Morgunblaðið - 23.01.1966, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 23. janúar 1966
*
Þdrunn Gíslason - Minning
í GÆR var útför Þórunnar
Gíslason í Þingholtsstræti 17 gerð
að viðstöddum nánustu vanda-
mönnum. Hún lézt að heimili
sínu föstudaginn 14. þ.m. eftir
skammvinna sjúkdómslegu.
Hafði hún þó hin síðari ár verið
farin að kröftum, en naut til
- hinztu stundar frábærrar um-
hyggju barna sinna, er með
henni bjuggu.
Með frú Þórunni er gengin
ein hinna gömlu, kyrrlátu
kvenna, sem geyma mikla sögu.
Hún var fædd að Görðum á
Álftanesi hinn 26. október árið
1877 og var því á 89. aldursári.
Foreldrar hennar voru Ingibjörg
Þorvaldsdóttir frá Framnesi í
Skagafirði og Páll Halldórsson
smiður og málari, sem einna
fyrstur íslendinga nam iðn sína
erlendis. Ólst Þórunn ásamt Þor-
valdi bróður sínum, síðar lækni,
upp hjá foreldrum sínum, fyrst í
Görðum og síðar í Teitshúsi við
Suðurgötu í Reykjavík. Þótt hún
nyti ekki skólagöngu að hætti
fcvenna síðari Jsynslóða, segja
'þeir, sem hana þekktu á yngri
áru-m, að alla tíð hafi henni
leikið í höndum húsmóðurstörf
og alls kyns hannyrðir. Snemma
hafði hún yndi af kveðskap og
var vel lesin í þeirri grein.
Þórunn giftist ung Þorsteini
Gíslasyni ritstjóra og skáldi, en
missti hann árið 1938. Heimili
þeirra var fyrst í húsi foreldra
hennar við Suðurgötu, en árið
1906 keyptu þau Þingholtsstræti
17 og bjuggu þar æ síðan. Var
þá húsið aðeins hluti af því, sem
nú er orðið, — stóð uppi á hárri
klöpp og tröppur ofan af klöpp-
inni. Oft var fjölmennt á heim-
ili þeirra. Þar bjuggu foreldrar
Þórunnar árum saman og Þor-
valdur bróðir hennar auk barn-
anna sex og oft tveggja aðstoð-
arstúlkna, eins og títt var í
þá daga. Engu að síður stóð
heimilið ávallt opið utanbæjar-
fólki, svo sem frændum Þórunn-
ar úr Skagafirði, sem gistu um
rstundarsakir.
Rörn þeirra Þórunnar og Þor-
steins voru: Vilhjálmur útvarps-
stjóri, kvæntur Ingu Árnadótt-
ur, Ingi íslenzkukennari, sem
lézt 1956, Nanna, sem rekur
hannyrðaverzlun í Þingholts-
stræti, Baldur og Freyr verzlun-
armenn og Gylfi ráðherra, sem
kvæntur er Guðrúnu Vilmund-
ardóttur. Barnabörn Þórunnar
eru sex og barna-barnabömin
jafnmörg.
Af persónu og margháttuðum
störfum húsbóndans í Þingholts-
stræti 17 leiddi mikla manna-
ferð á heimilið. Ýmsir áttu er-
indi við Þorstein vegna stjóm-
málastarfa hans, og ung skáld
komu til hans í smiðju og leit-
uðu ráða. Um áratugi var þar
á heimilinu umræðumiðstöð ým-
issa stjómmálamanna og bók-
menntamanna. Húsfreyjan fylgd-
ist vel með og hafði ákveðnar
skoðanir, enda föst í lund. Hún
tók af rausn á móti öllum og
rækti húsmóðurskyldur sínar af
ýtrustu samvizkusemi, styrkti og
studdi bónda sinn. Hún naut þess
að gera gestum sínum til hæfis,
því að ríkur eðliskostur hennar
var að vera sífellt veitandi.
