Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.2012, Blaðsíða 18

V
ísbendingar eru um að er-
lendir ríkisborgarar sem
réttað er yfir í Héraðsdómi
Reykjaness fái þyngri dóma
en Íslendingar sóttir til saka
í krafti sömu lagagreina. Félag áhuga-
manna um málefni flóttafólks vinnur
nú samantekt á dómaframkvæmd og
niðurstöðum mála þar sem einstak-
lingar eru sóttir til saka á grundvelli
155. og 157. greina hegningarlaga.
Flóttafólk sem ferðast hingað á fölsuð-
um eða röngum pappírum er sótt til
saka á grundvelli greinanna tveggja
en þær fjalla báðar um skjalafals eða
framvísun rangra skjala.
Athugun félagsins er ekki lokið en
komið hefur í ljós við fyrstu yfirferð
að útlendingar sem ferðast hingað til
lands á fölsuðum eða röngum papp-
írum fá nánast án undantekninga 30
daga fangelsisdóm. Íslendingar sem
gerast brotlegir við sömu greinar þurfa
hins vegar sjaldnast að sitja inni og fá
iðulega skilorðsbundinn dóm.
Í einu þeirra tilvika sem skoðuð
hafa verið var flóttamaður dæmdur í
45 daga fangelsi. Þá er eitt dæmi þess
að þunguð kona af erlendum uppruna
var dæmd í skilorðsbundið 30 daga
fangelsi. Sá dómur hefur ekki verið
birtur á netinu en nokkur brotalöm
er á að dómar birtist á vef dómstóls-
ins. Það hefur tafið fyrir athugunum og
gert félaginu erfitt fyrir.
Í viðjum óskipulags
„Mér finnst þessi viðkvæmi og
stóri málaflokkur vera í viðjum
óskipulags,“ segir Teitur Atlason,
forsvarsmaður félagsins. „Umræð-
an í málefnum flóttafólks hefur haft
einkenni kjaftasagna. Ég vissi að
það var flugufótur fyrir einhverjum
þessa sagna. Ég veit hins vegar líka
að þessi málaflokkur er tilfinninga-
mál og það er stutt í oftúlkanir,“ seg-
ir Teitur aðspurður hvers vegna fé-
lagið hafi ákveðið að hefja starfsemi
sína með því að skoða dómstóla.
„Það er verið að kasta blásak-
lausu fólki í neyð úr landi. Auðvitað
vekur þetta tilfinningar sem vel get-
ur ruglað fólk í ríminu. Þess vegna
ákvað ég að byrja einhvers stað-
ar. Fá fast land og taka saman lista
sem hægt væri að nota fyrir upplýst
stöðumat.“
Harka gagnvart flóttafólki
Yfirvöld eru gagnrýnd fyrir harka-
lega framgöngu í málum flótta-
fólks. Á hverju ári er fjöldi erlendra
ríkisborgara handtekinn fyrir að
ferðast með fölsuð eða röng vega-
bréf. Ákvæði 1. mgr. 31. gr. alþjóða-
samnings Sameinuðu þjóðanna
um réttarstöðu flóttamanna frá
1951 bannar aðildarríkjunum að
refsa flóttamönnum fyrir að koma
ólöglega inn í löndin. „Aðildarrík-
in skulu ekki beita refsingum gagn-
vart flóttamönnum vegna ólöglegr-
ar komu þeirra til landsins eða vistar
þar, ef þeir koma beint frá landi, þar
sem lífi þeirra eða frelsi var ógn-
að í merkingu 1. gr., og koma inn í
lönd þeirra eða eru þar án heimild-
ar, enda gefi þeir sig tafarlaust fram
við stjórnvöldin og beri fram gildar
ástæður fyrir hinni ólöglegu komu
sinni eða vist þar.“
Vert er að benda á að hér á landi eru
nokkur dæmi þess að einstaklingar frá
Sómalíu hafi setið í fangelsi vegna þess
að þeir komu hingað til lands á fölsuðu
pappírum. Sómalía hefur ekki haft rík-
isstjórn í tvo áratugi. Stofnanir samfé-
lagsins eru engar en bráðabirgðaríkis-
stjórn er í landinu. Hún hefur að mestu
aðsetur í Kenýa og á litlu svæði í Mó-
gadisjú, höfuðborg Sómalíu. Það er
því sama og ógerningur fyrir sómalska
borgara að ferðast á ófölsuðum papp-
írum.
