Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.1996, Blaðsíða 12

sjúkdóni. Má þar nefna streitu, en þrátt fyrir að 86,6%
þátttakenda teldu sig haldna streitu, höfðu einungis 12,1% fengið
upplýsingar um streitu. Benda má á að 42,9% þálttakenda fá
líkamleg einkenni (mæði, brjóstverk) við andlegt álag og 60,9%
töldu sig verða kvíðnari á biðtíma. Á síðari árum hafa niðurstöður
erlendra rannsóknir sýnt fram á jákvæð áhrif af beitingu
hugrænna aðferða (cognitive llierapy) og slökunaræfinga við
streitu og kvíða hjá sjúklingum sem fengið hafa kransæðastíflu
(Nelson, Baer, Cleveland, Revel og Montero, 1994; Ornish og íl.,
1990). Minni hjartsláttaróregla, minni tíðni brjóstverkja, aukin
virkni og meiri ánægja með kynlíf eru meðal þeirra jákvæðu
breytinga sem fram hafa komið. Takmarkanir flestra þessara
rannsókna eru lítið úrtak, skorlur á samanburðarhópi og áhrif ytri
breyta. Enn fremur eru neikvæð áhrif langvarandi streitu og kvíða
á hjarta- og æðakerfi, sem og ónæmiskerfi manna, þekkt (Ader,
Cohen og Felten, 1995; Nelson, Baer, Cleveland, Revel og
Montero, 1994; Ornish o.fl., 1990). Því má draga þá ályktun að
kennsla í streitustjórnun og slökun geti verið áhrifank meðferð til
að draga úr líkamlegri og ainllegri vanlíðan fyrir ákveðna
einstaklinga með hjartasjúkdóm. Kennsla og fræðsla varðandi
kvíða og streitustjómun fyrir sjúka og heilbrigða getur verið hvom
tveggja í senn, fyrirbyggjandi aðgerð og árangursrík.
Rúmur helmingur þátttakenda vissi ekki eða var ekki
ömggur um hvað hann mátti reyna mikið á sig og hreyfa sig.
Liklegt er að slíkt óöryggi liafí enn Irekar dregið úr getu þeina til
að viðhalda hreyfifærni og þoli og hafi átt þátt í verri líðan.
Jafnframt getur slíkt óöryggi haft óbein áhrif á atvinnuþátttöku
eftir aðgerð eins og áður hefur verið vikið að. Niðurstöður benda
einnig til þess að mikilvægt sé að veita sjúklingum stuðning og
fræðslu við að hætta að reykja meðan þeir bíða aðgerðar, í ljósi
þess að líkur eru á að reykingar séu einn af áhættuþáttum fyrir
ótímabærum dauðsföllum meðan á bið stendur (Suttorp o.fh,
1992). Af þátttakendum í þessari könnun reyktu 12,5% á meðan
þeir biðu aðgerðar.
I símtölunum kom fram að margir virtust eiga erfitt með að
hafa sig í að spyrjast fyrir um innlögn sína eða ræða vandamál sín
og leita eftir upplýsingum þrátt fyrir að ýmislegt lægi þeim á
hjarta. Raunar taldi um helmingur þátttakenda að hjúkrunar-
fræðingar og læknar gætu lítið gert til að gera líðan þeirra
bærilegri. Samkvæmt þessum niðurstöðum virðast sjúklingar gera
litlar kröfur til upplýsinga og stuðnings frá hjúkrunarfræðingum
og læknum og eiga erfitt með að hafa frumkvæði að slíkum
samskiptum. Ætla má að hjálparleysi og framtaksleysi sjúklinga
á biðtíma geti verið til komið vegna skorts á upplýsingum og
stuðningi. Skortur á upplýsingum og fákunnátta gerir
einstaklinginn óvirkan og hamlar því að hann greini þarfir sínar,
setji fram óskir og gangi eftir þeim. Af framansögðu er ljóst að
hjúkrunarfræðingar og læknar þurfa að efla leiðbeiningar, fræðslu
og stuðning til sjúklinga á biðtíma sem og til maka þeirra.
Einstaklingur með kransæðasjúkdóm hefur ýmsa möguleika
sjálfur til að styrkja og bæta andlega og líkamlega líðan sína
meðan á bið stendur, sem og eftir aðgerð, en til þess þarf hann
fræðslu, ráðgjöf og hvatningu frá fagaðilum.
