Morgunblaðið - 12.07.2000, Blaðsíða 32

32 m'íðvíkúdagur 12. júlí 2000
UMRÆÐAN
MORGÚNBLAÐIÐ
Frægð
og fréttir
✓
Eg minnist þess ekki að íslenskur
fjölmiðill hafi fjallað beint um
framhjáhald„frægs “samlanda míns,
drykkju einhvers þeirra eða hvers konar
vandamál heima fyrir. Hvað þá að
ráðherrasonur fái sér í glas.
MIKIÐ óskaplega
er ég feginn að
vera ekki talinn
frægur. Og ekki
tel ég mig síður
lán-saman að geta nokkurn veg-
inn fullvissað sjálfan mig um að
ég verði laus við það, sem kallað
er frægð, um aldur og ævi. Það er
nefnilega ekki tekið út með sæld-
inni, held ég, að hafa öðlast hana,
hvort sem er heims- eða einhverja
aðra óskilgreinda.
Það er líklega teygjanlegt hvað
hugtakið frægð nær raunverulega
yfir, en nú til dags er fólk gjarnan
talið frægt fyrir fjarskalega litlar
sakir - til að mynda þær að koma
oft fram í fjölmiðlum. Sem sagt að
vera þekkt
VIÐHORF
Eftir Skapta
Hallgrímsson
andlit, eins og
það var ein-
hvern tíma
kallað.
Sinn er vissulega siðurinn í
hverju landi.
Breskir fjölmiðlar eru til að
mynda duglegir við það, sumir
hverjir, að fjalla afar persónulega
um einkalíf fólks. Framhjáhald,
skilnað, drykkjuskap og þar fram
eftir götunum. Frakkar hafa, svo
dæmi sé tekið, aftur á móti farið
mun hægar í sakirnar og fjölmiðl-
ar þar gjarnan gert skýran grein-
armun á einkalífi þekkts fólks og
opinberum athöfnum þess. Besta
dæmið er sú staðreynd að
Francois heitinn Mitterand, síðar
Frakklandsforseti, eignaðist dótt-
ur utan hjónabands á sínum tíma,
sem flestir vissu af en ekkert var
fjallað um. Umrædd dóttir mætti
svo ásamt eiginkonu forsetans
fyrrverandi og öðrum börnum
hans til athafnar eftir að Mitter-
and var allur, og fjallað var um
það af smekkvísi í heimalandi
hans, ef ég man rétt. Það var sem
sagt, og er kannski enn, sem
óskrifuð regla að einkalíf fólks -
þó frægt sé - komi almenningi lít-
ið við.
Aðeins meira um Bretland: Rit-
stjóri pólitískra frétta á Sky
sjónvarpsstöðinni stóð ábúðarfull-
ur á svip fyrir utan Downing-
stræti 10, bústað breska for-
sætisráðherrans, þegar ég gaut
augunum að sjónvarpinu einn
morguninn í síðustu viku. Og hon-
um virtist mikið niðri fyrir.
Enda færði hann áhorfendum
sínum þá frétt að 16 ára drengur
hefði verið tekinn ofurölvi á
Leicester-torgi kvöldið áður og
færður í fangageymslur. Nokkrir
félagar hefðu fagnað skólaslitum
en gleðskapurinn farið úr bönd-
unum.
Auðvitað er það slæmt ef 16 ára
unglingur drekkur áfengi. Hvað
þá að viðkomandi innbyrði svo
mikið að hann liggi nær rænulaus
eftir á víðavangi. Það er slæmt;
hvort sem er á Lækjar- eða
Leicester-torgi. En málið var ekki
svo einfalt. Hér var um að ræða
son breska forsætisráðherrans.
Sky ræddi atburðinn við formann
Frjálslynda ílokksins breska,
þegar ég gekk framhjá sjónvarpi
síðar um daginn; hann lýsti yfir
samúð með Blair fjölskyldunni, og
eflaust hafa fleiri pólitíkusar látið
ljós sitt skína.
