Morgunblaðið - 07.11.1976, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1976
62
Amarcord, ítölsk/frönsk,
gerð 1973.
Leikstjóri: Federico Fellini.
Kvikmyndataka: Giuseppe
Rotunno. Sviðsmyndir:
Danilo Donati.
Tónlist: Nino Rota. Klipp
ing: Ruggero Mastroianni.
Austurbæjarbió hefur nú tekið til
sýningar nýjustu mynd meistarans
Fellinis Amarcord (Casanova verð-
ur frumsýnd eftir hálfan mánuð á
kvikmyndahátíðinni í Teheran)
Amarcord, sem þýðir á mállýsku
Fellinis ,,ég man' er ein skemmtileg-
asta og auðskildasta mynd hans um
langt skeið Hér rifjar hann upp
atburði frá æskuárum sínum í Rim-
ini, á árunum 1 935—'36, í einföld-
um og mjög raunsæjum litlum frá-
sögnum Hinu dúlúðuga táknmáli,
sem einkenndi t d Satyricon hefur
verið ýtt til hliðar og frásagnir fá að
„Kvikmyndir líkjast mjög
mikið sirkus. Ef kvikmyndir
hefðu ekki verið til, ef ég
hefði ekki hitt Rosselini og ef
sirkusinn væri ennþá við lýði,
þá hefði ég mjög gjarnan vilj-
að stjórna stórum sirkus,
vegna þess að sirkus er ein
mitt samhæfing tækni,
nákvæmni og viðbragði
augnabliksins."
Fellini.
njóta sin i eðlilegu umhverfi meðal
persónu, sem finna hljómgrunn hjá
áhorfendum. En það er ef til vill
dálítið sterkt tekið til orða, þegar
fjallað er um mynd eftir Fellini, að
segja að hún sé „raunsæ' Kvik-
mynd er, og hefur alltaf verið blekk
mg, — og Fellini er meistari í því að
nota þetta blekkingarform í fyrstu
mynd sinni Hvíta furstanum, fjall-
aði Fellini einmitt um þessa blekk-
ingu, þegar unga frúin fór að leita
uppi draumaprinsinn sinn,-furstann
í lélegri Ijósmyndaseríu, sem birtist í
einhverju itöslku vikuriti. Síðan
þessi mynd var gerð 1952 hefur
Fellini æ oftar gert myndir í sjálfs-
ævisögulegum stíl, en þegar hann
hefur heimsótt þetta land minning-
anna hefur hann gert það í misjöfnu
hugarástandi og oft hafa honum
birst furðusýnir miklar En Fellini
gagnrýndi þessar furðusýnir ekki,
hann endurskapaði þær í myndum
sínum, áhorfendum annaðhvort til
mikillar ánægju eða armæðu eftir
atvikum Jafnframt þvi sem Fellini
fór lengra inn í land minninganna
breyttist stíll hans smám saman.
Einna skýrast kemur mismunurinn
fram milli Satyricon, þar sem tákn-
málið var allsráðandi, og Roma, þar
sem gætti nokkurra áhrifa frá heim-
ildarmyndum í Roma fjallaði Fellini
um hina tímalausu heimsborg, allt
frá fortíð til nútiðar (efni heimilda-
myndar) en hann gerði það út frá
sínum eigin hugmyndum en ekki
sögulegum staðreyndum í Roma
Ijeði hann heimildamyndaforminu
nýja vídd, nýtt sjónarhorn, þar sem
hann skapaði Róm í sinni mynd,
enda var myndin aldrei kölluð annað
en Fellini's Roma. í Amarcord
gengur Fellini enn nær heimilda-
myndaforminu, en þótt lýsingar
hans kunni að virðast „raunsæjar",
leyfir Fellini sér, sem betur fer, að
stílisera frásagnirnar misjafnlega
mikið og halda sig þannig á per-
sónulegum og listrænum fleti, langt
fyrir ofan venjulega heimildamynd.
Það er þess vegna ekki beinlínis rétt
að tala um myndina sem raunsæja,
en orðið gefur þó nokkra hugmynd
um hina breyttu stefnu í myndum
Fellinis
Eins og áður sagði er Amarcord
léttari og skemmtilegri en flestar af
fyrri myndum Fellinis, atburðarásin
er hraðari og brandararnir koma
nánast á færibandi. Myndin ætti
þess vegna að ná til fleiri áhorfenda
en margar af fyrri myndum hans, en
í þessu iiggur jafnframt sú hætta, að
einlægir aðdáendur Fellinis verða
ekki eins yfir sig hrifnir Þeim finnst
ef til vill að nú hafi lítið lagst fyrir
meistarann En Fellini hefur sjálfsagt
ekki mikla áhyggjur af því
Eins og fyrri myndir Fellinis er
Amarcord byggð upp á stuttum at-
riðum, skissum, án þess að um
verulegan söguþráð sé að ræða
Hún lýsir andrúmsloftinu í Rimini,
I sjónvarpinu í kvöld
KVIKMYNDASÍÐUNNI
þykir rétt að vekja at-
hygli á því, að í kvöld
verður sýndur þátturinn
af tveimur um einn af
frumkvöðlum íslenskrar
kvikmyndagerðar, Óskar
Gíslason. Óskar, sem lét
af störfum um síðustu
áramót hjá sjónvarpinu
fyrir aldurssakir, komst
fyrst í kynni vað kvik-
myndagerð, þegar hann
sem ljósmyndanemi 1919
aðstoðaði kvikmynda-
tökumanninn í Sögu
Borgarættarinnar við
framköllun á ýmsum
prufumyndum. í þessum
tveimur þáttum er rak-
inn starfsferill Óskars og
það aðstöðuleysi, sem
hann þurfti að berjast
við. Einnig er sýnt úr öll-
um helstu myndum hans
og í fyrri þættinum m.a.
