Tíðindi Prestafélags hins forna Hólastiftis - 01.01.1975, Page 28

31
KIRKJUSAGA
Þá hljóp hann upp ok kallaðist eigi mundu bíða innar
þriðju. Fór Arngeirr þá heim“.
Frásögn þessi er að líkindum öðrum þræði þjóðsaga, það
er að segja hinn dulræði þáttur hennar. En þessi frásögn
sýnir tvennt. Annars vegar andúð heiðinna manna á kirkju-
byggingunni, hins vegar þá helgi, sem hvílt hefur yfir þess-
um helgidómi í vitund kristinna manna. Tryggð manna við
kirkjuna sýnir bezt hinn hái aldur hennar. Mátt hefði ætla,
að áhuginn fyrir viðhaldi hennar hefði dofnað, þegar risnar
voru af grunni veglegar kirkjur í næsta nágrenni á bisk-
upssetrinu heima á Hóíum.
Brynleifur Tobíasson segir í sinni merku bók „Heim að
IIólum“ eftirfarandi orð: „Heimildum ber saman um að
Þorvarður hafi reisa látið kirkju að Ási (Neðra-Ási) og er
það sjálfsagt fyrsta kirkjan, er smíðuð er hér á landi eftir það
að kristniboð hófst hér.“ Þetta er sennilega ekki með öllu
rétt. Fyrsta kirkjan mun sennilega hafa verið reist á suður-
landi lítið eitt fyrr en kirkjan í Neðra-Ási var byggð. Ég er
þó ekki svo fróður í þessum efnum, að ég geti fullyrt um
þetta. Hitt mun rétt og ljóst, sem Brynleifur segir í sömu
bók. Kirkjan í Ási í Hjaltadal var miðstöð kristninnar í
landinu eftir kristniboð Þorvaldar og þýzka biskupsins. Ef
til vill var það öðrum þræði þess vegna, sem hún stóð svo
lengi og var mönnum svo kær. Þess vegna fölnaði ekki ljómi
þessa gamla helgidóms í vitund manna, þótt hann stæði
í návist bjarmans frá dómkirkjum Hólastaðar.
Þorvarður Spak-Böðvarsson skapaði sér öruggan sess í
kirkjusögu þessa lands. Hann gerði það meðal annars með
kirkjubyggingu sinni í Neðra-Ási en einnig með þátttöku
í úrslitabaráttunni milli heiðni og kristni á Þingvöllum
árið 1000. Heiðnir menn hétu fast á goðin. Völdu þeir tvo
menn úr fjórðungi hverjum að fórnfæra goðunum, til þess
að þeir létu ekki kristni ganga yfir landið. Kristnir rnenn
fóru liins vegar þess á leit, að tveir menn úr fjórðungi hverj-
um skyldu gefa sig Kristi að sigurgjöf og helga líf sitt Guði.