Breskir fjölmiðlar hafa fjallað
mikið um mál sonarins. Fjöl-
skylda hans kvaðst reyndar strax
sætta sig við að málið vekti at-
hygli, en bað fjölmiðla jafnframt
um áframhaldandi aðstoð við að
halda bömum forsætisráðherra-
hjónanna sem minnst í sviðsljós-
inu. Þau hafa nefnilega hingað til
ekki verið þekkt fyrir annað en að
vera börn foreldra sinna.
íslenskir fjölmiðlar hafa að
mestu látið einkalíf „fræga“ fólks-
ins í friði hingað til, blessunar-
lega, þó svo talsvert hafi breyst í
þeim efnum síðustu misseri. En
ég minnist þess ekki að hafa séð
neins staðar fjallað um framhjá-
hald neins samlanda míns,
drykkju eða hvers konar vanda-
mál heima fyrir.
Hvað þá að ráðherrasonur fái
sér í glas.
Svo verður vonandi áfram.
A dögunum drap heimskunnur
tónlistarmaður niður fæti hér á
eyjunni í einkaerindum og það fór
ekki framhjá neinum.
Ögmundur Jónasson, al-
þingismaður, sagði í grein hér í
blaðinu af því tilefni: „Að vissu
leyti var það rökrétt að heimsókn
hans vekti áhuga fjölmiðla enda
varð sú raunin. Hingað til lands
kom Paul McCartney að sögn til
að slaka á og njóta íslenskrar
náttúra. Einkaflugvél tónlistar-
mannsins lenti á Reykjavíkur-
flugvelli að nóttu til og var greini-
legt af öllu atferli hans, ef marka
má ljósmyndir og fréttaflutning,
að mikið vildi hann vinna til að
vera laus við fjölmiðla og athygli.
Ekki varð honum að þeirri ósk
sinni.“
Ég hef aldrei hamast við að
vera sammála umræddum þing-
manni en óhætt er að vekja at-
hygli á fyrirspurn sem hann setur
fram til íslenskra íjölmiðla. Hann
bendir á að í mörgum tilvikum sé
fólki ekki vel við að því sé sýnd at-
hygli og spyr: Væri hægt að gera
um það þegjandi samkomulagað
láta þá afskiptalausa sem greini-
lega óska eftir því að fá að vera í
friði?
Ögmundur segir svo: „Sú var
tíðin að íslendingar höfðu þennan
háttinn á. Eftir prívatheimsóknir
margra heimskunnra einstakl-
inga til íslands birtist iðulega lítil
og látlaus frétt í Mogga um að
herra eða frú NN hefðu haft hér
viðdvöl og síðan ekki söguna meir.
Sama gilti um aðra fjölmiðla ef
þeir á annað borð gátu um slíkar
heimsóknir. Mér er minnisstætt
að heyra haft eftir slíkum ein-
staklingum sem hingað komu að
þeir kynnu vel að meta þá kurteisi
og tillitssemi sem þeim væri sýnd
á íslandi."
Því má halda fram að tímarnir
hafi breyst en ekki er þar með
sagt að íslendingar og þar með ís-
lenskir fjölmiðlar þurfi að breyt-
ast hvað þetta varðar. Ögmundur
spyr hvort ekki færi vel á því að
gera ísland að friðlandi fyrir fólk
- einnig það fólk sem eitthvað hef-
ur sér til frægðar unnið en vill fá
að vera í friði.
Mikið held ég að ísland og ís-
lendingar yrðu hátt skrifuð hjá
mörgum ef sú yrði raunin. Fjöl-
miðlarnir ættu að taka þetta til al-
varlegrar íhugunar.
,, Gangastúlkurnar
hvæstu...“
Guðmundur Sævar Ásta
Sævarsson Svavarsdóttir
Á VEGUM Landspítalans era
nokkrar geðdeildir. Kleppm’ er
þekktastur, svo geðdeildarbyggingin
á Landspítalalóðinni, deildir á Lsp. í
Fossvogi, Bama- og unglingageð-
deildin o.fl. Starf þessara deilda er
mannað með læknum, hjúkranar-
fræðingum, sjúkraliðum og starfs-
mönnum. Það kann að koma ókunn-
ugum á óvart að stærstur hluti
starfsfólks er ófaglærðir starfsmenn
og þeir hafa mest samskipti við sjúkl-
ingana. Og mestu samskiptin við þá
mest veiku því yfir þeim er setið allan
sólarhringinn.
