Land & synir - 01.08.1998, Blaðsíða 10

I nýútkominni bók sinni, Laun-
synir orðanna (Bjartur, 1998),
fjallar Einar Már Guðmundsson
rithöfundur meðal annars um
kynni sín af Friðrik Þór Frið-
rikssyni leikstjóra og samstarf
þeirra á sviði handritsgerðar.
Við birtum hér þá tvo kafla
sem fjalla um þetta efni.
Birt með leyfi höfundar.
© Einar Már Guðmundsson, 1998.
Jólapóstkassinn
yrsta samstarfsverkefni okkar Friðriks Þórs
FFriðrikssonar var ekki að semja
kvikmyndahandrit að Börnum náttúrunnar,
heldur smíðuðum við jólapóstkassa við þriðja
mann. Það var fyrir jólatrésskemmtun í
Vogaskóla, barna- og gagnfræðaskólanum
sem við gengum báðir í.
Okkur var falið þetta verkefni af bekkjarsystkinum
okkar og þó að póstkassi þessi væri ósköp venjulegur
pappakassi, einungis skreyttur jólapappír og bómull og
með rifu fyrir bréf, er hann ákaflega hátíðlegur í
minningunni.
Ekki síst stundin þegar búið var að stilla honum upp á
skólaborðið og krakkarnir í bekknum hópuðust í kiúngum
hann og biðu dularfull á svip eftir skilaboðum hveri frá
öðru: strákarnir í hvímm nælonskyrtum og svörtum
terlynbuxum en stelpurnar í litskrúðugum kjólum og með
slaufur í hárinu.
Það er erfitt að hengja ártöl á æskudagana vegna þess
hve auðveldlega þeir renna saman, einsog atriði úr óhkum
kvikmyndum, en að öllum líkindum höfum við verið tíu
ára. Dimmir desemberdagarnir flutu yfir höfðum okkar,
krapið á götunum glitraði
í mánaljósinu og grænleit
höfuð ljósastauranna
röðuðu sér meðfram
gangstéttum, einsog
aukaleikarar, undir
stjörnudýrð himinsins.
Ekki hafði ég neina
hugmynd um það þá að
mörgum árum síðar
kæmi Friðrik Þór að máh
við mig og bæði rnig að
aðstoða sig við að koma
lítilli sögu niður á blað,
en þar með var enn ein
póstkassasmíðin hafin,
ekki með aðstoð
jólapappírs og bómullar,
heldur tölvu sem vistaði
hin myndrænu skjöl
hugans eitt af öðru í
kjallara við Grettisgötuna
þar sem ég hafði um hríð
vinnuaðstöðu.
Sjálfur kjarni myndarinnar, dauðinn og hin eilífa
heimþrá, lá Ijós fyrir. Sá kjarni hafði lengi búið með
Friðriki Þór, setið í sál hans og oft þegar hann hallaði sér
aftur, með hálflukt augu, sá hann sum atriðin ljóslifandi
fyrir sér.
Vitaskuld voru mörg Ijón í veginum, en þau voru eitt af
öðru skotin niður með tökuvélum hugans. Fyrir mig sem
rithöfund var þetta afar lærdómsrík veiðiferð, því að þegar
komið er út í kvikmyndahandrit gildir ekki lengur það
frjálsræði sem aldagömul sagnahstin hefur fært okkur
rithöfundum upp í hendur.
í skáldsögu getur setning um veðrið eða hugleiðing úr
sálardjúpunum brúað bilið á milh atvika. AlUr shkir
mæUkvarðar eru horfnir þegar kvikmyndahandrit er
annars vegar.
Engu að síður lýtur kvikmyndin lögmálum sagnaUstar og
ski-áir sig þannig inn í sagnahefð. MiUjónir doUara og ótal
tæknibreUur bjarga ekki lélegri sögu; ekki frekar en að api
breytist í mann þó að hann setji upp hatt.
Stundum var spurt: Hver ætli hafi áhuga á kvikmynd um
gamahnenni sem strjúka af eUiheimih til að komast í
heimahagana og deyja þar? Og ef stóð á svari sögðu menn:
Það kemur enginn að sjá þessa mynd, og af svipbrigðum
þeirra mátti ráða að þeir örvæntu um okkar hag, því að
þetta voru góðgjarnir menn og skynsamir sem Utu
raunsæjum augum á kvikmyndahúsamarkaðinn þar sem
ötulustu bíógestirnir eru unghngar, mættir til að horfa á
afþreyingar- og spennumyndir.
Eftir á að hyggja, og nú þegar Börn náttúrunnar hafa
ferðast einsog jólapóstkassi víða um heim og fengið
kveðjur frá ótrúlegustu stöðum, áht ég engan
kvikmyndagerðarmann geta fengið betra veganesti en
einmitt setninguna: Það kemur enginn að sjá þessa mynd,
því að sú setning segir kvikmyndagerðarmanninum aðeins
að hann sé kominn inn á leiksvæði hins óþekkta og geti
hugsað óháð þeim formúlum sem mönnum eru lagðar upp
í hendurnar og sagðar eru vera þær einu sem gilda.
BÖSNNÁTTÚRUNNAR: „Sjálfur kjami
myndarinnar, dauðinn og hin eilífa heimþrá,
lá Ijós fyrir. Sá kjami hafði lengi biíið með
Friðriki Þór, setið í sál hans og oft þegar hann
hallaði sér aftur, með hálflukt augu, sá hann
sum atriðin Ijóslifandi fyrir sér.“
10 Lanú&synir