Morgunblaðið - 11.08.1982, Blaðsíða 2

30
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 1982
Til heiðurs
Ólafi Björnssyni
Frelsið, 1. hefði 1982
Útgefandi: Félag
frjálshyggjumanna
Ritstjóri: Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
Fyrsta hefti Frelsisins 1982 er
nýkomið út. Ritið er með svipuðu
sniði ok síðastliðin tvö ár. Það er
prentað á vandaðan pappír, nokk-
uð af auglýsinKum, efnið skiptist í
metíinatriðum í tvo flokka: rit-
dóma um innlendar og erlendar
hækur annars vej?ar og hins vegar
t?reinar um ýmisleg efni. Viðanxs'
efnin,.sem höfundar velja sér, eru
af svipuðu tæi og áður. Það er yf-
irlýstur til(?ant?ur ritsins að efla
frjálshygnjuna að rökum, og það
þarf entíinn að t?ant?a að því grufl-
andi, hvaða sjónarmið eru á borð
borin í því. Þetta hefti er engin
undantekning.
í þessu hefti er ein nýjung mið-
að við fyrri hefti. Hún er viðtal við
Ólaf Björnsson sjötugan. Það þarf
engan að undra, að frjálshyggju-
menn votti Ólafi virðingu sína. Þó
ekki væri annað, þá er Ólafur
þannig maður, að hann verðskuld-
ar virðingu annarra. En hitt skipt-
ir ekki síður máli, að Ólafur hefur
staðfastlega beitt rökum frjáls-
h.VKKjumanna málstað sínum til
framdráttar á löngum ferli á sviði
fræða og stjórnmála. Hann varð
ungur fyrir áhrifum frá ritum von
Misesar og Hayeks og sér þess
víða stað í því, sem hann hefur
látið frá sér fara. í þessu viðtali
kemur ýmislegt fróðlegt og
skemmtilegt fram um feril Ólafs.
Það hefur gengið sú saga, sem
Ólafur játar raunar, að hann hafi
ungur stúdent verið sósíalisti. Þá
var kreppa og mikið atvinnuleysi.
Ólafur segir frá einu atviki, sem
breytti miklu um skoðanir hans.
Þá hélt Halldór Laxness ræðu
fyrir stúdenta í Kaupmannahöfn,
nýkominn frá Moskvuréttarhöld-
unum, og lofaði mannlíf í Ráð-
stjórnarríkjunum og sérstaklega
félaga Stalín. í lokin las hann þýð-
ingu á kvæði um Stalín eftir
Dsjamhúl. Ólafur segir um þenn-
an fund: „Þetta erindi vakti mikla
hrifningu, en ég laumaðist út und-
ir lófatakinu, því að mér þótti nóg
um þessa messu alla og um skýr-
ingar skáldsins á réttarhöldunum
og hét því að sækja slíkar athafnir
ekki aftur. Það, sem gerst hafði
áður, var, að ég hafði rekist á at-
hyglisverð rit um sósíalisma eftir
þá Ludwig von Mises, Friedrich A.
Hayek og Lionel Robbins, sem all-
ir eru kunnir hagfræðingar, lesið
þau og sannfærst um, að sósíal-
ismi væri óframkvæmanlegur í
þeim skilningi, að ekki tækist að
ná þeim markmiðum með honum,
sem stefnt væri að. Þetta er það,
sem hefur breytt mestu um mínar
skoðanir um ævina.“ Það, sem
veldur sinnaskiptum Ólafs er bæði
skilningur á rökum, sem mæla
gegn sósíalisma, og atvik, sem
ofbjóða dómgreind hans, á borð
við það, sem hann nefnir.