Geðdeildir era svolítið sérstakar
sjúkrastofnanir vegna þess að sjúkl-
ingarnir era ekki líkamlega veikir.
Hefur sú hefð skapast að starfsmenn
vinna við hlið sjúkraliða sömu störfin.
Sjúkraliðarnir era á hærra kaupi en
þeir fást ekki inn á deildimar. Starfs-
menn sinna þ.a.l. verðmætari vinnu
en þeir fá fyrir hana.
Aður fyrr skiptust starfsmenn í
tvennt: gangastúlkur og gæslumenn.
Gangastúlkurnar sinntu býtibúram
og mjúku verkunum en gæslumenn-
irnir gættu friðar. Auðvitað vora
karlmennirnir á hærri launum. Með
minni fordómum og auknu jafnrétti
vora þessi störf sameinuð og bera nú
ófaglærðir starfskraftar hið óform-
lega starfsheiti; starfsmenn. Jafnrétti
náðist með launalækkun karlanna.
Vinna starfsmanna flokkast, kjara-
lega séð, undir umönnunarstörf og er
svo í langflestum tilvikum. Það getur
verið ákaflega gefandi að vinna á geð-
deild. Þangað kemur mikið af fólki,
bæði venjulegu fólki og líka óvenju-
legu, hverjum með sína sögu, sumar
stórkostlegar en flestar þó sorglegar.
Enda gerir enginn það að gamni sínu
að leggjast inn á geðdeild.
Starfsmenn staldra yfirleitt stutt
við sem er hið versta mál því sumir
sjúklingar þurfa ítrekað að leggjast
inn á deild og þurfa að kynnast nýju
fólki í hvert skipti. Vinnureglan er að
sjúklingurinn tilheyrir þeirri deild
sem hann leggst fyrst inn á. Frekar
tilgangslaus regla þegar manna-
breytingarnar era jafn örar og raun
bervitni.
Byrjunarlaun ungra starfsmanna
era rétt rúmlega 70.000 kr. á mánuði.
Annars er það lífaldurinn sem blífur,
starfsaldurinn hefur lítið að segja.
Maður með 20 ára starfsreynslu er á
sömu launum og sá með tveggja ára
reynslu. Þótt þessi starfsreynsla sé
ekki metin þar sem hún er fengin er
hún vel metin annars staðar. Það er
því engin ástæða til að ílendast.
Vegna þessara smánarlauna er við-
varandi mannekla og deildir iðulega
reknar á aukavöktum. Gott dæmi um
það að spara eyrinn og kasta krón-
unni. Hjúkrunarstjómin stendui’
uppi ráðalaus og hvaða jólasveinn
sem er ráðinn sem á ekkert erindi inn
á deild. Stundum lítur starfsmanna-
vaktin út eins og barnaheimili og
kynslóðabilið á milli starfsmanna og
fullorðinna sjúklinga óbrúanlegt. Það
er slæmt þegar þú liggur inni á geð-
deild og hefur eiigan til að tala við.
Það segir sig líka sjálft að vinnustað-
ur sem er sífellt mannaður viðvaning-
um getur ekki starfað eðlilega. Legu-
tími sjúklinganna lengist og
kostnaður skattgreiðenda eykst.
Burtséð frá öllum krónutölum er
þetta ástand vanvirðing gagnvart
sjúklingunum.
Inn á geðdeild leggst fólk með
mjög alvarlega geðsjúkdóma. Þetta
Kjör
Hvarflar það virkilega
að einhverjum, spyrja
Asta Svavarsdóttir og
Guðmundur Sævar
Sævarsson, að starfs-
menn sem hafa lang-
mestu samskiptin við
sjúklinginn séu ekki
aðilar að meðferð hans?
ætti nú að liggja í hlutarins eðli en
launagreiðandi okkar virðist ekki átta
sig á þessu. Við þurfum að fást við
fólk sem er í sturlunarástandi og
óábyrgt gerða sinna. Stundum kemur
til ryskinga. Nógu oft samt til þess að
ástæða er til að halda átakaskýrslur.