Varla í anda útlendingalaga
Útlendingalöggjöf Íslands er frá ár-
inu 2002. Ný útlendingalög voru sam-
in í dómsmálaráðherratíð Sólveigar
Pétursdóttur. Hins vegar var lögunum
breytt árið 2004 af þáverandi dóms-
málaráðherra, Birni Bjarnasyni. Með
breytingunum var refsiramminn fyrir
að hafa í fórum sér fölsuð skjöl þrengd-
ur. Við umræður á Alþingi komu fram
áhyggjur af því að breytingin hefði í för
með sér að harðar yrði gengið fram
gegn flóttafólki.
Þeirri túlkun er þó andmælt í
meirihlutaáliti allsherjarnefndar
vegna frumvarpsins. „Breytingunni
er á engan hátt beint gegn pólitísk-
um flóttamönnum, enda væri þá
með sama hætti hægt að segja að
gildandi ákvæði um það að notk-
un falsaðra vegabréfa sé refsiverð
væri sama marki brennd. Flótta-
menn hafa hvorki verið ákærðir né
dæmdir hér á landi fyrir notkun fals-
aðra vegabréfa og er það skýrt í aug-
um meirihlutans að það sama verð-
ur uppi á teningnum hvað varðar
vörslu þeirra. Ákvæði frumvarpsins
er eingöngu beint gegn þeim sem
stunda skipulegan innflutning á
fólki, mansal og slík afbrot.“
Áhyggjur efasemdafólks um
ágæti laganna virðast þó hafa ræst
enda sýnt að flóttafólk er nánast án
undantekninga dæmt í fangelsi við
komuna til Íslands, ferðist það á
fölsuðum pappírum.
Gott að vera Íslendingur
Íslenskir ríkisborgarar eru þó sótt-
ir til saka á grundvelli þessara laga-
greina þegar grunur liggur fyrir um
skjalafals. Við vinnslu fréttarinn-
ar fannst ekkert dæmi um að Ís-
lendingur hefði verið dæmdur fyrir
að ferðast hingað til lands á fölsuð-
um eða röngum pappírum. Í með-
ferð Héraðsdóms Reykjaness hljóta
Íslendingar almennt ekki fangelsis-
dóm. Raunar hafa athuganir félags-
ins ekki leitt slíkan dóm í ljós. Árið
2006 var íslensk kona sótt til saka fyr-
ir skjalafals á grundvelli greinarinn-
ar. Var konunni gert að hafa ítrekað
falsað skjöl og þannig gert tilraun
til að svíkja út rúmlega 14 millj-
ónir króna. Refsing var ákveðin 10
mánaða skilorðsbundið fangelsi og
greiðsla 130.000 króna í málskostn-
að. Sama ár var dæmt í svipuðu máli
þar sem kona var sökuð um að hafa
svikið út fé með skjalafalsi. Þar þótti
eðlileg refsing sex mánuðir skilorðs-
bundið og tæplega 500.000 krónur í
málskostnað. Í enn öðru máli var Ís-
lendingur dæmdur í mánaðar skil-
orðsbundið fangelsi.
Árið 2008 var karlmaður ákærður
fyrir að hafa falsað umboð sem vísað
var til Umferðarstofu. Með umboð-
inu var honum fengið fullt og ótak-
markað umboð til að ganga frá sölu
á bifreið. Maðurinn þótti hafa gerst
sekur um brot á 155. greininni en
ekki kom til refsingar.
Skilorð fyrir ofbeldisbrot
Héraðsdómur Reykjaness dæmdi
í janúar einstakling sem ekki hafði
náð 18 ára aldri í fimm mánaða
fangelsi fyrir áfengislagabrot, grip-
deild, líkamsárás og umferðarlaga-
brot auk brots á 157. grein hegn-
ingarlaga. Var ákærði meðal annars
sakaður um að hafa veist að konu,
sparkað í hana og kýlt í andlitið.
