Iðjuþjálfinn - 01.11.1993, Síða 14

___________________________________12
Pálmi V. Jónsson lyf- og öldrunarlæknir
UM ELLINA OG VIÐFANGSEFNI
ÖLDRUN ARLÆKNIN GA
Það er kunnara en frá þurfi að segja
að öldruðum fjölgar og háöldruðum
mest allra hópi í samfélaginu. Hitt er
ekki eins ljóst að hlutfall aldraðra af
heildarmannfjölda er lægra hér en á
hinum Norðurlöndunum. Þegar hlut-
fallið er 16-18% þar er það um 10%
hér. Samt eru lífslíkur karla þær
lengstu hér á landi, og með þeim
lengstu fyrir konur. A næstu þremur
áratugunum mun þetta hlutfall jafnast.
Verkefnaskortur verður því enginn á
þessu sviði.
Það er erfitt að skilgreina elliferlið.
Segja má að einkum tvennt einkenni
hana; minnkaður hæfileiki til að svara
ytra álagi annars vegar og hins vegar
aukinn breytileiki. Við fæðingu erum
við tiltölulega lík hvert öðru í allri
líkamsstarfsemi, en eftir því sem árin
færast yfir okkur verðum við hvert
öðru ólíkara. Það sem meira er að
einstök líffæri eldast mishratt í sama
einstaklingnum og kemur þar til sam-
spil umhverfis og erfðaþátta. Við
fæðingu eigum við umframmagn vefja,
sem við göngum á eftir því sem á
ævina líður. Þannig þola aldraðir æ
minna utanaðkomandi álag með árun-
um. Kreatinin, sem gjarnan er notað
sem mælikvarði á nýrnastarfsemina,
helst eðlilegt þrátt fyrir vaxandi aldur.
En þar er ekki allt sem sýnist. Með
minnkandi vöðvamassa minnkar kreat-
inin álagið á nýrun. Það berst því
minna kreatinin að nýrunum og felur
það raunverulega skerðingu á nýrna-
starfsemi, sem er allt að 50%, þrátt
fyrir eðlilegt kreatiningildi. Enda þótt
nýrnastarfsemi skerðist þannig að
meðaltali með aldrinum um 50%, sést
hins vegar mjög vaxandi breytileiki.
Þannig eru sumir sem unglömb, en
aðrir verulega skertir. Þetta verður til
þess að lyfjameðferð með lyfum sem
skiljast út um nýrun flækist nokkuð.
Digoxin er gamalreynt hjartalyf með
nýrnaútskilnað. Við upphafsgjöf þess
þarf að taka tillit til minnkaðs útskiln-
aðar til þess að vera réttu megin við
eiturmörkin. Hins vegar þarf að mæla
þéttni lyfsins þegar að jafnvægi hefur
myndast, þar sem einnig er mögulegt
að þeir sem halda nýrum sínum ung-
legum séu undirmeðhöndlaðir.
Ellin hefur á sér margar myndir. Til
skamms tíma hefur ýmsu verið skellt
á ellina. Blóðleysið stafaði af elli. En
ekki lengur. Nú þurfum við að vita og
vitum að sumir þættir breytast ekki
með aldri. Þannig breytast ekki vik-
mörk fyrir blóðgildi, albumen og flest
hormón, önnur en kynhormón. Þegar
við rekumst á óeðlileg mælingagildi,
þurfum við því að finna betri skýr-
ingar en ellina fyrir breytingunni,