Helgarpósturinn - 10.10.1980, Blaðsíða 27

27
__hnlnpirpn^ti ,rinn Föstudagur 10. október 1980
„Þaö er erfitt aö spá og sér-
staklega um framtiBina”, sagöi
einhver glöggskyggn einhvern-
tima. Þessi orö hafa oft komiö sér
vel i umræöu fólks, og viröast
eiga vel viö þegar talaö er um
stööuna i samningamálunum.
Bæöi Þorsteinn Pálsson, fram-
kvæmdastjóri VSÍ, og Haukur
Már Haraldsson, blaöafulltrili
ASl, brugöuaö minnsta kosti þess-
ari ágætu setningu fyrir sig,
þegar Helgarpósturinn spuröi þá
hvaö næstu dagar bæru i skauti
sér I sambandi viö vinnudeiluna
stóru.
Fyrir viku siöan, á föstudaginn
var, samþykkti viöræöunefnd ASI
sem kunnugt er aö tilgangslaust
Þótt ASI og VSI gefi út striösyfirlýsingar er haidiö áfram aö makka bak
viö tjöldin.
Snurða hlaupin á samningaþráðinn
væri fyrir hana aö halda áfram
samningaviöræöum á meöan VSI
neitaöi aö ræöa kaupliöi og verö-
bótaákvæöi fyrr en öllum sér-
kröfuviöræöum væri lokiö. Þaö
skilyröi hafi VSÍ sett nokkrum
vikum áöur, og svaraöi þvi snar-
lega meö þvi aö kenna ASI um
viöræöuslitin, vegna þess aö þaö
heföi ekki fengist til aö ljiika sér-
kröfuviörasöum. Þaö kenna þvi
báöir hinum aöilanum um, eins
og venja er i samningaviöræöum
sem þessum, og í sandkassanum.
Báöir aöilar sendu frá sér harö-
oröar yfirlýsingar á þriöju-
daginn, og siöan þá hafa sátta-
semjari og sáttanefnd setiö á
fundum og rætt um hugsanlegar
leiöir ótiír sjálfheldunni. Sá
fundur stóö allan miövikudaginn,
og þegar þessi grein var skrifuö 1
gær, haföi ekki komiö nein niöur-
staöa þaöan. Guölaugur Þor-
valdsson, rlkissáttasem jari,
sagöi i samtali viö Helgarpóst-
inn: ,,Viö erum aö ræöa þessi
mál, og höfum engar ákvaröanir
tekiö”.
Allir eru vist sammála um aö
miklir hagsmunir séu I húfi I
þessum samningaviöræöum. Og
þvl fer varla hjá þvi aö mörgum
finnist þaö harla léttvægt atriöi
sem viöræöurnar hafa strandaö
á. Þaö eru jú sérkröfurnar, eins
og áöur sagöi, en bæöi Þorsteinn
Pálsson og Haukur Már Haralds-
son voru sammála um aö helsti
höfuöverkurinn i þvi sambandi
væru deilur bókageröarmanna og
útgefenda. Og samkvæmt heim-
ildum Helgarpóstsins snýst sú
deila ml oröiö nánast eingöngu
um þaö hvort starfsfólk á auglýs-
ingadeildum dagblaöanna eigi aö
skrifa auglýsingatexta á ritvélar
eöatölvuskerma. Búiö er aö kom-
ast aö samkomulagi um endur-
menntunarmálin, og þá hliö
tæknivandamálsins sem snýr aö
blaöamönnum, en nú eru þaö
auglýsingarnar sem strandar á.
Prentarar vilja aö þeirra fólk
setji auglýsingatexta á tölvu-
skermana, Utgefendur vilja aö
skrifstofufólkiö geri þaö. Magnús
L. Sveinsson, formaöur
Verslunarmannafélagsins sagöi
aö í áraraöir hafi starfsfólk i
Verslunarmannafélaginu innt
þessi störf af hendi, og aö sér
fyndist eölilegt aö þó aö ný tækni
kæmi til skjalanna, þá ætti þaö
ekki aö breytast. Hann sagöi
einnig, aö þaö hlyti aö vera mál
VR, ekki siöur en prentara aö
semja um slikt. Þannig stendur
deilan ekki aöeins miili prentara
og útgefenda, heldur einnig milli
prentara og VR.
