Morgunblaðið - 19.10.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTOBER 1975
Lofsvert
framtak
Ekki mun langt síðan franska
bókasafnið við Laufásveg var
opnað almenningi, en þó hefur
þar farið fram ýmiss konar
menningarstarfsemi, sem
athygli hefur vakið og einkum
hafa það verið kynningarsýn-
ingar á ýmsum greinum mynd-
listar. Þessar sýningar hafa
verið mjög misjafnar og upp-
hengingu iðulega ábótavant,
enda bjóða þröng húsakynnin
ekki upp á mikla fjölbreytni á
því sviði, en lakara verður þó
að teljast, að frágangur hefur
ekki verið sem skyldi þar sem
slfk menningarþjóð á hlut að.
En nú hefur verið sett upp
óvenjuleg og jafnframt merki-
leg sýning. Er hér um að ræða
kynningarsýningu á frönsku
impressjónistunum, en á síð-
asta ári voru 100 ár liðin síðan
þeir komu fyrst fram. Sýningin
fer þannig fram, að á tveim
misstórum tjöldum eru samtim-
is sýndar litskyggnur, — á
minna tjaldinu eru málverkin
sýnd í heild sinni, en á stóra
tjaldinu eru einstakir hlutar
verkanna sýndir mjög stækkað-
ir og eru myndirnar útskýrðar
um leið á frönsku eða ensku
allt eftir óskum sýningargesta.
Sýningin fer fram í þrem her-
bergjum samtfmis þannig, að
tjöldin eru samtals 6 og mynd-
flokkarnir jafnmargir þ.e. tveir
myndflokkar í hverju herbergi
sem skiptast þannig: 1)
„Konan“, „Hið malerfska“ 2)
„Impressjónistarnir og þjóð-
félagið“, „Þróun impressjón-
ismans" 3) „Náttúran",
„Manneskjan í málverkinu".
Allt er þetta fróðlegt og vel sett
fram, en menn verða líka að
gefa sér góðan tíma ef allt á að
koma til skila, en að sjá þetta
allt á þennan hátt á einum stað
veitir einstakt tækifæri fyrir
fólk til að kynnast og komast til
botns í þessari listastéfnu.
Segja má, að impressjón-
istarnir Cézanne, Degas,
Gauguin, Van Gogh, Manet,
Monet, Renoir, Seurat, Sisley,
Toulouse Latrec o.fl., hafi upp-
götvað litinn í sjálfu sér, þeir
boðuðu að skuggi væri ekki
vöntun á lit heldur litur með
minna ljósmagni, þeir uppgötv-
uðu í blæbrigðum ljóss, lita og
endurskins hin beinu áhrif
náttúrunnar.
Brautryðjendur íslenzkrar
nútímalistar, Ásgrímur Jóns-
son, Jón Stefánsson og
Jóhannes Kjarval, voru allir
undir mjög sterkum áhrifum
frá impressjónistunum, svo
sem allir geta sannfærzt um á
þessari sýningu.
— Almenningur og ekki sizt
gagnrýnendur fengu ofbirtu í
augun er impressjónistarnir
komu fyrst fram og að sjálf-
sögðu voru þeir sallaðir niður
enda framúrstefnulistamenn
síns tíma. Margir þeirra lifðu
sárustu neyð og mörg dæmi eru
þess að þeir skiptu á málverki
og máltíð í einhverju veitinga-
húsanna og þá oftast eingöngu
fyrir manngæzku veitinga-
mannanna, sem höfðu samúð
með þessum furðufuglum. En
sennilega hafa máitíðir sjaldan
verið hærra verði greiddar því
að jafnvel minnstu málverk
þessara manna eru tugmilljóna
virði í dag! Heimildir segja að
veitingastofa eins veitinga-
mannsins hafi verið þéttskipuð
myndum eftir Claude Monet,
en enginn veitingastofa mun
geta státað af slikum auðæfum
í dag. Eiginkona Edouard
Manet gat ekki selt nema hinar
minni myndir eftir hann, að
honum látnum, og brá þá á það
ráð með hjálp sonar síns að
flytja stór og mikil málverk
ofan af háalofti og búta þau
niður i margar litlar myndir,
þar á meðal nokkur höfuðverk
Manets! Flestir munu vita að
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
Sýning Ragnars
Páls
Ég vil víkja nokkrurn orðum
að sýningu Ragnars Páls í
óbeinu framhaldi af pistli mín-
um um impressjónistana. Ekki
svo að skilja að sýning Ragnars
sé í nokkru samhengi við þá
listastefnu, eða minni á vinnu-
brögð þeirra, það væri þá að
líkja saman slípuðum eðal-
steinum og lituðum eftirlfk-
ingum, — hins vegar vík ég þar
að listmati almennings, sem hér
kemur einnig við sögu.
