Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 2015, Side 25

Náttúrufræðingurinn - 2015, Side 25
25 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags byggðar með harða, svarta gljá- andi skel, áberandi liðskiptar, með sterklega fætur og höfuð, og með langa, liðskipta fálmara (2. mynd). Þær eru svipaðrar gerðar og lirfur annarra tegunda undirættarinnar. Fullþroska þriðjastigslirfur grafa sig ofan í jarðveginn til að púpa sig. Bjallan er rauðbrún á lit þegar hún skríður úr púpu. Að fjórum til fimm dögum liðnum dökknar skelin og verður svört. Þó finn- ast brún litarafbrigði af tegundinni (forma pedemontana F., undirtegund brunnea Hrbst.).7,8 Langir og grannir kjálkar bjöll- unnar eru einkar áberandi. Þeir hafa þróast með þessum hætti vegna þess hvernig bjallan ræðst til atlögu við bráð sína, sem oftast er stór snigill með kuðungsskel (3. mynd). Bjallan skríður upp á kuðunginn og þegar snigillinn dregur sig inn í skelina þrengir hún hausnum inn í kuðungsopið. Fyrst nærist bjallan á varnarslíminu sem snigillinn gefur frá sér en síðan leggst hún á sjálfan snigilinn og leysir hann upp með sérstökum meltingarvökva. Lirfan ber sig svipað að.6 Þegar sniglanárakki verður fyrir árás hugsanlegs afræningja seytir hann dropa af illa þefjandi vökva úr kirtlum við endaþarminn. Að öllum líkindum þjónar vökvinn sem efnavörn og finnst hjá flestum full- orðnum bjöllum ættarinnar. Kjörlendi og útbreiðsla í Evrópu Sniglanárakki er dæmigerð skógar- bjalla, algeng á meginlandi Evrópu þar sem hún heldur sig undir berki og mosa og í rotnandi trjálurkum.2,6 Hún kýs rakan jarðveg, væntan- lega vegna þess að hann er bráðinni nauðsynlegur.6 Á meginlandi Evrópu athafna bjöllurnar sig og æxlast fyrri hluta sumars, frá miðjum maí fram í byrjun júlí.9 Þetta fellur vel að fundartíma fyrstu bjöllunnar. Þá tekur við uppvaxtarskeið lirfanna sem síðan púpa sig þegar líður að hausti. Ný kynslóð fullþroska bjallna skríður þá úr púpum og leggst í vetrardvala. Sniglanárakki er útbreiddur í Evrópu og er tegundin þekkt í 35 Evrópulöndum.1 Útbreiðslusvæðið liggur síðan austur um Rússlands til Kína og Japans. Hann hefur ekki fundist í N-Ameríku. Meginút- breiðslan er í norðanverðri Evrópu og finnst tegundin um öll Norður- lönd, í Finnlandi, Svíþjóð, Noregi og Danmörku, en til þessa hvorki 1. mynd. Fyrsta eintak sniglanárakka (Phosphuga atrata) á Íslandi, fannst á Mógilsá 20. maí 2012. – First Icelandic specimen of the carrion beetle Phosphuga atrata found at Mógilsá, SW Iceland 20 May 2012. (Ljósm./Photo: Josepha Mayer). 2. mynd. Þriðja stigs lirfa sniglanárakka á Mógilsá 29. ágúst 2014. – 3d larval instar of the carrion beetle Phosphuga atrata found at Mó- gilsá, SW Iceland 29 August 2014. (Ljósm./Photo: Erling Ólafsson). 3. mynd. Atlaga sniglanárakka að snigli. – The carrion beetle Phosphuga atrata attacking a snail. (Teikning/Drawing: H. Rühmkorff í Heymons o.fl. 19276).

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.