Þaö er þarna sem hnifurinn
stendur ikúnni, ogmeöan hann er
þar, gera menn i höfuöstöövum
VSIog ASÍ, litiö annaö en aö velta
vöngum yfir áframhaldinu, og aö
sjálfsögöu aö halda áróöurs-
vélunum gangandi. Niöurstaöa
samninganna fæst aö sjálfsögöu
viö samningaboröiö en hún
kemur til meö aö byggjast mjög á
áróöursstriöinu.
A þessari stundu er staöa ASI i
þessum samningum ekki eins
sterk og samninganefnd þess
heföi kosiö. Félagsmenn kvarta
aö sjálfsögöu yfir þvi aö ekkert
gangi i samningunum, og vilja
semja, en vafamál er aö einstök
verkalýösfélög séu tilbúin til
harðra aögeröa. Vaka á Siglu-
firöi, og fleiri verkalýösfélög eru
reyndaralltaf reiöubúin i átök og
verkföll, en annarsstaðar er
hljóöiö ööruvisi. Einn ASI-maöur
sagöi til dæmis aö á Austfjöröum
væri ekki mikill áhugi á aö-
geröum. Atvinnuástandiö þar
væriþess eölis aö menn vildu ekki
taka neina áhættu. Og þetta vita
vinnuveitendur. „Staöa okkar viö
samningaboröiö væri talsvert
ööruvisi ef viö vissum aö aö baki

Daginn sem Saddam Hussein
einvaldur i Irak breytti deilunni
viö nágrannarikiö Iran úr landa-
mæraárekstrum og áróöursvær-
ingum i strið með öllum tiltækum
vopnum á landi og sjó og i lofti,
var nánásti samstarfsmaður
hans, Tarek Aziz varaforsætis-
ráöherra, staddur i Moskvu i far-
arbroddi irakskrar sendinefndar.
Þar ræddi hann meðal annars viö
Boris Ponomaréff, þann ritara
miöstjórnar Kommúnistaflokks
Sovétrikjanna sem sér um tengsl-
in viö erlenda vinaflokka enda er
Aziz hugmyndafræöingur þess
arms Baath-sósialista sem
stjórnar Irak.
Ekki fór milli mála, að erindi
Aziz til Moskvu var fyrst og
fremst aö tryggja aö sovéskar
vopnasendingar til Iraks heldu
trakskir hermenn um 17 km innan landamæra tran og sigurreifir mjög.
Sovétmenn þreifa fyrir
sér v/ð fióann
áfram i striöinu viö Iran. Mestall-
ur vopnabúnaöur Irakska hersins
er frá Sovétrikjunum kominn.
Flugherinn er svo til eingöngu
búinn flugvélum af geröunum
Mig og Tupolev og stórskotaliöið
hefur nær einvöröungu sovéskar
fallbyssur til umráöa. Geta Iraks
til að halda uppi árangursrikri
sókn á hendur Iran til langframa
er þvi háö, aö Sovétrikin haldi
áfram aö senda stjórninni 1 Bag-
dad varahluti i herflugvélarnar
og skotfæri handa stórskotaliðinu.
