Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.1999, Blaðsíða 9

Marga Thome
Ph.D., hjúkrunarfræðingur og Ijósmóðir, dósent við Háskóla Islands
Mæður óværra ungbarna;
Hvaða heílbrigðisþjónustu fá þær
vegna j^anAÍ^iAÁimiAktniAA oa {ove.Ur^-tY'dtu?'1* *
Lykilorð: Þuriglyndiseinkenni eftir barnsburð, streita
foreldra, óværð ungbarna, heilbrigðisþjónusta
HEILBRIGÐI
vomtc
Útdráttur
/ þessari rannsókn er leitast við að afla upplýsinga um þá
heilbrigðisþjónustu og aðstoð sem íslenskar mæður
óværra ungbarna fengu á meðan þær fundu fyrir tíðum og
langvarandi þunglyndiseinkennum og mikilli streitu og álagi
eftir barnsburð.
Efniviður og aðferðir: Árið 1993 var líðan mæðra
óværra ungbarna athuguð tveimur til þremur mánuðum
eftir barnsburð í landskönnun með þversniði. í úrtak völd-
ust allar íslenskar konur sem höfðu alið barn á einum
ársfjórðungi 1992 og barnið var lifandi tveimur mánuðum
síðar (N=1054). Þýðið var íslenskar konur sem fæddu barn
árið 1992 (N=4591). Konur, sem leið illa og áttu óvær
ungbörn (metið á óværðarkvarða), voru valdar samkvæmt
fyrirfram settum gildum á tveimur kvörðum sem mæla
vanlíðan. Annar þeirra mælir tíðni þunglyndiseinkenna eftir
fæðingu (Edinborgar-þunglyndiskvarði (EPDS), og hinn
mælir streitu sem fólk finnur í foreldrahlutverkinu (Streitu-
próf fyrir foreldra (PSI/SF). Þegar litið var nánar á þann
hóp kvenna, sem leið illa samkvæmt ofannefndum kvörð-
um, kom óvænt í Ijós hópur sem leið mjög illa. Þær voru
settar í undirúrtak kvenna með mikla vanlfðan og var þeim
fylgt eftir með hálfstöðluðu símaviðtali.
Niðurstöður: Þrjátíu og sjö konum eða 5 prósentum
úrtaks leið mjög illa. Þær staðfestu í símaviðtölum að þeim
hefði liðið mjög illa stuttu eftir barnsburðinn. Helmingur þeirra
taldi sig hafa hlotið nokkurn eða töluverðan bata tæpum
tveimur mánuðum seinna, en hinn helmingurinn taldi að sér
liði enn þá illa eða enn verr. Einungis fjórða hverkona sagðist
hafa fengið aðstoð frá einhverjum aðila úr heilbrigðisstéttum.
Konurnar leituðu í fáum tilvikum til starfsfólks heilsugæslu-
stöðva vegna vanlíðanar. Þeir sem ekki leituðu eftir þessari
þjónustu nefndu fjölmargar ástæður fyrir því.
Ályktað er að íslenskar heilbrigðisstéttir greini og með-
höndli sjaldan mikla vanlíðan íslenskra kvenna eftir barns-
burð og konurnar sýni litla viðleitni í þvf að leita til þeirra.
Inngangur
Vanlíðan kvenna eftir barnsburð er algeng og birtist á
margvíslegan hátt (Thome, 1996; Romito, 1990). Hún er
hins vegar sjaldan greind og meðhöndluð að frumkvæði
heilbrigðisstétta samkvæmt niðurstöðum erlendra rann-
sókna (Mclntosh, 1993; Lloyd og Redman, 1992). Van-
líðan er samnefnari fyrir sértækari hugtök og meðal van-
líðanarþátta hefur streita í foreldrahlutverki og þunglyndis-
einkenni eftir fæðingu verið rannsökuð hérlendis og
erlendis (Thome, 1998; Hall og Farel, 1988; Hall og fl.,
1991). Hugtökin „streita foreldra" og „þunglyndiseinkenni"
vísa til þess að vanlíðan er misjöfn eftir eðli og ástæðum.
Mæling hugtakanna sýnir að vanlíðan er mismikil milli
einstaklinga og hjá sama einstaklingi geta mælst tíðni-
sveiflur á löngum tíma. Sýnt hefur verið fram á samband
milli þunglyndis og streitu í foreldrahlutverki og óværðar
ungbarna (Thome, 1998; Beck 1996; Milgrom og
McCloud, 1996). Það eru einkum mjög tíð og langvarandi
Dr. Marga Thome er hjúkrunarfræðingur og Ijósmóðir.
Hún lauk doktorsprófi frá Queen Margaret College í
Edinborg og í samstarfi við Opna háskólann í
Bretlandi árið 1996. Hún er dósent við námsbraut
í hjúkrunarfræði í Háskóla íslands.
1 Rannsókn þessi er hluti af doktorsritgerð höfundar: „Distress in mothers with difficult infants in the community: an
intervention study".
Rannsóknin var styrkt af Rannsóknasjóði Háskóla íslands.
* Ritrýnd grein
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 75. árg. 1999
225