Fyrir okkur, sem yngri erum og
þekkjum þessa tíma einungis af
afspurn, þá eru viðbrögð Ólafs á
fundinum í Kaupmannahöfn lær-
dómsrík. Þetta á kannski sérstak-
lega við um þá, sem hneigjast til
dómhörku um þessa tíma. Eitt af
því, sem veldur oft efa um rétt-
mæti dómhörkunnar, er, að hún
stafi af því, að við sjáum atburð-
ina úr fjarlægð, höfum gleggri
upplýsingar um það, sem var að
gerast, sem sýna, hvílíkum firnum
sósíalistar héldu fram um Ráð-
stjórnarríkin á þessum tíma. Sé
þetta rétt, eiga sósíalistar skilið
mildari dóma um skoðanir sínar
og viðhorf, en þeir stundum fá. En
dæmi Ólafs sýnir Ijóslega, að það
blasti við honum þá, sem aðrir sáu
ekki fyrr en löngu seinna, en hefðu
átt að sjá miklu fyrr, og sumir
hafa ekki séð enn. Almenn trú
sósíalista og fjölmargra mennta-
manna á Ráðstjórnarríkin á
fjórða og fimmta áratugnum er
því jafn óskiljanleg og fyrr. Líkist
einna helzt almennri sefasýki, svo
sljó var dómgreindin.
Eins og við er að búast, ræðir
Ólafur mikið um efnahagsmál.
Hann segir: „Ég er þeirrar skoð-
unar, að meginskýringin á sífelld-
um efnahagsvandræðum íslend-
inga og miklu meiri verðbólgu hér
en í nágrannalöndunum liggi í
ósamræminu sem hefir verið á
milli stefnu stjórnvalda í pen-
ingamálum og stefnu þeirra á öðr-
um sviðum. — Ýmsir hafa að vísu
Ólafur Björnsson telur meginskýr-
inguna á verðbólgu hér á landi vera
ósamræmi stefnu stjórnvalda í pen-
ingamálum og stefnu á öðrum svið-
um.
haldið því fram, að takmörkun
peningamagns sé illframkvæm-
anleg í jafnopnu hagkerfi og hinu
íslenska, en ég efast um þetta
sjónarmið, að minnsta kosti ef
gengisskráning er eðlileg. Ég tek
það fram, að ég er ekki að álasa
stjórnmálamönnum með þessum
orðum. Þeir verða að sjálfsögðu að
taka tillit til stjórnmálahagsmuna
sinna, því að þeir eiga á hættu
fylgistap, ef þeir framkvæma
harðhenta peningastefnu, svipaða
þeirri, sem hinn kunni bandaríski
hagfræðingur Milton Friedman
leggur til, þótt ég telji að vísu, að
veita beri peningamagnskenningu
hans meiri athygli en gert hefir
verið." Þetta er forvitnileg skýring
á verðbólgu hér á landi og er með
nokkrum öðrum hætti en til að
mynda skýring Jónasar H. Haralz
í Velferðarríki á villigötum. Margt
fleira kemur fram í viðtalinu við
Ólaf.
Greinar í þessu hefti Frelsisins
eru fjórar. Dr. Guðmundur Magn-
ússon ritar fróðlega og skarplega
grein um bók Jónasar H. Haralz
Velferðarríki á villigötum. Hann
dregur fram ýmislegt í orðum Jón-
asar, sem er þess virði að skoða
nánar. Niðurstaða hans er þessi:
„Ég tel, að enginn Islendingur með
kosningarétt geti látið bókina
fram hjá sér fara.“ Hannes
Hólmsteinn Gissurarson ritar um
ævisögu Ólafs Thors eftir Matthí-
as Johannessen, sem út kom á síð-
asta ári. Hannes lítur á stjórn-
málaátökin á árunum 1927—1939
ekki einvörðungu sem stéttaátök.
„Þetta var einnig barátta tveggja
hugmynda um hlutverk ríkisins.
Önnur var sú, að ríkið ætti að láta
atvinnulífið afskiptalaust í flest-
um efnum, dómstólarnir ættu að
vera óháðir og fyrirtækin í séreign
... Hin hugmyndin um hlutverk
ríkisins var, að það ætti að vera til
að breyta tekjuskiptingunni, sem
yrði til á markaðnum, tilteknum
stéttum í hag, bændum sam-
kvæmt skoðun Framsóknar-
manna, verkamönnum í þéttbýli
samkvæmt skoðun Alþýðuflokks-
manna.“ Hannes fjallar síðan um
tímabilið í ljósi þessara skoðana.