Um fyrri helgi horfði sigurvæn-
lega fyrir Irak I striöinu. Svo var
aö sjá sem allt Khuzistanhérað
meö beztu oliusvæðum Irans væri
að falla sóknarsveitunum i hend-
ur. Þá barstsú fregn frá Teheran,
að á stund neyðarinnar hefði
kommúnistastjórnin i Movksu
gert tilraun til að birtast stjórn
erkiklerkanna i tran sem frels-
andi engill. Pars, opinber frétta-
stofa stjórhar Irans, skýrði frá
þvi aö Vladimir Vinogradov,
sendiherra Sovétrikjanna i
Teheran, heföi gengið á fund
Mohammad Ali Rajaie forsætis-
ráöherra og tjáð honum aö sovét-
stjórnin væri reiöubúinn aö liö-
sinna Irönum i þrengingum
þeirra meö þvi að selja þeim vopn
sem að gagni mættu koma i
baráttunni viö aöstandast áhlaup
hins sovétvædda sóknarhers frá
trak. Pars bætti viö, aö Rajaie
forsætisráöherra heföi visaö boöi
sovéska sendiherrans á bug og
tjáð honum aö Iran vildi i engu
vera komiö upp á aðstoö ná-
granna sins i noröri, sem bæöi
hefði sýnt írönum sjálfum yfir-
gang og reyndi af fáheyröri
grimmd aö brjóta undir vald sitt
islamska bræöur i Afganistan.
tlr þvi sovétstjórnin gerði út
sendiherra sinn i Teheran til aö
bjóöa írönum vopn til aö verjast
irakska hernum, mætti ætla aö
Tarek Aziz hafi fengið litla
áheyrn I Movsku, þegar hann baö
þar um áframhald vopnasend-
inga daginn sem striðiö hófst fyr-
ir alvöru. En svo einfalt er máliö
ekki. Sovétstjórnin hefur mörg
járn i eldinum I Austurlöndum
nær og munar ekki mikiö um að
vopna samtimis óvini sem heyja
strið hvor viö annan. Um þær
mundir sem Vinogradov sendi-
herra var að bjóöa stjórninni i Te-
heran hernaöaraöstoö, voru tvö
sovésk skip hlaöin hergögnum að
reyna að komast til hafnar i Irak.
Vopnaviðskipti voru þó svo áköf
aö skipin Kommúna og Lebedéf
uröu frá aö hverfa tilraunum til
að koma farmi sinum um Shatt al
Arab siglingaleiðina til irakskrar
hafnar. I þess stað tóku þau þann
kost að sigla aftur út Persaflóa,
fyrir Arabiu skaga, noröur
Rauðahaf og losa sovésku vopnin
handa irökum i jórdönsku hafnar-
borginni Aquaba.
SIBan iranski flotinn lokaöi sigl-
ingum til Iraks um Shatt al Arab
fara aðdrættir Iraka á sjó fram
um Jórdan, sem reynst hefur
traustasti bandamaöur þeirra i
viðureigninni viö Iran. Til
Aquaba streyma nú skip með
varning til Iraks, ekki sist sovésk,
sem færa þau gögn sem meö þarf
til aö halda uppi hernaöinum.
Upp á slökastiö hefur nánast
verið um stöðuhernaö aö ræöa i
striði traks og írans. Irakar
okkar stæöu fimmtiu þUsund
manns logandi af baráttugleöi”,
sagöi þessi maöur.
Vinnuveitendur vita ekki aöeins
af þessu ástandi mála, heldur
þykjast þeir einnig sjá veikleika i
rööum forystumanna ASI, vegna
forsetakjörsins á næsta sam-
bandsþingi. Innan ASl heyrast nú
óánægjuraddir vegna ýmissa
yfirlýsinga „vissra” manna, sem
renna hýru auga til forsetastóls-
ins. „Kosningaræöur og ýmiss
konar sjónhverfingar eiga ekki
viö i' nUverandi stööu”, sagöi einn
ASI manna I samtali viö Helgar-
póstinn, og gaf i skyn aö póli-
tiskar krytur væru ekki óal-
gengar þessa dagana meöal for-
ystumanna ASl. „Þessi visir aö
klofningifer ekkert fram hjá VSl,
þeir finna aö viö erum ekki nógu
einhuga, og þaö gerir þeirra stööu
sterkari en hún þyrfti aö vera”,
sagöi hann.
En þaö skiptir víst ekki öllu
málihvor hefur sterkari stööu viö
samningaboröiö á meðan engir
samningafundir eru haldnir, og á
meðan deiluaðilar ræöast ekki
viö. Eins og fram kom I upphafi
treystu hvorki Þorsteinn Pálsson
né Haukur Már Haraldsson sér til
aö spá um framhaldiö. Hvorugur
taldi þó liklegt, aö rikisstjórnin
mundi grípa inni samningana.