Sami aðili kýldi lögreglumann þegar
hann reyndi að leiða annan einstak-
ling á brott. Ákærði var dæmdur í
fimm mánaða skilorðsbundið fang-
elsi. Varðaði eitt af brotum hans við
157. grein hegningarlaga.
Vill ekki fangelsa flóttafólk
„Flóttamaður sem er að flýja þá
sem ofsækja hann er án réttra
skilríkja. Þannig er málið bara yf-
irleitt vaxið,“ segir Ögmundur
Jónasson innanríkisráðherra um
málið. Ögmundur lýsti efasemd-
um um að samanburður á ólíkum
málum gæfi rétta mynd þótt bor-
in væru saman brot á sömu grein.
„Ég er eindregið þeirrar skoðunar
að við eigum að lögfesta í okkar lög
ákvæði í samræmi við 31. gr. flótta-
mannasamnings Sameinuðu þjóð-
anna sem kveður á um bann við
refsingu vegna ólöglegrar komu til
lands.“
Ögmundur segist ekki hafa vís-
bendingar um að það halli á erlenda
ríkisborgara hjá íslenskum dómstól-
um. „Ég hef ekki vísbendingar um að
harðar sé gengið fram gegn erlend-
um ríkisborgurum. Ég velti vöngum
yfir því hvort þetta sé rétta saman-
burðarfræðin. Það er, að bera saman
einstaklinga sem koma hingað með
fölsuð skilríki og hins vega setja í eina
allsherjarspyrðu dóma sem varða
skjalafals á Íslandi. Það er varasamt
að alhæfa um öll slík brot. Ég set strax
spurningamerki um þessa uppsetn-
ingu á málinu. Ég held að hún geti
gefið falskar vísbendingar.“
Ágallar á samanburðinum
Við vinnslu fréttarinnar var sú
spurning hvort réttmætt væri að
bera saman dóma vegna ólíkra
brota sem falla undir sömu grein
hegningarlaga lögð fyrir hóp lög-
manna sem starfað hafa við varn-
ir flóttafólks. Hjá viðmælendum
blaðsins kom fram að ekki væri
hægt að fullyrða að samanburð-
urinn gæti talist algildur eða án
skekkju. Viðmælendur blaðsins
voru þó sammála um að saman-
burðurinn gæti talist upphafs-
punktur. Á meðan ekki væri lagst í
ítarlega rannsókn á slagsíðu gagn-
vart erlendum aðilum fyrir íslensk-
um dómstólum væri erfitt að bera
annað saman en brot á sama laga-
bókstaf. Við yfirferð dómsmála
kemur einnig í ljós að árið 2009 var
einstaklingur af erlendum upp-
runa ákærður fyrir að framvísa
fölsuðu ökuskírteini í blekkingar-
skyni eftir að hafa verið stöðvað-
ur af lögreglu. Hæfileg refsing þótti
30 dagar skilorðsbundið fangelsi.
Erlendur uppruni er því ekki sjálf-
krafa í orsakasamhengi við fang-
elsisdóma. n
Útlendingar í fangelsi
íslendingar á skilorð
n Héraðsdómur Reykjaness tekur harðar á útlendingum en Íslendingum
Í fangelsi Flóttafólk sem kemur hingað til lands á fölsuðum pappírum er í flestum tilvikum dæmt í mánaðarfangelsi.
Mynd: TenGiST fréTT ekki Með beinuM HæTTi
fara yfir dómsmál Teitur Atlason vinnur
að stofnun áhugasamtaka um málefni
flóttafólks. Fyrsta verk samtakanna
verður að bera saman dóma í málefnum
flóttafólks.
Vill ekki fangelsa flóttafólk Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra segist þeirrar
skoðunar að rangt sé að ákæra flóttafólk sem ferðast á fölsuðum pappírum.
Atli Þór Fanndal
blaðamaður skrifar atli@dv.is
„Mér finnst þessi
viðkvæmi og stóri
málaflokkur vera í viðjum
óskipulags.
Teitur Atlason
18 Fréttir 27.–29. júlí 2012 Helgarblað