Jón á Bægisá - 01.10.2009, Blaðsíða 12

Gauti Kristmannsson
Þýðandi þjóðarinnar
Sælir eru fátækir því þeir geta klórað sér gegnum götin, sagði amma mín
þegar hún fann að því að ég gekk í götóttum fötum á unglingsárum,
þessum árum sem strákum þykir hirða eigin útlits vera aukaatriði í líf-
inu. Gelgjunni mér fannst þetta bara íýndið þótt það hafi kannski aðeins
breyst með árunum. Mér kom þessi háðslega líking í hug um árið þegar
ég las Islenska bókmenntasögu, fjórða og fimmta bindi, þar sem, held ég
mér sé meira en óhætt að segja, mikilvægasti þýðandi þjóðarinnar á 20.
öld, og þótt fleiri væru til taldir, var varla nefndur á nafn og hafði hann þó
fært okkur öll leikrit Shakespeares, mörg ljóða hans, grísku harmleikina,
fjölda ljóða eftir Hóras, helstu skáld Vesturlanda, kynnt fyrir okkur ljóðlist
Kínverja og Japana, sígilda ljóðleiki og Kóraninn sjálfan; bókmenntakanon
sem er svo mikill að vöxtum og gæðum að sá sem læsi hann einan og ekkert
annað teldist afbragðsvel lesinn maður víðast hvar í heiminum.
Þetta eitt þýðingaafrek dygði flestum til að eignast verðugan sess í
menningarsögu þjóðar, ekki síst smáþjóðar sem sjaldan getur skartað
skáldjöfrum af þessum stærðargráðum og það þótt söguþjóð kallist. En
Helgi Hálfdanarson lét ekki þar við sitja heldur ritaði hann gagnmerk rit
um Völuspá og fornan kveðskap Islendingasagna sem margur fræðimað-
urinn á því sviði hefði getað stært sig af með réttu og má segja að þar hafi
hann túlkað og þýtt torráðna og mikilvæga hluta íslensks menningararfs
þannig að nýr skilningur og ný sýn fékkst á þá texta. Að þessu leyti má
einnig kalla hann þýðanda þjóðararfsins, því frumleg sýn hans á viðfangs-
efnið hefði að minnsta kosti átt að vekja fræðaþuli fílabeinsturnsins til
andsvara, þó ekki væri annað, eins og hann benti á sjálfur.
Helgi Hálfdanarson hefur einnig verið þátttakandi í þjóðfélags-
umræðu, einkum þeirri sem snertir íslenskt mál og bókmenntir, ekki síst
bragfræði og hann hlýtur að teljast vera einn af mikilvægari sérfræðingum
þjóðarinnar á því sviði, eins mikið og hann hefur fengist við að móta er-
lendan brag á íslensku ljóði eins og hann orðaði það líka sjálfur í yfirskrift
einnar af greinum sínum.
10
á óÐayeöá - Tímarit um þýðingar nr. 13 / 2009