Saga - 2011, Page 21

Eitt höfuðeinkenni bókar minnar, og það sem gerir hana í raun
líkari skáldsögu en hefðbundnu fræðiriti, er það að ég læt lesendum
að nokkru leyti eftir að draga sínar eigin ályktanir um atriði af þessu
tagi og leggja mat á gjörðir persóna. Sagan er fremur sögð en túlkuð.
Staðreyndin er líka sú að í verkinu læt ég hjá líða að rekja æviferil
titilpersónunnar frá vöggu til grafar, eins og oftast er reynt í hefð -
bundnum ævisögum. Höfuðáhersla er lögð á örfáa daga í desem-
bermánuði árið 1955, þegar Ragnar ferðaðist frá Íslandi til Dan -
merkur og síðan Svíþjóðar í þeim tilgangi að sjá Halldór Laxness
taka við Nóbelsverðlaununum. Sagt er allnákvæmlega frá athöfnum
forleggjarans þessa daga í réttri tímaröð, en sú atburðarás rammar
jafnframt inn upprifjun á ólíkum viðfangsefnum og viðburðum í lífi
hans, bæði fyrr og síðar. Heimsókn Ragnars á hótelherbergi Laxnes s -
hjónanna í Stokkhólmi nokkrum klukkustundum fyrir verðlauna -
afhendinguna er til dæmis látin mynda umgjörð utan um samræður
þeirra Halldórs um íslenska þýðingu Stefáns Bjarmans á skáldsögu
Ernest Heming way, For Whom the Bell Tolls, en Ragnar gaf þá bók út
undir merkjum Helgafells árið 1951.
Þessi kafli er skýrt dæmi um það hvernig staðreyndir og ímynd-
un fléttast saman í bók minni. Ég tel nokkuð víst að Ragnar hafi
bankað upp á hjá þeim Halldóri og Auði þennan morgun. Um það
vitnar bréf sem forleggjarinn skrifaði Sigríði Helgadóttur frá Stokk -
hólmi, en þar segir: „Ég brá mér augnablik inná herbergi til Hall -
dórs og var hann að búa sig undir að fara á generalprufu.“ Í bréfinu
segir hins vegar ekkert um að Hemingway-þýðingu Stefáns Bjarm -
ans hafi borið á góma við þetta tækifæri. Í raun er óvíst að þeir
Ragnar og Halldór hafi nokkru sinni rætt það mál. Sviðsetning mín
á samtali þeirra um efnið er einkum byggð á upplýsingum og bein-
um tilvitnunum úr bréfum þeirra Ragnars og Stefáns frá árabilinu
1945–1952 og er þannig fram sett að í upphafi skiptast þeir Ragnar
og Halldór á nokkrum orðum, þá breytist textinn í sögulega saman-
tekt ópersónulegs sögumanns en síðan taka við ósviðsett skoðana-
skipti Ragnars og Stefáns, frá því í nóvember 1951, um væntanleg-
an titil þýðingarinnar. Umfjöllunin er brotin upp á stöku stað með
beinum orðaskiptum milli Ragnars og Halldórs á hótelherberginu í
Stokkhólmi og þau binda enda á þessa frásögn í lokin.
Sú frásagnaraðferð sem hér er notuð er gamalkunnug. Þekkta
hlið stæðu má finna í „Gylfaginningu“ Snorra Eddu þar sem sam -
ræður Gylfa (eða Ganglera) við Óðin (sem hefur brugðið sér í líki
þriggja konunga) eru látnar mynda umgjörð um miðlun marg-
jón karl helgason 21
Saga haust 2011 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 11/24/11 9:49 AM Page 21