Þorsteinn sagöist ekki sjá
hvernig þaö ætti aö veröa mögu-
legt, og taldi þaö ekki lausn, eins
og málum væri háttaö. Haukur
tók nokkuö I sama streng.
1 rauninni hafa þeir sem vel
þekkja til samningamálanna ekki
komiö auga á neitt alltof margar
leiöir fyrir rikisstjórnina innl
þessa samninga. HUn hefur langt
frá þvi um marga möguleika aö
velja, grípi hún til þess ráös aö
skipta sér aö samningsgeröinni.
Eina leiöin segja kunnugir aö sé
sú aö sáttanefnd komi fram meö
góöa hugmynd, eða samnings-
drögsem hvorugan aðilann rotar,
sem siðan sé lögfest, ef annar-
INNLEND
YFIRSÝN
ERLEND
sækja inn I sömu borgirnar eða aö
þeim dag eftir dag en verður litiö
ágengt. Von Iraka um allsherjar-
uppreisn arabiskumælandi ibúa
Khuzistan gegn Irösnkum yfir-
völdum hefur ekki ræst. Loks hef-
ur sýnt sig aö iranski flugherinn
er miklu öflugri og bardagahæf-
ari en irakska herstjórnin gerði
ráö fyrir. Komiö hefur i ljós aö
iranskir flugmenn kunna full tök
á bandariskum herflugvélum sin-
um og hafa einhverjar varahluta-
birgðir. Svo mikiö er vist aö loft-
árásir iranska flughersins á
Basca, Mosut, Kistank og aöra
lykilstaöi I oliuiönaöi Iraks hafa
lamað hann gersamlega.
Sýnt þykir aö Saddam Hussein
gæti magnað mjög sóknina gegn
Iran ef hann einbeitti öllum liös-
afla sinum. Fram til þesfa hefur
ekki nema fjórðungi iiakska
landhersins, þrem herdeiidum,
verið teflt fram til bardaga. Úr
þvi þessu liöi hefur oröiö svo
ágengt sem raun ber vitni, má
ljóst vera aö eitthvað meira en
litið heldur aftur af Saddam
Hussein aö tvöfalda sóknarþung-
ann eöa jafnvel fjórfalda, úr þvi
aö hann hefur til þess getuna.
Einvaldur traks á þess engan
kost aö einbeita sér gegn óvina-
rikinu i austri I vestri á Irak löng
landamæri aö Sýrlandi og á
valdastóli I Damaskus situr Hafiz
Assad forseti, foringi þess arms
Baath-sósialista sem stjórnaö hef-
ur Sýrlandi um árabil. Milli
flokksbrotanna sem rikja i Bag-
dad og Damaskus hefur fjand-
skapur magnast sifellt með árun-
um, þótt markmiö Baath eigi aö
heita sameining allra Araba i eitt
sósialiskt riki. Þvi er það aö
Hussein telur sig með engu móti
geta fækkað svo liösveitum á
veröi gagnvart Sýrlandi, sem
nægja myndi til aö vinna sigur
sem um munaöi á Iransher.
Assad Sýrlandsforseti er fyrir
sitt leyti smeykur um afleiöing-
arnar af vaxandi uppgangi Iraks,
ekki sist eftir að það er komið i
bandalag viö Jórdan. Þvi hefur
Assad nú látiö veröa af aö taka
hvor aðilinn, eöa báöir felli hana.
Þetta sé I rauninni eina leiöin
fyrir stjórnvöld aö grípa inni
samningana. En þaö þykir eins og
áöur sagöi afar óliklegt.
Mun liklegra er aö ASI grfpi til
einhverskonar skæruhernaöar á
næstunni, til aö knýja fram viö-
ræöur, og siðan samninga. Ekki
ertalinn grundvöllur fyrir þvl aö
fara I allsherjarverkfall, en tima-
bundin og staöbundin skæruverk-
föll eru ofarlega I hugum forystu-
manna Alþýöusambandsins.