Þótt Þórunn kynntist mörgum
um dagana, hygg ég að fáir
hafi þekkt hana vel. Að eðlis-
fari var hún dul og ómann-
blendin, í framkomu alvöru-gef-
in og fátöluð. Hún vildi sem
minnst af bæ fara, en aðrir
voru velkomnir til hennar. í
Þingholtsstræti 17 var hennar
riki til dauðadags.
Þórunn var komin á efri ár
og löngu orðin ekkja, er ég kynnt
ist henni. Hún var svipmikil,
andlitið frítt og furðu slétt og
hárið enn’þá svart. Hún bjó þá
með fjórum börnum sínum, sem
önnuðust hana af samheldni og
natni. Ekki mun hafa liðið sá
dagur, að synir hennar, sem
ekki voru hjá henni, töluðu ekki
við hana. Þótt börn hennar væru
öll fullorðin, 1-ét hún aldrei af
umhyggju sinni fyrir þeim.
Þannig var Þórunn, — það, sem
hún hafði einu sinni að sér tek-
ið, átti hjá henni athvarf æ síð-
an.
Heimilið í Þingholtsstræti 17
ber vott nákvæmu fegurð-
arskyni Þórunnar o,g barna
hennar, ekki sizt Inga heitins.
Þar er safn fagurra listmuna
frá ýmsum tímum. Ekki hafði
ég lengi þekkt þetta heimili og
húsfreyju þess, er mér varð
ljóst, hve mjög hún dáði bónda
sinn í smáu og stóru. Minning
hans var sífellt í huga hennar.
Eitt sinn sem oftar vorum við
hjón í Þingholtsstræti með son
okkar, þá á fyrsta ári, ásamt
mörgum ættmennum og vinum
Þórunnar. Margt bar á góma,
ekki sízt stjórnmál, enda voru
þarna saman komnir fulltrúar
allra stjórnmálaflokka á íslandi.
Ekki var stjórnmálatal neitt ný-
næmi fyrir húsfreyjuna. Á henn-
ar ungu döguna bar það hátt á
heimilinu, og á fyrstu áratug-
um aldarinnar var stjórnmála-
baráttan um margt óvægilegri en
nú, þótt um annað væri deilt.
Núna lót Þórunn sér fátt um
finnast. í huga hennar var ann-
að. Hún sat þögul í stól sínum
í borðstofunni og skoðaði vand-
lega neglurnar á barninu. Mér
Happdrætti
Styrktarfélags
vanoefinna
Á Þorláksmessu var dregið í
happdrætti Styrktarfélags van-
gefinna. Innsigli vinningsnúm-
era voru rofin í gær í skrifstofu
borgarfógeta. Bifreið af gerð-
inni Chevrolet Impala kom á
miða númer 29443, og Willy’s-
jeppi kom á miða númer G—
3459.
• Skeljamatur
Bóndadagur er liðinn og
Þorrinn genginn í garð. í Naust
inu eru þeir farnir að framrei'ða
þorramatinn í trogum að vanda.
Þeir, sem eru i ströngum megr-
unarkúr hafa lítið að gera þang
að. Það er a.m.k. eins gott að
hugsa ekki of mikfð um „lín-
una“ á meðan maður hefur trog
ið fyrir framan sig.
Þótt Velvakandi hafi verið
staðráðinn í þvi að njóta að-
eins reyksins af réttunum stóðst
hann ekki mátið, þegar á hólm
inn var komið. Forstöðumenn-
irnir buðu okkur blaðamönnum
í þorramatinn að vanda.
Þegar myrkrið málar tjöld
mannheims litnum svarta,
er gott að eiga hin góðu kvöld
og gleðjast í sínu hjarta.
Og inni í Nausti aldrei þver
ánægjunnar sjóður.
Þorramaturinn þykir mér
þjöðlegur og góður.
Þetta hafa þeir látið prenta
á skrautspald og er höfundur-
inn einhver H. S. Mér datt I
hug Helgi Sæmundsson, en
gleymdi að spyrja. Varla var
hann að hugsa um „línuna“.
