Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1998, Blaðsíða 21

Lilja Þormar
Sjálfstæð meðferðarform:
Lilja Þormar hefur meistarapróf í hjúkrun og
starfaði um árabil við hjúkrun og kennslu í
Bandaríkjunum og hér heima. Nú rekur hún
pólunar og nuddstofu. Hér greinir hún frá því
hvers vegna hún breytti um starfsvettvang.
Aö undanförnu hefur verið talsverð umræða í þjóðfélaginu
um sjálfstæð meðferðarform eða svokallaðar „óhefðbundnar
lækningar", enda hafa margskonar meðferðartilboð með
ýmsum framandi nöfnum stungið upp kollinum. Það er því
skiljanlegt að margir, ekki síst þeir sem vinna að heil-
brigðismálum, vilji kynna sér hvað hér er á ferðinni.
Fræðslunefnd Sjúkrahúss Reykjavíkur stóð fyrir málþingi í
febrúar sl. í þeim tilgangi að opna umræðu meðal hjúkrun-
arfræðinga um sjálfstæð meðferðarform. Málþingið var vel
sótt og umræður fjörugar sem sýnir best hve margir hafa
áhuga á málefninu. Með opinni umræðu og fræðslu á þessu
sviði er smátt og smátt hægt að mynda sér skoðanir
byggðar á þekkingu og íhuga hvernig hægt sé að nýta
sjálfstæð meðferðarform til að auka og bæta hjúkrun og
sjálfsumönnun. Þó mikillar víðsýni gæti innan hjúkrunar-
stéttarinnar, sem oft og tíðum hefur verið í fararbroddi með
nýjungar á heilbrigðissviðinu, þá vitum við að almennt
gætir talsverðra fordóma þegar þessi málefni eru rædd.
Orðið skottulækningar er þá gjarnan notað sern eins konar
samnefnari um „óhefðbundin" eða sjálfstæð meðferðar-
form. Að sjálfsögðu ber að ræða „nýjungar" með gagnrýnu
hugarfari en eins og Dalai Lama komst að orði í fyrstu
heimsókn sinni til Vesturlanda: „Gagnrýnið hugarfar er
jákvætt þegar það leiðir til frekari þekkingarieitar en lokar
ekki á það sem er framandi".
Rétt er að benda á skort á góðum orðum. Talað er um
„hefðbundna meðferð" þegar átt er við ríkjandi meðferðar-
form, sem eru viðurkennd af stjórnkerfi landsins, en „óhefð-
bundin meðferð" vísar til þeirra meðferðarforma sem ekki
eru viðurkennd. Eins og við vitum er það sem er hefð á
einum stað í heiminum óhefðbundið annars staðar. Óhefð-
bundar aðferðir eiga sér samt allt að 6 þúsund ára sögu
eða hefð, s.s. Ayurveda og kínverskar lækningar, ilmkjarna-
olíumeðferð og fl. í hinum enskumælandi heimi eru orðin
„alternative“ eða „complementary" notuð yfir óhefðbundin
meðferðarform sem á íslensku mætti nefna kjör- eða val-
meðferð. Ég sting því upp á að við ákveðum sem fyrst
hvaða orð við viljum nota í framtíðinni þegar umræðan
snýst um sjálfstæð meðferðarform, val- eða kjörmeðferðir.
Sjálf hef ég ekki gert upp hug minn og leyfi mér hér að
nota þessi orð jöfnum höndum.
Fyrstu formlegu kynni mín af valmeðferð voru á sjö-
unda áratugnum þegar ég var að Ijúka hjúkrunarnámi við
Rutgers rlkisháskóla New Jersey fylkis í Bandaríkjunum. Á
hjúkrunarbraut skólans ríkti mikil víðsýni og framsýni sem
kom m.a. fram í því að talsverðum tíma var varið til að
kynna ýmsa möguleika í valmeðferð og hugmyndafræðileg
líkön sem þeir byggja á. Lögð var áhersla á þá hugmynd
að „þeim mun meira sem við vitum þeim mun betur vitum
við hversu lítið við vitum“. Þetta reyndist gott veganesti og
áhugi og forvitni á því ókannaða efldist.
Skömmu seinna kynntist ég hópi hjúkrunarfræðinga við
New York háskólann og voru þeir fyrrverandi nemendur dr.
Dolores Krieger og dr. Martha Rogers. Þessi ágæti hópur
sem kallaði sig „Nurse Healers and Rrofessional Asso-
ciates" hittist reglulega til að ræða saman og halda fyrir-
lestra um valmeðferð og hvernig bæri að nálgast slíka
meðferð með rannsóknir í huga. Er mér sérstaklega
minnisstæður fyrirlestur um sjón- eða hugsköpun sem þá
var að ryðja sér til rúms sem meðferðarform. Á svipuðum
tíma var byrjað að nota snertimeðferð (Therapeutic Touch)
kennda við dr. Krieger á New York spítalanum sem hefur
verið þó nokkuð rannsökuð.
Á þessum tímum virtist vera talsverð gróska á sviði
valmeðferðar í New York og áhugi meðal fagfólks úr heil-
brigðisstéttum. Mér er minnisstætt þegar stofnun sem
nefndist „Center for Holistic Medicine" eða miðstöð heild-
rænna lækninga var opnuð, en þar kynntist ég fyrst þeirri
valmeðferð sem er mitt aðalstarf í dag þ.e.a.s. pólun.
Nokkuð mörg ár liðu þar til mér bauðst tækifæri til að læra
þetta meðferðarform sem ég síðan gerði samhliða nudd-
námi fyrir ekki svo ýkja löngu. Það sem heillaði mig í
náminu var sú sjálfsvinna sem krafist var. Námið var ekki
eingöngu hugarleikfimi heldur var leitast við að finna
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 74. árg. 1998
157