Hann víkur að fjölmörgum efnum
í tengslum við bókina. Þorvaldur
Búason skrifar ítarlega grein, sem
nefnist Sameignarfyrirbærið og
fjallar um bók eftir rússneska
stærðfræðinginn og andófsmann-
inn ígor Safarevits, sem ber þetta
heiti. í greininni rekur Þorvaldur
niðurstöður Safarevits um kenn-
ingar samhyggjumanna og sam-
ræmið á milli þeirra og hinna
sósíalísku ríkja. Hann rekur líka
sögu kenninganna, sem koma
fyrst fram í riti Platóns Ríkinu.
Vilhjálmur Egilsson ritar grein-
ina Tekjujöfnun. Hann leitast við
að komast að niðurstöðu um,
hvort tekjujöfnun sé réttlætanleg
og að hve miklu marki. Það eru
ágætar hugmyndir í greininni, en
hún er ekki nógu vel stíluð.
í heild er þetta hefti af Frelsinu
vel heppnað. Þó bregður fyrir
fleiri prentvillum, en ég hef séð
þar áður.
Guðmundur Heiðar Frímannsson
Milliveggja- og loftklæðninga-
framleiðsla í Þorlákshöfn:
Helmingi fljótari
uppsetning á milli-
veggjum með mát-
fyrirkomulaginu
NÝVERH) fékk Edgar Guðmunds-
son verkfræðistofa úthlutun úr
Menningar- og framfarasjóði Lúð-
víks Storr. Fékk verkfræðistofan
100 þús. kr., 50 þús. kr. styrk og 50
þús. kr. lán, vegna nýhiinnunar. Hef-
ur verkfræðistofan hannað milli-
ve8S' °B loftklæðningar sem fram-
leiddar hafa verið í Mát hf. i Þor-
lákshöfn. Það eru þeir Edgar Guð-
mundsson verkfræðingur, Óli Ás-
mundsson arkitekt og Hannes
Gunnarsson byggingameistari, sem
hafa hannað þetta. Morgunblaðinu
lék forvitni á að vita, hvort einhverj-
ar nýjungar væru á döfinni hjá þeim.
Þeir Edgar og Óli sögðu, að Mát
hefði starfað í um 5 mánuði aust-
ur í Þorlákshöfn. Þar væri fram-
leitt efni, sem væri notað í milli-
veggi og loftklæðningar og innan á
útveggi. En ætlunin væri að nota
þetta kerfi við hönnun útveggja.
Framundan væri að byggja 170 m2
tilraunahús, sem væri viðbygging
við verksmiðjuhúsið í Þorláks-
höfn. Þetta hús yrði reist sam-
kvæmt þeim hugmyndum, sem
þeir hefðu um aukna hagkvæmni í
húsbyggingum. Væri það reist á
þeirra eigin ábyrgð. Væri um að
ræða nýjar gerðir af gluggum og
hurðum, jafnframt nýrri lausn á
hitakerfum í einingahúsum. í hús-
inu ætluðu þeir sér að prófa ýmsar
útfærslur meö milliveggi, sem
væru á ýmsum þróunarstigum.
Sumt væri á byrjunarstigi og ann-
að á lokastigi.
30% sparnaður á
hcildarkostnaði við upp-
setningu milliveggja
Þegar verið' er að setja upp
milliveggi, þarf að negla stoðir
fastar, síðan negla einangrunar-
plötur eða þilplötur fastar á stoð-
irnar. Eru um 75 naglar í hverri
stoð með 60 cm millibili, svo það
þarf mörg handtökin við neglingu.
Eftir að búið er að „dúkka“ saum-
inn inn, þá þarf að sparsla og slípa
yfir. Allt þetta tekur mikinn tíma.