Einnig vita þedr vel af mögu-
leikum útflutningsbanns og inn-
flutningsbanns. En þessi mál eru
ennþá óskýr, og ráöast llklega
ekki fyrr en eftir helgi.
Vinnuveitendasambandsmaöur
sagöi einmitt i samtali viö
Helgarpóstinn aö án efa færu
menn aö hittast á laun til aö finna
útgönguleiöir á sjálfheldunni.
„Þetta lagast ekkert meö strfðs-
yfirlýsingum ábáöa bóga”,sagöi
hann, og bætti viö aö innan fárra
daga yröi fariö aö ræöa saman
aftur, hvort sem þaö væri opin-
berlega eða ekki.
1 samtölum Helgarpóstsins við
samningsaðila kom einnig fram
nokkur gagnrýni á störf sátta-
semjara og sáttanefndar. „Guö-
laugur er góöur maöur og rétt-
sýnn, um þaö efast enginn I
þessum viðræöum, en hann er
ekki nógur skaphörkumaöur,
þegar til átaka kemur”, sagöi
einn þessara manna. Einnig kom
fram gagnrýni á sáttanefnd, og
þvi varpaö fram aö ef til vill vant-
aöi þar meiri reynslu f sátta-
nefndarstörfum. Tveiraf fjórum i
nefndinni eru þar nýliöar. En ár-
inni kennir illur ræöari, segir ein-
hversstaöar, og þaö er einum of
auövelt aö kenna sættinum um,
þegardeiluaöilar geta ekki komið
sér saman.
Heftir
Guðjón
___________ Arngrimsson
skref sem hann hefur lengi hikaö
viö, aö gera formlegt bandalag
viö Sovétrikin. I fyrrakvöld
undirrituöu þeir Assad og Brés-
néff sáttmála i Moskvu um gagn-
kvæma aöstoö og vináttu Sýr-
lands og Sovétrikjanna. Þau
ákvæði sem birt voru þegar i stað
fjalla um hernaöarsamvinnu, og
kveða svo á aö steðji ógn aö öðru
hvoru riki, muni þau gera i sam-
einingu ráöstafanir til aö ryöja
henni úr vegi.
Eins og gefur aö skilja tók
Brésnéff fram við undirritunina,
að sáttmáli Sovétrikjanna vib
Sýrland beindist ekki gegn
nokkru öðru riki, en slikt tal
blekkir engan. Samskipti Sovét-
rikjanna og Iraks hafa um árabil
byggst á vináttusamningi nauða-
likum þeim sem nú hefur verib
komiö á milli Sovétrikjanna og
Sýrlands. Miili Iraks og Sýrlands
rikir fullur fjandskapur, svo
sovétstjórnin getur ekki haft ann-
an tilgang meö nýju samnings-
gerðinni en aö baktryggja Sýr-
land i hugsanlegum árekstrum
viö Irak. Þar meö þrengist svig-
rúm íraksstjórnar, bæði hernaö-
arlega og pólitiskt. Likurnar á aö
hún fái beitt hernaðarmættinum
sem hún ræöur yfir, ekki sist fyrir
tilstilli Sovetrikjanna, til að knýja
fram skjót og skýr úrslit i striðinu
við Iran, rýrna að sama skapi.
Fyrir sovétstjórninni vakir aö
færa sig upp á skaftið skref fyrir
skref, auka itök sin og áhrif i
Austurlöndum nær smátt og
smátt, þangaö til fengin er aö-
staöa til aö hafa úrslitaáhrif á
gang mála á oliuauöugasta svæöi
jarðar. Aubsætt er ab enn er i
fullu gildi þaö sem Molotoff tjáði
sendiherra Hitlers, þegar svo var
háttaö málum aö Stalin og Hitler
þóttust hafa bolmagn til aö skipta
á milli sin heiminum: Áform
Sovétrikjanna beinast i áttina aö
Persaflóa.
*
>