendriksson
bóndi á Hallgerðishólum átti 51%
í stöðinni á móti 49% hlut norskra
aðila. Stöðin var byggð 1986 með
það í huga að framleiða 1,5 milljón
laxaseiði á ári sem átti að flytja til
Noregs til áframeldis.
Framleiðslan gekk vel, búið
var að framleiða 1,3 milljónir
laxaseiða og skip var 70 mílur frá
landi á leiðinni hingað til að flytja
þau út þegar Norðmenn breyttu
lögum þannig að ekki mátti flytja
laxaseiðin þangað lengur. Skellurinn
var því rosalegur og Fjallalax, eins
og stöðin hét þá, fór á hausinn.“
Matfiskur og seiði
Tilraun var gerð til að endurreisa
reksturinn en hann fór aftur í þrot
nokkrum árum seinna. Stofnfiskur
var með seiðaeldi á Hallkelsstöðum
um tíma en síðan stóð stöðin tóm í
tvö ár. Guðmundur og Jónas hófu
bleikjueldi í húsnæðinu árið 2009
undir heitinu Fjallableikja.
Í dag ræktar Fjallableikja matfisk
og seiði fyrir aðrar eldisstöðvar.
„Stærstur hluti framleiðslunnar er
matfiskur sem er blóðgaður og ísaður
hér en unninn á höfuðborgarsvæðinu
eins og er.“
Hundrað tonn af matfiski
á þessu ári
Halldór Arinbjarnar, fisk eldis-
fræðingur og stöðvarstjóri, segir
að framleiðsla á matfiski verði um
hundrað tonn á þessu ári en hafi
verið um áttatíu tonn á því síðasta.
„Auk matfisks framleiðum við seiði
fyrir eldisstöðvar vestur á fjörðum
og Klausturbleikju, svo dæmi séu
tekin. Þrátt fyrir að framleiðslan sé
milli 250 til 400 þúsund seiði á ári
er seiðaeldi einungis 10–20% af
starfseminni.“
Afurðir matfiskframleiðslunnar
eru seldar bæði innanlands og
utan. „Á síðasta ári seldist rúmur
helmingur afurðanna innan lands
en annað var flutt út.
Guðmundur segir að út -
flutningurinn sé í gegnum þrjá
söluaðila og mestur til Þýskalands,
Frakklands og Hollands. Eitthvað
fari á markað í Noregi enda sé
stefna fyrirtækisins að vera á
blönduðum markaði. Stærstur hluti
framleiðslunnar er sendur út frosinn,
annaðhvort sem heill fiskur eða
flök. Útflutningur á ferskri bleikju
með flugi kemur einnig fyrir.
Að sögn Halldórs eru hundrað
tonn af matfiski ágæt tala en
að sjálfsögðu væri hann til í að
framleiða meira enda hafi þeir
aðstöðu til þess. „Stefna hjá okkur er
aftur á móti að framleiða líka seiði.“
Seiðin ekki geymd uppi í hillu
„Vandamálið við seiðaframleiðsluna
er oft að fá kaupendur til að standa
við gerða samninga. Menn panta hjá
okkur seiði og leysa þau svo ekki út
eða taka ekki við sendingum. Við
höfum lent í því að pöntum upp á 100
þúsund fiska hafi ekki verið leyst út
og þetta er ekki vara sem hægt er að
geyma uppi í hillu.
Það er merkilega erfitt í sumum
tilfellum að fá menn til að taka þátt
í kostnaðinum við að ala seiðin og
hreinlega standa við gerða samninga.
Ef slíkt gerist fara seiðin í refafóður,“
segir Guðmundur.
Lausir við sníkjudýr
Fjallableikja fær hrogn frá
kynbótastöðinni á Hólum og klekur
þau út í seiðasal stöðvarinnar. Á
Hólum er unnið mikið kynbótastarf
á bleikju og Halldór segir það
undirstöðu þess hversu góður
eldisfiskur bleikja er.
„Eftir klak eru seiðin flutt yfir í
eldissalinn og að lokum í eldisker
utandyra. Hrognin berast okkur í
janúar eða febrúar og seiðin eru
orðin um fimm grömm í ágúst eða
september, en sölustærðin á þeim er frá
tveimur og upp í 100 grömm. Hitastig
vatnsins sem við höfum aðgang að
er 6–8 °C og því fremur kalt og ekki
hægt að hraða framleiðslunni með því
að hækka hitann, sem væri kostur á
meðan á seiðaeldisstiginu stendur.“
Halldór segir að Fjallableikja sé
einstök stöð að því leyti í seiðaeldi
að ekki sé notað formalín, þar sem
stöðin sé laus við sníkjudýr. „Við
notum eingöngu borholuvatn eða
vatn sem kemur sjálfrennandi undan
yfirborðinu en ekki yfirborðsvatn.“
Bleikja þolir vel kalt vatn
„Eldi í köldu vatni er ákveðinn kostur
vegna minni sýkingarhættu. Bleikja
þolir kalt vatn mun betur en lax og vex
ótrúlega hratt þrátt fyrir lágt hitastig.
Þegar stöðin var byggð var meira
af heitu vatni en er í dag. Í dag fer
mest af heita vatninu í önnur hús hér
í nágrenninu,“ segir Halldór.
Guðmundur segir að frá því
að framleiðsla á matbleikju
hófst hjá Fjallableikju hafi aldrei
borist kvörtun vegna afurðanna.
„Dýralæknisembættið hefur nokkrum
sinnum tekið stöðina út og við höfum
alltaf fegið mjög góða umsögn. Ég tel
því að við séum að sinna eldinu vel og
að fagmennsku.
Auk þess að vera laus við sníkjudýr
er stöðin laus við alla sjúkdóma og við
höfum aldrei þurft að nota sýklalyf
eða önnur lyf. Fyrsta seiðasendingin
sem við fengum 2009 var að vísu
sótthreinsuð í formalíni en það er líka
í fyrsta og eina skiptið sem við höfum
notað það. Þetta er að sjálfsögðu mikill
kostur bæði hvað varðar kostnað við
framleiðsluna og ekki síst orðspor
okkar út á við.“
Guðmundur vill ekki gefa upp
hver velta Fjallableikju sé en segir
að talsverð upphæð hafi verið lögð
í að fjárfesta í tækjum og búnaði
undanfarinn ár.
Vinnslan á hrakhólum
„Helsta vandamál fyrirtækisins í dag
snýr að vinnslunni og við höfum
nánast verið á hrakhólum með
flökunina frá upphafi. Það er góðæri
í fiskvinnslu og þar sem handflökun
á bleikju er seinunnin taka fáir hana
að sér. Vinnslan var um tíma í
Keflavík, svo í Sandgerði og síðan í
Njarðvíkum og er því á talsverðum
þvælingi. Í dag erum við komnir á
höfuðborgarsvæðið.“
Myndir / HKr.
Bleikjueldi í sveitinni