Orð og tunga - 01.06.2008, Page 110

100
Orð og tunga
fundust engin dæmi um 7 þeirra (berja, glufra, himpulið, skúlkur, skúlk-
víður, vilgra, vömmóttur), 10 eða færri dæmi um 12 orðanna (annögl,
arðmiði, bessaþeyr, gluggaþykknji], glwnra (1. no. og 2. so.), glypja (1. no.
og 2. so.), ofkvæni, skolaköttur, skump, smeitur) og um þrjú þeirra var
dæmafjöldi ekki tilgreindur (fruggulykt, oggþó[g]a, rúskota), en í slíkum
tilvikum mun fjöldinn oftast vera undir fimm dæmum. Um eitt orð-
anna (apur) fundust 16 dæmi og 47 um annað (angráður). Um helming-
ur þeirra 17 orða sem dæmi voru um í Ritmálssafninu komu einungis
fyrir í textum eldri en frá því fyrir miðja 20. öld og geta þau orð því
vart talist til virks orðaforða í íslensku máli. Þetta voru orðin apur,
fruggulykt, glumra (1. no.), glypja (2. so.), ofkvæni, oggþó[g]a, skump og
smeitur.
3.2 Samanburður á ÍF og /O
Við athugun á /O fundust öll orðin í (1) að einu orði undanskildu
(glufra). Auk þess kom í ljós að íslensku skýringamar aftan við fletti-
orðin í ÍF em teknar orðréttar upp úr merkingarskýringum /O með
einni undantekningu (bessaþeyr).5 Það bendir sterklega til þess að orða-
forðinn sé fenginn frá /O, eins og komið var inn á í 2. kafla.6 Af orða-
valinu í (1) að dæma vaknar sú spuming óhjákvæmilega hvort orða-
forðinn hafi verið tekinn óbreyttur upp í ÍF án þess að horft hafi verið
til þess að stærsti notendahópurinn er væntanlega annar en sá sem IO
var upphaflega samin fyrir og þarfir hans því aðrar. Til að kanna það
var gerður nákvæmur samanburður á einni opnu í ÍF við sambærileg-
an stað í stafrófinu í ÍO. Efnið sem lagt var imdir kann að virðast lítið
en úrtakið er þó alveg nægjanlega stórt til að fá skýra mynd af ein-
kennum orðaforðans, og uppbyggingu flettugreinanna (sjá 4. kafla),
mynd sem heimfæra má á orðabókina í heild.7
5Oft eru skýringarorðin í ÍO reyndar fleiri en við sömu orð í ÍF.
6Þessi orð er einnig langflest að finna í útgáfu íslenskrar orðabókar frá 2002. Aðeins
orðin berja, í merkingunni 'tína ber', og glumra (= hávær stúlka) fundust ekki þar.
7Hér skal tekið fram að athugun þessi beindist að útgáfu íslenskrar orðabókar frá
1983 enda sú útgáfa sú eina sem nefnd er í heimildaskrá ÍF. Þrátt fyrir að þriðja út-
gáfa íslenskrar orðabókar (2002), sem er verulega endurskoðuð frá fyrri útgáfu, hafi
komið út þremur árum fyrr en ÍF verður að gera ráð fyrir því að stuðst hafi verið
við útgáfuna frá 1983 enda margra ára vinna sem liggur að baki slíku orðabókarverki
sem ÍF, eins og fram kemur í formála (bls. 7), og verkið að öllum líkindum nánast
fullklárað þegar þriðja útgáfa íslenskrar orðabókar kom út. Því var ekki ráðist í saman-
burð á ÍF og þriðju útgáfunni en lausleg athugun gefur ekkert til kynna sem bendir