Framgangsmátinn á bak við
þessa sýningu þykir mér í
meira Iagi undarlegur, svo sem
fram kemur I auglýsingum í
hljóðvarpi og í fréttum blaða,
en þar telur Ragnar Páll mjög
hallað á sinn hlut af hálfu fyrra
sýningarráðs, sem að meiri
hluta var skipað listamönnum
er allir sem einn höfnuðu
honum, hið sama gerðist áður
hjá sýningarráði Norræna húss-
ins, en þar treysti sér enginn til
að styðja umsókn hans og
enginn sat hjá. Hér heldur
Ragnar sér fram sem píslarvotti
og skírskotar til almennings að
kveða upp sinn dóm um rétt-
mæti ákvörðunar sýningarráðs-
ins fyrra.
I stað þess að draga nokkurn
lærdóm af slíkri reynslu hefur
Ragnar Páll nú sem sagt
ákallað almenning til að kveða
upp sinn dóm, sem vafalítið á
að vera hinn eini rétti líkt og
dómur almennings fyrir 100
árum, og raunar á öllum
tímum.
En sé sagan skoðuð niður f
kjölinn voru engir sannari
mannvinir né báru rikari sam-
kennd með almenningi síns
tíma en einmitt hinir vanmetnu
listamenn, sem leituðu gullsins
í sjálfri listinni en ekki i
pyngju almennings. Aðrir aftur
á móti notfærðu sér vanþekk-
ingu og óþroskað listmat al-
mennings og hlutu aura hans
og hylli að launum.
í Hollandi og viðar eru til
verksmiðjur er framleiða mál-
verk á heimsmarkaðinn á færi-
böndum, myndir þessar eru
settar í fallega ramma og
sendar í stórum gámum til
Ameríku t.d., og aftan á mál-
verkin er stimplað „Hollenzk
list“. Hægt er að fá keyptar
slíkar stimplaðar myndir,
landslag, vinsæl abstrakt
mótív o.s.frv. Margir munu
Meðal mynda, sem sýndar eru á litskyggnum f franska bökasafninu, eru margar
eftir Pierre Auguste Renoir, og getur hér að líta teikningu, sem er einkennandi
fyrir vinnubrögð meistarans.
van Gogh lifði í sárustu fátækt
og seldi ekki eina einustu mynd
allt sitt líf, þrátt fyrir margar
tilraunir. Hann á þó að hafa
selt eina mynd, en það var bróð-
ir hans Theo, sem lét vin sinn
kaupa myndina og galt fyrir
hana úr eigin vasa. Van Gogh
varð þá svo upp með sér yfir
hinni meintu sölu að hann
málaði lengi á eftir í sigurvímu,
sem óður væri. Holiendingar
hafa byggt risastórt safn yfir
myndir hans í Amsterdam við
Paulus Potter-götu og mun til-
tölulega stutt síðan það var
opnað.
Þess er óþarft að geta að á
sama tíma var uppi fjöldi
málara er betur féll í „smekk“
almennings og lifðu sem blómi í
eggi á hans vegum, en eru nú
fyrir löngu gleymdir.
Ég geri ráð fyrir að almenn-
ingi í dag finnist, að fólk fyrir
hundrað árum hafi verið í
meira lagi skrýtið, jafn gull-
fallegar og þessar myndir þykja
nú, en sagan er einungis
stöðugt að endurtaka sig þvf að
almenningur virðist jafnan ára-
tugum á eftir samtíð sinni hvað
listmat áhrærir. Hins vegar lif-
ir og hrærist listamaðurinn í
hringiðu samtíðar sinnar. Eitt-
hvað mun þetta þó vera að
breytast miðað við gífurlega að-
sókn á nútímalistasöfn og sýn-
ingar viðsvegar um þessar
mundir.
En sem sagt þá gefst almenn-
ingi nú einstakt tækifæri til að
kynna sér list impressjónist-
anna og þróun þeirra í húsa-
kynnum franska bókasafnsins,
og hvet ég sem flesta að láta
ekki þetta einstaka tækifæri
fram hjá sér fara. Framhalds-
skólar ættu að senda bekkjar-
deildir sfnar í skipulegum
hópum á sýninguna í samráði
við forsvarsmenn hennar, en
listfræðsla er, sem kunnugt er,
algjörlega f molum á því skóla-
stigi í okkar kerfi. Gott væri ef
möguleiki væri á að senda sýn-
inguna til Akureyrar og jafnvel
vfðar. Að lokum þakka ég sér-
stætt og lofsvert framtak
franska bókasafnsins.
Ragnar Páll. í fjarska er portrett af dr. Kristni Guðmundssyni fyrrverandi
utanrfkisráðherra.
kannast við hlaupagæðinga- og
veiðihundamyndir sem koma
frá Englandi f tonnatali. Slík
„skilirí" eru mjög vinsæl meðal
almennings -enda rjómabollu-
sala á varningnum. Ramma-
gerðin f Hafnarstræti auglýsti
um árið umboð sitt fyrir
japanskri portrett-list. Ahuga-
samir þurftu einungis að senda
Ijósmynd af sér í umslagi og
ákveðna peningaupphæð,
15—25 dollara að mig minnir,
og fengu innan skamms tíma
málaðar portrett-myndir af sér.
Nú hef ég eingöngu gaman af
þessu og get vel skilið það fólk,
Framhald á bls. 36