Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2013, Blaðsíða 76

Guðný Guðbjörnsdóttir
ingar um menntun beggja kynja, eins og
Wollstonecraft lagði til. Eiginleikar og
menntun Sophie áttu að bæta upp skiln-
ingsskort hjá Emile á sama hátt og eigin-
leikar og menntun Emile áttu að bæta upp
skilningsskort hjá Sophie á mismunandi
sviðum. Því teljist menntunin sem Emile
fékk án samneytisins við Sophie ekki full-
nægjandi menntun fyrir verðandi borgara.
Höfundur telur að hér sé um mjög mikil-
vægt atriði að ræða, og því megi halda
fram að menntaboðskapur Rousseaus í
Emile sé oft rangtúlkaður. Það er sem sagt
ekki nægjanlegt fyrir Emile að læra að vera
náttúrulegur maður og skynsemisvera,
heldur þurfi hann að læra að vera borgari
í samfélagi við annað fólk, meðal annars
við maka og börn. Hvernig Sophie með
sína takmörkuðu menntun átti að geta haft
þessi áhrif á Emile er hinsvegar óljóst. Ekk-
ert í menntun hennar beinist að opinberu
lífi og hennar eigið sjálf virðist illa mótað,
þannig að ekki er ljóst hvernig hún á að
geta hjálpað öðrum við að aðgreina eigið
sjálf og samfélagið eða hið persónulega frá
hinu pólitíska. Eða hvort slík kenning er
yfir höfuð raunhæf (Morgenstern, 2002).
Hvað vakti fyrir Rousseau, var hann
framsýnn eða barn síns tíma?
Á síðustu áratugum hefur þögnin um
menntun Sophie verið á undanhaldi. í yfir-
litsriti um femínískar túlkanir á Rousseau
er áhuginn rakinn til annarrar bylgju fem-
ínismans. Rit Rousseaus gáfu gott tækifæri
til að tengja nútímann við eldri heimspeki-
lega umræðu um merkingu kynjamunar,
um tengsl fjölskyldunnar og borgaralegs
samfélags, og mögulegar breytingar á
samfélaginu með breyttum kynhlut-
verkum. Áherslan á mikilvægi Sophie og
fjölskyldunnar fyrir þroska Emiles sem
siðferðilega ábyrgs borgara rímar vel við
slagorð kvennahreyfingarinnar um að hið
persónulega sé pólitískt (Lange, 2002, bls.
2-3).
Ymsir hafa velt því fyrir sér hvað hafi
vakað fyrir Rousseau með bók hans um
Emile fyrir utan þann yfirlýsta tilgang að
útlista hvernig hægt væri að ala upp sið-
ferðislega sterka borgara sem væru tilbúnir
að berjast fyrir almannahag og teldu það
jafnframt vera sér í hag (Ólafur Páll Jóns-
son, 2008). Ymsir fræðimenn, eins og Zil-
lah Eisenstein (1981), Lynda Lange (2002),
Susan Moller Okin (1970, 2002) og Victor
G. Wexler (1976), hafa bent á að Rousseau
ætlaði konum hvorki menntun til vaxtar
og sjálfsþroska eins og Emile, né þau póli-
tísku réttindi sem hann boðaði í Samfélags-
sáttmálanum um frelsi og jafnrétti. Það sé
þó betra að viðurkenna að Sophie átti að
mennta til að verða háð Emile en að þagga
eða horfa fram hjá þeirri staðreynd með
því að láta sem hugmyndir Rousseaus um
menntun Emiles hafi verið ætlaðar báðum
kynjum.
Hvernig má annars túlka sjónarmið Ro-
usseaus um menntun kynjanna? Áttu hug-
myndir hans um frelsi, jafnrétti og bætt
þjóðfélag sem hann fjallar um í Samfélags-
sáttmálanum alls ekki að ná til kvenna? Um
það eru skiptar skoðanir, enda um marg-
slunginn og oft þversagnakenndan texta
að ræða. Greina má nokkur mismunandi
sjónarmið í fræðilegri orðræðu, sem öll
hafa þó vissa annmarka.
74