• Þorri
Áður en við byrjuðum á þeim
eina og sanna þorramat var
okkur borinn glóðarsteiktur
humar, sem er hreint hunag.
Hann er steiktur í skelinni og
snæddur me'ð ristúðu brauði og
smjöri. Gott er líka að kreista
sítrónu fyrir hnossgætið — og
er þá allt fullkomnað.
Sfðan komu gratineraðir snigl
ar, danskir að uppruna. Þótt ég
hafi aldrei verið neinn snigla-
maöur, er ekki hægt að neita
þvi, að þetta er líka kóngamat-
ur. Síðan kom kræklingur,
marineraður í víni. Mér hefur
aldrei geðjast að kræklingi,
sem borinn er fram í olíum. En
þessi var hins vegar mjög góð-
ur.
Við Agnar Bogason sátum
saman og okkur kom saman um
að meirihluti Íslendinga kynni
ekki vel að meta þennan skelja-
mat, enda er það lítt þekkt fyr-
irbrigði, að fólk gangi um fjör-
ur í leit að mat — hérlendis.
Ég hef heyrt, að hægt sé að
fá góðan krækling í Hvalfirði
og spurði Ib Wessman, yfirmat-
svein, hvort þessi væri þaðan.
Nei, danskur. Ib sagðist hafa
farið upp í Hvalfjörð oftar en
einu sinni og tínt krækling, en
sér þætti hann ekki nógu bragð
mikill. Og á meðan maður þarf
ekki að tala dönsku er danskur
matur ljúffengur.
• Trogið
En svo komu trogin:
Svið, hangikjöt, súr hvalur,
súrir selshreifar, hrú.tspungar,
lundabaggar, sviðasulta, há-
karl, lifrarpylsa, bringukollar,
blóðmör, rófustappa, rúgbrauð,
flatkökur og smjör — og ekki
má gleyma snapsimwn.
Annars er þa'ð hvorki góður
siður né mönnum holt að borða
mjög mikið í senn. Hins vegar
verður ekki hjá því komizt, að
snæða fremur ríflega, ef bragða
á allar þessa rtegundir. Og er
um annað að ræða en að skjóta,
þegar komið er út í stríð á ann-
að borð?
• Hákarl
Það var bæ’ði skemmti-
legt og gagnlegt, að Naust
skyldi „endurvekja" þorramat-
inn, ef svo mætti að orði kom-
ast. Ég efast um, að þessi ís-
lenzki matur væri jafnvinsæll
— og jafnoft á borð fólks í
Reykjavík, ef Halldór Gröndal
hefði ekki fundi'ð upp á þessu
fyrir einum níu árum. Ein-
sinni sagði hann mér, að hákarl
hefði verið nær óáfáanlegur í
Reykjavík, þegar hann byrjaði
fyrst að framrei'ða þennan
gamla rétt. Verðið á honum var
líka mjög lágt, enda lögðu þá
fáir sér hann til munns. Þegar
Halldór var búinn að hafa hann
á boðstólum í eitt eða tvö ár
hafði lifnað mikið yfir fram-
leiðslunni og verðið var jafn-
framt komi upp úr öllu valdi.
Reykvíkingar voru nefnilega
farnir að borða hákarl á ný.
Fyrst og fremst vegna þess, að
hann var talinn sælgæti í
NaustL
Við eigum ekki allt of miki'ð
af „tradisjónum" í matargerð
og það er mjög virðingarvert að
hafa frumkvæði um að vfðhalda
þeim.
• Iceland Food Centre
Nú er Halldór farinn frá
Nausti og við hafa tekið Geir
Zoega jr. og Ib Wessman. Og
ekki er annað að sjá en þeir
standi sig mjög vel. Halldór
veitir íslenzka veitingahúsinu í
London nú forstöðu, eins og
kunnugt er og það bar einmitt
á góma þarna, að aðsóknin hjá
þeim í London lofaði góðu. f há
deginu er þar setinn bekkur,
enda mikið af skrifstofum
þarna allt í kring. Ekki er jafn
gestkvæmt á kvöldin, enda var
víst aldrei búizt við að kvöldið
yrði jafndrjúgt og fyrrihluti
dagsins.
