Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2000, Blaðsíða 25

(case management) fyrir sjúklinga með langvinn og flókin
heilsufarsvandamál í Arizona í Bandaríkjunum (Lamb og
Stempel, 1994; Michaels, 1992; Newman, Lamb og
Michaels, 1991). Umsjónarhjúkrunin tekur til alls veikinda-
tímabils einstakingsins, hún er veitt á þeim stöðum sem
viðeigandi eru hverju sinni, innan skynsamlegra tímamarka
og með því að beita hagkvæmustu úrræðunum hverju sinni
(Etheridge, 1989, sjá Papenhausen og Michaels, 1995).
Meiri lagskipting og aukinn menningarlegur margbreyti-
leiki einkennir nú íslenskt samfélag og kallar á nýjar áherslur
í hjúkrun. Ljóst er að bágur fjárhagur skerðir möguleika til
viðhalds og eflingar heilbrigðis og hindrar að fólk geti nýtt
sér sértæk úrræði til að takast á við margvísleg heilsu-
farsvandamál (Rauði kross íslands, 2000; Rúnar Vilhjálms-
son, Ólafur Ólafsson, Jóhann Ág. Sigurðsson og Tryggvi
Þór Herbertsson, 1999). Hjúkrunarfræðingar munu í
vaxandi mæli standa frammi fyrir erfiðum siðferðilegum
álitamálum þegar þeir annast einstaklinga sem hafa annað
gildismat og lífshætti en þeir sjálfir. Auk þess mun bágur
fjárhagur í auknum mæli verða þrándur í götu fólks til að
nýta sér það sem hjúkrun hefur upp á að bjóða.
Réttur sjúklinga hefur orðið slagorð í umræðu um
heilbrigðismál á Vesturlöndum og hefur réttur íslenskra
sjúklinga nú verið áréttaður með lagasetningu. Skjól-
stæðingar heilbrigðisþjónustunnar vilja vera og eru margir
hverjir vel upplýstir og vilja taka meiri þátt í ákvörðunum er
varða líf þeirra og velferð. Nú er svo komið að skjólstæð-
ingar vita oft miklu meira en heilbrigðisstarfsmennirnir sjálfir
um marga hluti er snúa að sjúkdómi þeirra og meðferð.
Greiðari aðgangur sjúklinga að margvíslegum upplýsingum,
sem áður var eingöngu á færi heilbrigðisstarfsmanna að
tileinka sér, breytir samskiptum við skjólstæðinga. Finna má
neikvæða fleti á þessa en ávinningurinn er ótvíræður.
Heilbrigðisstarfsmenn eru samt að missa ákveðin völd sem
felast í einokun á þekkingu. Alloft hefur komið fram að
hjúkrunarfræðingar óttast að sjúklingar reki þá á gat. Þeim
finnst að þeir eigi að geta svarað öllum spurningum sjúkl-
inga, þeir séu sérfræðingarnir. Hjúkrunarfræðingar eru að
missa spón úr aski sínum á sama tíma og það er markmið
heilbrigðisþjónustunnar að skjólstæðingar hennar séu upp-
lýstir. Það er einnig í takt við gildismat hjúkrunar að aðstoða
skjólstæðinginn á hans eigin forsendum til að viðhalda og
efla heilbrigði. í samskiptum, sem byggjst ájafningjahugsun,
þ.e. að skjólstæðingurinn sé jafningi heilbrigðisstarfs-
mannsins í ákvarðanatöku, ætti að vera auðvelt að yfirvinna
óttann um að vita ekki allt, en samt þarf að útfæra þessa
hugsun nánar til að mæta breyttum aðstæðum.
Niðurlag
í þessari grein hef ég fjallað um ýmis atriði sem ég tel að
móta muni grunnnám í hjúkrunarfræði á næstu árum.
Áhyggjur af afleiðingum vaxandi tæknihyggju og kröfum
um aukin afköst samhliða sparnaði, hafa einkennt
umræður hjúkrunarfræðinga á undanförnum árum. Gildis-
mat hjúkrunar hefur átt í vök að verjast. Hjúkrunarnámið
þarf að taka mið af þessum aðstæðum þó það aðlagist
þeim ekki. Þvert á móti þarf að búa nemendur undir að
verða skapandi og sjálfstæðir fagmenn þrátt fyrir þennan
veruleika. Nokkrar af þeim áherslum, sem fram hafa komið
í þessari grein, miða að því. Hins vegar er Ijóst að það er
margt fleira en námið sem mótar nýútskrifaða hjúkrunar-
fræðinga. Vísbendingar eru um að fyrirmyndir í starfi hafi
meiri áhrif á hvernig þeir vinna heldur en bæði fræðilegt og
klínískt nám þeirra.