brugðið upp svipmynd-
um úr fyrstu frétta-
myndum hans, og sýnd
aðriði úr myndum eins og
Lýðveldishátíðin 1944,
Reykjavík vorra daga,
Björgunarafrekið við
Látrabjarg og Reykjavík-
urævintýri
Bakkabræðra.
í seinni myndinni er
fjallað meir um leiknar
myndir Óskars og rætt
við ýmsa aðila, sem störf-
uðu með honum á þessu
tímabili. Þá verður m.a.
sýnt úr Síðasta bænum í
dalnum, Ágirnd, (sem
var bönnuð af yfirvöld-
unum), Töfraflöskunni
og Nýju hlutverki, svo
eitthvað sé nefnt.
Vinnsla þessara mynda
hefur staðið í nærfellt ár,
en höfundar eru þeir
Erlendur Sveinsson og
Andrés Indriðasón.
heimabæ Fellinis, séð með augum
unglingsins, sem er ekki nógu gam-
all til að skilja umhverfi sitt til fulls
en of gamall til þess að láta á þvl
bera Fellini kynnir okkur fyrir fjöld-
anum öllum af persónum, sem taka
meiri og minni þátt í einstökum
atriðum, jafnframt því, sem hann
beitir hér fyrir sig velþekktu og of-
notuðu bragði í sjónvarpi Maður I
mynd, sem ræðir við áhorfandann
Munurinn er aðeins sá, að persón-
an, sem talar til áhorfandans hverju
sinni kemur labbandi upp að
myndavélinni út úr viðkomandi at-
riði Þannig byrjar Fellini myndina á
manni á torginu, sem er að eltast við
undarlegar, svifandi hvítar flyksur,
uns maðurinn snýr sér að myndavél-
inni og segir okkur hvað þetta sé
Svipað gerist I lokin, þegar sami
maður labbar út úr síðasta atriðinu
og segir okkur, að nú sé myndinni
lokið Og inn i myndinni er alltaf
öðru hvoru á ferðinni menningarleg-
ur maður á reiðhjóli, sem finnur sig
knúinn til að labba hvað eftir annað
upp að myndavélinni og segja okkur
sitt af hverju, en hann fær litinn frið
til þess fyrir óknyttastrákum, sem
alltaf eru að trufla hann Og þegar
minnst varir, og alveg úr samhengi
við það sem er að gerast, kemur lítil
kona hlaupandi út úr kvikmynda-
húsi, grátbólgin, og segir okkur um
leið og hún hleypur hjá: „Þetta var
góð mynd, ég grét," Hvort Fellini er
þarna að hæðast að sjálfum sér eða
þeim sem gera grátmyndir er opið til
túlkunar Fehini kemur einnig að-
eins inn á fasismann, sem var stór
þáttur í lífi ítala á þessum tíma og sú
mynd, sem hann dregur upp af
þeim atburði, þegar sjálfur foringinn
kemur í heimsókn, lýsir vel viðhorfi
hans til þessarar hugmyndafræði.
Þorpsbúar hafa safnast saman við
aðalhliðið og lúðrasveitin leikur af
fullum krafti Allir bíða í ofvæni en
ekkert gerist. Smám saman fer að
þyrlast upp ryk við hliðið, og þorps-
búar fara að hrópa „hann kemur,
hann kemur". En það kemur enginn,
rykið heldur aðeins áfram að þyrlast
upp og verður smám saman að
dökku skýi. Þegar eftirvænting fólks
er loks komin í hápunkt, sjáum við
aðeins glitta i foringjann og fylgdar-
lið hans í rykmekkinum Gleðikonan
Gradiska er yfir sig hrifin og klappar
saman höndum eins og lítið barn
Fellini sýnir okkur Gradisku aftur í
nákvæmlega sama hugarástandi
þegar hún horfir ásamt öllum þorps-
búum á risaskipið Rex sigla fram
hjá. Aðdáunin er sú sama, hvort
sem hún beinist að hugmyndafræði
eða dauðum hlut
Ég er á móti allskyns merki-
miðum og orðskýringum.
Merkimiða á aðeins að nota á
ferðatöskur; í list eru þeir
þýðingarlausir.
Fellini.
Þannig mætti endalaust telja upp
og fjalla um einstök atriði i
Amarcord.en að sjálfsögðu er sjón
sögu ríkari.
Ég vona aðeins, að þess verði ekki
langt að biða, að íslenskir áhorfend-
ur fái að sjá nýjustu mynd Fellinis,
Casanova, svo hægt verði að fylgj-
ast með þróun Fellinis, því í þessari
mynd fer hann efnislega inn á nýjar
brautir, sem tengjast þó gerð heim-
ildamynda, þar eð hann fjallar um líf
heimsþekktrar persónu
SIGURÐUR SVERRIR PÁLSSON