Það tekur varla að skipta um
umræðuefni úr þessu, svo að
hafði verið örlítið órótt, tiltölu-
lega nýgift sonarsyni hennar og
með frumburðinn í heimsókn.
Hafði ég helzt óttazt, að hann
gleypti taflmann úr fílabeini eða
sópaði kínverskum postulíns-
vasa á gólfið. Nú fór ég að hug-
leiða, hvort ég hefði ekki áreið-
anlega þvegið sómasamlega hend
urnar á drengnum. Þórunn
benti mér að koma og sagði,
eins og í trúnaði: „Ég var að
skoða, hvort hann hefði eins
neglur og langafi hans. Það
hafði nefnilega enginn, góð;. mín,
eins fallegar hendur og hann“.
f augum hennar brá fyrir svip
ástfanginnar konu. Inntak iienn-
ar lífs var líf hans.
Blessuð sé minnig hennar.
Ragnhildur Helgadóttir.
Afli Akranes-
báta
Akranesi, 22. jan. — Línubát-
. ar fimm, er í róðrum voru í gær,
fiskuðu þrjú til fjögur tonn á
bát, nema sá aflahæsti, er fisk-
aði sex tonn. í fyrradag var fisk
urinn mjög smár, en í gær var
afli bátanna úrvalsþorskur.
— Oddur
ég ætla a’ð halda þessum þönk-
um um matinn áfram og minn-
ast á matseðilinn hans Halldórs
Gröndal — hjá ICELAND
FOOD CENTRE. Mér barst
hann í hendur í vikunni og sé,
að þar hefur hann á boðstólum
flesta þá rétti, sem eru í þorra-
troginu.
Ég hef séð útlending fórna
höndum og við lá, að hann
hlypi á dyr, þegar sviðahaus
■ var borinn fyrir hann. Von-
andi bregðast þeir í London
ekki við á sama hátt, en það
fer sjálfsagt eftir afstöðu hvers
og eins til þeldökkra. Annars
er ég viss um, að við mundura
finna góðan marka'ð fyrir svið-
in okkar í Suður-Afríku.
Þetta var nú útúrdúr. Mat-
seðillinn er ekki mjög fjöl-
breyttur, en á honum eru úr-
valsréttir — af foréttum m. a.
reyktur lax, humar, rækjur,
reyktur áll — og svo hákall,
sem ég er nú ekki viss um að
gangi út eins og heitar lummur.
• Kónga matur
Blandaðir íslenzkir sjávar-
réttir, síld og skelfiskur, telst
víða kóngamatur. En e.t.v. er
fremur talað um drottningar-
mat í Englandi. Svo eru þarna
lúðan okkar og kolinn — og
þær fisktegundir þykja góður
mautr í Englandi.
Af kjötréttum munu lamba-
kótelettur og London-lamb i
mestri eftisrpurn í ICELAND
FOOD CENTRE, en kjúklingur-
inn „a la Naust" er sennilega
ekki kominn frá Jóni á Reykj-
um, heldur brezku fuglabúi. Og
þarna er hægt að fá íslenzkar
pönnukökur með sultu og
rjóma upp á gamla móðinn —
og þeir, sem ekki geta borðað
þær, eiga ekkert gott skilið.
Ég ætla að vona að enginn
slaki á megrunarkúrnum eftir
þennan lestur. Að vísu er hægt
að fallast á smáfrávik á sunnu-
dögum, en heldur ekki meira.
Höfum flutt verzlun vora og
verkstæði að
LÁGMÚLA 9
Símar:
38820 (Kl. 9—17)
38821 (Verzlunin)
38822 (Verkstæðið)
38823 (Skrifstofan)
Bræðurnir Qrmsson hf.
Vesturgötu 3, Lágmúla 9.
Sími 38820.