Ég tel nauðsynlegt að hinn almenni hjúkrunarfræðingur
líti á sig sem þátttakanda í þróun hjúkrunarstarfsins hvort
sem um er að ræða faglega þróun hjúkrunar á vinnustað,
leiðsögn hjúkrunarfræðinema á ýmsum stigum námsins eða
þátttöku í umræðum um þróun hjúkrunarnámsins. Er það
von mín að þessi umræða eflist til muna á næstunni.
Heimildaskrá
Ásta Thoroddsen (1997). Inngangur. Ásta Thoroddsen og Anna Björg
Aradóttir (ritstjórar). Skráning hjúkrunarhandbókar (bls. 24-40).
Reykjavík: Landlæknisembættið.
Benner, R (1984). From novice to expert. Excellence and power in
clinical nursing practice. Menlo Park, California: Addison-Wesley Publ.
Comp.
Benner, P., og Wrubel, J. (1988). Caring is the candle that lights the dark,
that permits us to find answers where others see none. Amerícan
Journal of Nursing, 88(8), 1073-1075.
Benner, R, og Wrubel, J. (1989). The primacy of caring. Stress and
coping in health and illness. California. Addison-Wesley Publ. Comp.
Cmich, D.E. (1984). Theoretical perspectives of holistic health. Journal of
School Health, 54(1), 30-32.
Gadow, S.A. (1985). Nurse and patient: The caring relationship. I A.H.
Bishop og J.R. Scudder, jr. (ritstjórar), Caring, curíng, coping. Nurse,
physician, patient relationships (bls. 31-43, 117-118). Alabama:
Univeristy of Alabama Press.
Haildórsdóttir, S. (1996). Caring and Uncaríng Encounters in Nursing and
Health Care: Developing a Theory. Doctoral Dissertation No. 493.
Linköping, Sweden: Linköping University Medical Dissertations.
Halldórsdóttir, S. (1997). Implications of the caring/competence
dichotomy. í S.E. Thorne og V.E. Hayes (ritstjórar), Nursing praxis:
Knowledge and action (bls. 105-124). Thousand Oaks: Sage Publ.
Kirkevold, M. (1997). The role of nursing in the rehabilitation of acute
stroke patients: Toward a unified theoretical perspective. Advances in
Nursing Science, 19(4), 55-64.
Kristín Björnsdóttir (1995). Breyttar áherslur í hjúkrunarmenntun. Tímarit
hjúkrunarfræðinga, 77(4), 115-120.
Kristín Björnsdóttir (1997). Óformleg umönnun í heimahúsum í Ijósi
kvennafræða. í Helga Kress og Rannveig Traustadóttir (ritstjórar),
ísienskar kvennarannsóknir. Erindi flutt á ráðstefnu um íslenskar kvenna-
rannsóknir sem haldin var á vegum Rannsóknastofu í kvennafræðum við
Háskóla íslands í Háskóla íslands, Odda, dagana 20. til 22. október
1995. Reykjavík: Háskóli íslands, Rannsóknastofa í kvennafræðum.
Lamb, G.S., og Stempel, J.E. (1994). Nurse case management from the
client's view: Growing as insider-expert. Nursing Outiook, 42(1), 7-13.
McCloskey, J., og Bulechek, G. (2000). Nursing Intervention
Classification. St. Louis: The Mosby Comp.
Michaels, C. (1992). Carondelet St. Mary's nursing enterprise. Nursing
Ciinics of North Ameríca, 27(1), 77-85.
Newman, M.A. (1986). Health as expanding consciousness. St. Louis:
The C.V. Mosby Comp.
Newman, M.A., Lamb, G.S., og Michaels, C. (1991). Nurse case
management: The coming together of theory and practice. Nursing
and Health Care, 12(8), 791-803.
Palmer, A.M., Burns, S., og Bulman, C. (1994) (ritstj.). Reflective practice
149
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 76. árg. 2000