En með mátfyrirkomulaginu, þá
er enginn nagli notaður né þörf
fyrir neitt sparsl upp í „dúkkgöt-
in“, heldur eru aðeins leiðararnir
festir upp í loft og í gólf. En síðan
eru stoðirnar settar milli lofts og
gólfs og því næst er komið með
plöturnar, sem búið er að gera í
eins konar geirneglingu og skorða
8toðirnar af. Verður því engin þörf
á því að negla stoðirnar fastar né
plöturnar, þar sem mátfyrirkomu-
lagið heldur þessu föstu, og kemur
síðan næsta plata við líkt og verið
væri að byggja með „legókubb-
um“. „Reynslan sýnir, að það er
helmingi fljótlegra að segja þetta
upp, sé miðað við hefðbundnar að-
ferðir,“ sagði Edgar Guðmunds-
son.
Óli Ásmundsson sagði, að þeir
hefðu í þennan stutta tíma sent út
tilboð í 70 verk. Búið væri að taka
51 tilboði en engu hafnað. Þetta
sýndi, að þeir gætu með þessari
hagkvæmni náð verðinu niður um
Hér standa þeir Óli Ásmundsson og Edgar Guðmundsson við millivegg frá Mát hf. i Þorlákshöfn. Þetta er
milliveggur með hljóðeinangrunarplötu í milli. Þessi veggur er 46 desibila hljóðeinangrandi. Þannig heyrist hávaði,
sem er allt að 46 desibil, ekki í gegn.
30% á heildarkostnaði við upp-
setningu milliveggja, og ekki síður
hversu fljótlegt þetta væri í upp-
setningu. T.a.m. þar sem e.t.v.
þyrfti siðar meir að breyta inn-
réttingum á skrifstofum og víðar,
þá þyrfti ekkert að líma stoðirnar
og plötur. En ef þetta ætti að
standa um mörg ár þá væri það
frekar límt. En efni gæti notast
þótt það væri tekið niður aftur allt
að 90%. „Okkar markmið er að
standa gegn innflutningi á ein-
ingahúsum á þeim grundvelli, að
um heilbrigða samkeppni verði að
ræða. Við ætlum að ná almennum
byggingarkostnaði niður um 20%
með þessu. Og það er nú ekki neitt
smáræði af heildarkostnaðinum.“
Það væri þeirra von með því að
útfæra mátkerfið í útveggjum í
tilraunahúsinu, þá kæmi þetta
neytandanum til góða, og það væri
fyrir mestu.
Góð fyrirgreiðsla
hjá hinu opinbera
Edgar sagði reynslu manna af
þeim sjóðum, sem ættu að fjár-
magna nýjungar og nýhannanir,
vera yfirleitt svona upp og ofan.
En þeirra reynsla væri mjög góð.
Undirbúningur verður að vera
góður hvað varðar útfærslu og
teikningar. Sumt er ekki nægilega
undirbúið og oft kastað til hönd-
unum við frágang. Það sé nauð-
synlegt að fara ekki með hugmynd
hráa og óútfærða til þessara
manna, sem hefðu með fyrir-
greiðslu að gera. Hugmyndir
verða að vera vel studdar með
teikningum, líkönum o.fl. En þeg-
ar það væri komið, þá gæfist þetta
mjög vel. Menn hefðu þá eitthvað í
höndunum, sem unnt væri að
ganga útfrá.
Þess vegna væri þeirra reynsla
góð. Iðnþróunarsjóður hefði stutt
þá með ráðum og dáð, allt frá upp-
hafi eða um 4 ára skeið. Húsnæð-
isstofnun hefði sýnt mikinn vel-
vilja og fyrirgreiðslu. Iðnaðar-
ráðuneytið hefði stutt við bakið á
þeim með styrkjum margvísleg-
um, bæði beinum og óbeinum. Iðn-
þróunarsjóður Suðurlands hefur
veitt margháttaða aðstoð. Fleiri
hefðu veitt góða fyrirgreiðslu m.a.
Norræni iðnaðarsjóðurinn.
Það væri afar mikilvægt að
njóta þessarar fyrirgreiðslu, þar
sem það væri langt í frá að vera á
færi einstaklinga að fjármagna
svona iðþnróunarverkefni hjálp-
arlaust. Þetta væri fjárfrekt og
ómetanlegt að finna þennan já-
kvæða skilning.