Athyglisvert væri að skoða aðlögun og líðan einstaklinga
eftir hjartaaðgerð. Má þar nefna fylgni á milli lfkamlegra og
andlegra einkenna fyrir og eftir aðgerð, hvort árangur aðgerðar
varðandi andleg og líkamleg einkenni er kynbundinn og hvort
munur er á þörf fyrir stuðning og fræðslu hjá körlum og konum.
Enn fremur væri athyglisvert að rannsaka hvort búseta (þéttbýli/
dreifbýli) hefur áhrif á þá fræðslu og stuðning sem sjúklingar fá
og hvort skipulegur stuðningur og fræðsla og kennsla í
streitustjórnun bætir líðan hjartaskurðsjúklinga fyrir og eftir
aðgerð.
Niðurstöður þessarar könnunar sýna að líðan sjúklinga, sem
bíða hjartaaðgerðar, hérlendis er slæm auk þess sem atvinnu-
þátttaka er verulega skert. Biðin er enn fremur bæði andlega og
lfkamlega erfið aðstandendum og hefur áhrif á atvinnuþátttöku
þeirra. Sjúklingar og fjölskyldur þeirra megna ekki að fara fram
á aðstoð og stuðning frá heilbrigðiskerfinu meðan þetta ástand
varir. Líklegt er að erfitt muni reynast að stytta biðtfmann eftir
hjartaskurðaðgerð. Heilbrigðisþjónustan og það sjúkrahús, sem
sjúklingur er skráður hjá, hefur skyldur við sjúkling á biðlista.
Strax og ljóst er að viðkomandi þarf að gangast undir hjartaaðgerð
er mikilvægt að starfsfólk sjúkrahússins, þar sem viðkomandi
sjúklingur er skráður á biðlista, hafi frumkvæði að formlegum
stuðningi og fræðslu fyrir sjúkling og nánustu aðstandendur og að
sú þjónusta sé veitt allan biðtímann.
Þakkir fú Grétar Olafsson, yfirlœknir, Bjarni Torfason,
yfirlœknir, Lilja Þorsteinsdóttir, hjúkrunardeildarstjóri,
Steinunn Ingvarsdótlir, hjúkrunardeildarstjóri, fyrir
aðstoó við rannsóknina. Rannsóknin var styrkt af
Landssaintökuin hjartasjúklinga og Landspítalanuin.
Abstract (Reviewed article)
Authors:
Lovísa Baldursdóttir, RN, MSc., nurse manager at Landspítalinn, The
University Hospital of Iceland.
Helga Jónsdóttir, RN, Ph.D., assistant professorat University of Iceland,
Department of Nursing.
Arnór Guðmundsson, sociologist, Ph.D., head of section at The Ministry
of Education in Iceland.
The experience of Icelandic people waiting for coronary
arlery hypass graft (CABG)
Since the heginning of coronary artery bypass graft (CABG)
surgery in Iceland in 1986 a long waiting list has been a problem.
A descriptive study was conducted to systematically describe the
experience of Icelandic people waiting for CABG surgery with the
purpose of gaining information about what kind of nursing service
these people need.
The survey, based on a mailed questionnaire developed by the
autliors, was conducted twice after pilot testing. The target
population consisted of people awaiting coronary artery bypass
graft surgery at the National University Hospital in Iceland, at two
predetermined days with a 10 month interval. The return rate is
81.8% (N=72).
Results show that at the time of the study the mean lime on
the waiting list was 5-6 months. The disease had negative effects
on the work and daily life of the majority of the participants and
they were dissatisfied with their health status. Prominent symptoms
were fatigue, shortness of breath, chest pain, stress, anxiety and
depression. Most patients (86.6%) experienced stress of whom
28.4% reported serious stress. About half of the participants were
not working and a similar number considered their disease to have
negative effecls on their fmarwes. Three fourtlis were worried about
fmancial stalus, thereof were 22.3% very worried. The majority
reported considerable negative influences of their illness on their
spouse and family, particularly on their emotional condition.
The conclusion drawn is tliat Icelandic people awaiting
CABG surgery experience a ivide range of dijflculties that are
disruptive to their lives. Preoperative nursing interventions focusing
on stress, anxiety and coping skills are necessary in the care of these
patients.
TÍMARIT HJÚKRUNARKRÆÐINGA 1. tbl. 72. árg. 1996