Félagsbréf - 01.03.1962, Blaðsíða 36

32
FÉLAGSBRÉF
til að verða gæfumaður. Og metorð og völd töldum við að sjálf-
sögðu gæfu.
En hvað sem því leið þurftum við ekki að fá neina spákonu
til að segja okkur það, að hann mundi verða talinn með mestu
skáldum Islendinga. Við vorum ekki í neinum vafa um, að hann
var orðinn það“.
IV
A þessum árum tókst vinátta með þeim Brandes og Hannesi
Hafstein, þrátt fyrir aldursmuninn. Er sitthvað til heimildar um
það, hversu mjög Brandes fannst til um hinn unga íslending, bæði
gáfur hans og glæsimennsku, og enginn vafi er á því, segir Einar
Kvaran, að „það dálæti, sem hann hafði á íslenzkri þjóð, stafar
af viðkynningu hans við Hannes Hafstein." Það, að sú aðdáun
var gagnkvæm, má glögglega sjá af ritgerð, sem Hannes skrifaði
um Brandes í blaðið Heimdall 1884. Þar kemst hann svo að orði,
að Brandes hafi „haldið uppi fána frjálsrar hugsunar og frjálsr-
ar rannsóknar og fremstur í flokki reynt að veita hinum miklu
andlegu straumum álfunnar inn í land sitt.“ Það varð nú köllun
þeirra fjórmenninganna, sem ég gat um áðan, að beina andblæ
hinnar nýju menningarstefnu inn í kyrrstætt andrúmsloftið heima
á ættjörðinni, og þeirra erinda sendu þeir tímarit sitt VerÖandi
til íslands á öndverðu ári 1882.
Hér er vitanlega ekki kostur að ræða um þýðingu þá, sem
Verðandi, þetta forusturit raunsæisstefnunnar, hafði, né rekja
deilur þær, sem það hratt af stað. Þess eins má geta, að bæði
Einar Hjörleifsson og Gestur Pálsson sættu svæsnum árásum fyrir
skoðanir, sem menn ýmist gerðu þeim upp eða þóttust lesa út úr
sögum þeirra. Hins vegar virðist aðild Hannesar að ritinu ekki
hafa valdið ágreiningi og hefði hann þó ekki síður mátt koma
mönnum á óvart. Skýringin er sú ein, að andi þessara hressilegu
æskuljóða kom mönnum í opna skjöldu og lesendunum varð bók-
staflega um megn að standast þá nýstárlegu töfra, sem um þau