Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2011, Blaðsíða 57

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 2. tbl. 87. árg. 2011 53
Ritrýnd fræðigrein
RESEARCH PAPER
EPUAP (e.d.). Gagnasöfnurum gafst auk þess tækifæri til að
greina þrýstingssár frá öðrum sárum og flokka þau eftir alvarleika
þeirra. Þeim voru einnig kynntar helstu tegundir rúmdýna og
sessa í hjólastóla. Um fræðsluna sáu hjúkrunarfræðingur, sem
hefur sérhæft sig í sárameðferð, iðjuþjálfi og fyrsti höfundur
greinarinnar sem tók einnig þátt í gagnasöfnun.
Að lokinni skoðun sjúklings aðstoðuðu hjúkrunarfræðingar
eða sjúkraliðar við nánari útfyllingu rannsóknarblaðsins, meðal
annars við mat á áhættu sjúklings samkvæmt Bradenkvarða.
Gögn frá 30 deildum voru sótt daginn eftir að rannsókn fór
fram og þau strax gerð ópersónugreinanleg. Rannsóknin fór
fram 7. maí 2008. Til að meta samræmi milli gagnasafnara voru
20 sjúklingar rannsakaðir tvisvar sama dag. Samræmi reyndist
85% og Cohens­kappa (Κ) 0,71.
Tölfræðileg úrvinnsla
Við úrvinnslu gagna voru notuð tölfræðiforritin SPSS, 11. útgáfa,
og Excel. Notuð var lýsandi tölfræði (tíðni, hlutföll, meðaltöl,
miðgildi (md) og staðalfrávik (sf), bæði fyrir sjúklingahópinn í
heild sinni og þegar honum var skipt í tvo hópa: sjúklinga án
sára/með sár og sömuleiðis sjúklinga í hættu/ekki í hættu að
fá þrýstingssár. Við útreikninga, þar sem fjallað er um fjölda
sjúklinga, var miðað við alvarlegasta sár hvers sjúklings. Notuð
voru kíkvaðratpróf og Mann­Whitney­U­marktektarpróf. Miðað
var við marktektarmörk p<0,05. Samræmi milli gagnasafnara
var mælt með kappastuðli Cohens (К).
Siðfræðileg álitamál
Fengið var leyfi Persónuverndar (nr. 2008/289) og Siðanefndar
Landspítala (nr. 32/2008) sem kröfðust skriflegs upplýsts samþykkis
allra sjúklinga fyrir þátttöku eða aðstandenda þeirra sem ekki gátu
veitt leyfi sjálfir. Einungis var veitt leyfi fyrir notkun aldursbila.
NIÐURSTÖÐUR
Algengi og alvarleiki þrýstingssára
Alls greindust 21,5% legusjúklinga (n=47) með þrýstingssár.
Af þeim voru 42% með alvarlegasta sárið á 1. stigi, 28% á 2.
stigi, samanlagt 70% (n=33). Með 3. stigs sár var 21%, með
4. stigs sár 9%, samanlagt 30% (n=14) með fullþykktarsár. Hjá
15 sjúklingum fundust fleiri en eitt sár þannig að þrýstingssár
voru samtals 66. Hlutfall þrýstingssára eftir aldurshópum
var lægst hjá 40­59 ára sjúklingum (7%) og hæst hjá yngsta
aldurshópnum 18­39 ára (40%). Í þeim hópi voru auk þess tveir
einstaklingar með sitt 4. stigs sárið hvor eins og sjá má í töflu 3.
Marktækt fleiri karlar (n=32) en konur (n=15) greindust með
þrýstingssár (χ2=12,25, df = 4, p<0,05). Karlar voru með öll 4.
stigs sárin og fleiri 1. og 2. stigs sár en konur.

Staðsetning þrýstingssára
Tuttugu þrýstingssár fundust á spjaldhrygg, 16 á hælum, 9 yfir
setbeini, 8 á olnbogum, 3 á eyrum og 10 á öðrum stöðum.
Hlutfall sára fyrir ofan mitti var 20% (n=13) og 80% (n=53)
neðan mittis, sjá nánar á mynd 1.
Helstu áhættuþættir þrýstingssára
Í hættu að fá sár voru 38% sjúklinga (n=80) skv. Bradenkvarða
(≤18 stig) en 62% (n=131) töldust ekki í hættu. Af sjúklingum
í hættu voru 2% (n=2) í mjög mikilli hættu, 10% (n=8) í mikilli
hættu, 24% (n=19) í miðlungshættu og 64% (n=51) í vissri hættu.
Ekki reyndist marktækur munur hjá körlum og konum varðandi
áhættustig. Lægsta samanlagða gildi Bradenkvarðans var 8
og það hæsta 23 (meðaltal = 19,1 stig (sf 3,5) og miðgildi (md)
= 20 stig). Sjúklingar með þrýstingssár voru að meðaltali með
marktækt færri samanlögð stig á Bradenkvarða en sjúklingar
án sára (Mann­Whitney­U­próf [U] =1726,5, p<0,001). Einnig
Tafla 3. Aldur sjúklinga og alvarleiki þrýstingssára. Fjöldi og hlutfall sjúklinga með sár innan hvers aldurshóps (n=47).
Aldur 1. stig
n
2. stig
n
3. stig
n
4. stig
n
Samtals innan hvers
aldurshóps, n
Hlutfall innan hvers
aldurshóps, %
18­39 (n=5) 0 0 0 2 2 40
40­59 (n=27) 1 0 1 0 2 7
60­69 (n=31) 4 2 2 1 9 29
70­79 (n=68) 9 3 4 1 17 25
80­89 (n=73) 5 8 1 0 14 19
> 89 (n=15) 1 0 2 0 3 20
Samtals 20 13 10 4 47
Mynd 1. Staðsetning þrýstingssára.
önnur
stað­
setning
spjald­
hryggur
hælar yfir
set­
beini
oln­
bogar
eyru tær jarkar mjaðmir
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0