Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1997, Blaðsíða 7

GUÐRÚN AMMENDRUP
Guðrún Ainmen(lrii|) lauk prófi f'ní lljúkriinarskúla íslainls 1982 ««; sériiáini í gjörga\sliilijiikriiii frá Nýja lijúkrunarskólaniiiii 1988.
lliin er níi í sérski|uil()gdu B.Se. iiámi í lijiikriinarfrædi og starfar vió Sjtikraluis Keykjavíkur.
Samanburður á eymahitamælingum
og öðrum hitamælingum
T 7ið sjúkdómsgreiningu er leitað að ýmsum einkennum, sem saman gefa
r vísbendingar um ákveðna sjúkdóma. Meðal þeirra einkenna semfyrst
er spurt um er líkamshiti. Hitamœling er framkvœmd til að staðfesta hita
og til að fylgjast með sjúkdómi sem orsakar óeðlilegar hitabreytingar í
líkamanum (Erickson og Meyer, 1994). Efhitinn er ekki innan eðlilegra
marka er það vísbending um sjúklegt ástand líkamans. Til eru ýmsar
aðferðir til að ákvarða líkamshita, sumar einfaldar íframkvœmd, aðrar
flóknari og sumar krefjast meiriháttar inngrips í líkamann. Þá eru hita-
mœUngarnar misóþœgilegar og vandrœðalegar fyrir fólk.
Aðferð til að mœla hita, þar sem beitt er innrauðum geisla í eyra, er
að ryðja sér til rúms inni á sjúkrastofnunum. Aðferðin er aðlaðandi fyrir
sjúklinga, þœgileg, fljótleg og hreinleg. I þessu verkefni œtla ég að gera
samanburð á rannsóknum sem hafa verið gerðar um mismunandi að-
ferðir til hitamœlinga, með tilliti til þess hvort hitamœlingar í eyra séu
jafn áreiðanlegar og mœlingar um munn og endaþarm, með hliðsjón af
hitamœUngu í lungnaslagœð.
Likamshiti manna
Eðlilegur líkamshiti, kjarnahiti, getur verið á bihnu
36,5 °C - 37,7°C en líkamshiti er breytilegur eftir
dægursveiflum (Patton, Fuchs, Hille, Scher og Stein-
er, 1989; Ganong, 1995). Þættir, sem liafa áhrif, eru
tímabil sólarhringsins, hvort einstaklingurinn er í
hvíld eða áreynslu og svo umhverfishitinn (Emslie-
Smith, Paterson, Scratcerd og Read, 1988).
Areiðanleiki mæhnga er mismikill, mestur í
lungnaslagæð og í véhnda en þær mæhngar mæla hita
blóðsins við bjartað, þar sein kjarnahiti líkamans er
(Erickson og Meyer, 1994).
Mikilvægt er að hitamælingar séu áreiðanlegar
m.t.t. meðferðar og hagsmuna sjúklingsins. Æskileg-
ast er að mæhngin endurspegli kjarnahita nákvæm-
lega, sé óþæginda- og vandræðalaus fyrir einstakling-
inn, íljótleg og auðveld í framkvæmd (Chamberlain
o. fl., 1994).
Líkamshiti fólks, fylgir jafnvæginu á milh þess
hita sem er framleiddur í líkamanum og þess hita sem
tapast til uinhverfisins. Hitastigið getur sveiflast um
0,7°C - 1,5°C yfir sólarhringinn eftir álagi (Patton
o.fl., 1989).
Hiti er framleiddur í líkamanum við vinnu vöðva,
við niðurbrot á fæðuefnum og við innri vinnu
frumna. Hiti er losaður úr líkamanum með útgeislun,
leiðni, svita og við öndun. Hjá einstakhngi í hvíld fer
aðalhitaframleiðslan fram í hfur, hjarta, nýrum og í
heila (Emshe-Smith o.fl., 1988). Hraði efnaskipta
líkamans er breytilegur eftir líkamshita. Efnahvatar
(ensým) verka best á mjög þröngu bih hitastigs um
37°C. Því veltur eðhleg líkamstarfsemi á að stýring
hitastigs sé sem næst kjörhita efnahvatanna (Ganong,
1995).
I undirstúku heilans er yfirstjórnun á hitastigi hk-
amans. Þaðan berast boð um að halda hitastiginu
stöðugu þrátt fyrir að umhverfishiti sé breytilegur.
Líkaminn ræður við að leiðrétta hitastig sitt sjálfur,
án utanaðkomandi aðgerða á bilinu frá 36°C - 41°C.
Við 42°C eru varanlegar skemmdir farnar að segja til
sín, þar á ineðal heilaskemmdir. Við mjög lágan hita,
undir 30°C, eru öndun og hjartsláttur hæg og blóð-
þrýstingur mjög lágur, en hægt er að hita einstakling-
inn upp í eðlilegan líkamshita án þess að vefja-
skemmdir þurfi að verða. (Ganong, 1995; Patton
o.fl., 1989). Hiti er líklega bæði elsta og þekktasta
einkenni um sjúkdóma í heiminum. Þegar líkamshiti
hækkar stillir hitastýringin í undirstúku líkamshit-
ann á nýtt hitastig, hærra en eðlilegur líkamshiti er,
J).e. hærra en 37°C. Síðan berast boð til hitanema í
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 2.TBL. 7B.ÁRG. 1997
143