Við búum við það öllum stundum að
eitthvað geti út af borið á okkar deild
eða annan-a. Neyðarbjallan getur
glumið hvenær sem er og okkur er
skylt að bregðast við. Við höfum enga
hugmynd um að hverju við komum né
í hveiju við lendum. Starfsfólk hefur
orðið fyrh’ meiðslum og sumum alvar-
legum. Sumir þessara sjúklinga sem
era að bíta okkur og klóra þjást einn-
ig af smitsjúkdómum eins og lifrar-
bólgu b og c og HIV.
Nú verður því ekki neitað að við er-
um ófaglærðir stai’fsmenn i ríkisgeir-
anum og neðar verður varla komist,
það var vitað við ráðningu. En nýver-
ið gerðist það að vaktmenn Lsp. tóku
við gæslu í geðdeildarbyggingu sem
okkar menn, Eflingar-
menn, höfðu sinnt. Við
það eitt að koma inn í
húsið hækkuðu þessir
menn um einn launa-
flokk vegna áhættunn-
ar. Lögreglumenn fá
líka áhættuþóknun fyr-
ir það að stíga inn um
dymar. Við vinnum inni
á deildunum cig þykjum
óhult! Ófaglærðir
starfsmenn Bama- og
unglingageðdeildai’
Landspítalans, og takið
eftir að þetta er ná-
kvæmlega sama stofn-
unin, hafa starfsheitið
meðferðarfulltrúar og
eru fyrir vikið á hærri launum. Með-
ferðarfulltrúamir era í SFR en við í
Eflingu. Samt era þetta sömu störfin,
starfsmenn fara á milli staða og taka
aukavaktir. Nú á að taka í notkun
bráðaherbergi á Buglinu og fá með-
ferðarfulltrúar launahækkun fyrir
það. Það era bráðaherbergi hjá okkur
og hafa verið í mörg ár en engin er
launahækkunin. Hvers vegna starfs-
menn Buglsins era með hærri laun er
einn af leyndardómum lífsins því eng-
in rökrétt skýring hefur fengist á
þessu. Kannski er það meiri og erfið-
ari vinna að vinna með bömum og
unglingum en samkvæmt þeim rök-
um ættu leik- og grannskólakennarar
að vera með hæstu launin í kennara-
stéttinni en sú er ekki raunin. Og
hvarflar það virkilega að einhveijum
að starfsmenn sem hafa langmestu
samskiptin við sjúklinginn séu ekki
aðilar að meðferð hans?
Sú tíska er í gangi að fólk eigi helst
ekki að vera í stéttarfélögunum, hver
og einn eigi að semja íyrir sig svo að
einstaklingurinn fái að njóta sín. Sem
betur fer virðist þorri fólks átta sig á
hvílík della þetta er og að samtaka-
mátturinn gildir. Auðvitað er hægt að
greina störfin í smáeiningar, þau era
mjög mismunandi eftir deildum. Eðli
málsins samkvæmt er ívið hættu-
legra að vinna á móttökudeild en á
langlegudeild. Einnig er mismunandi
mikið álag á deildum og beinlínis
ósanngjamt að starfsmenn tveggja
deilda með mjög mismikinn álags-
þunga skuli hafa sömu launin. Og það
bitnar frekar á körlunum þegar
hættuástand skapast. Eigum við að
fara í sama gamla farið og byrja
hringavitleysuna upp á nýtt? Eða
ættum við að standa saman? Því
hverjum er það til gagns að við klifr-
um eftir bökunum hvert á öðra öðr-
um en launagreiðandanum? Með því
að slíta okkur í sundur glötum við
ekki aðeins samtakamættinum held-
ur veitum viðsemjendunum vopn í
baráttunni gegn hinum. En það skipt-
ir kannski litlu máli því það endist
enginn hvort sem er.
Ásta Svavarsdóttir er starfsmaður
og Guðmundur Sævar Sævarsson
starfs- og vaktmaður.
exo. is
Fákafen 9, Reykjavík
s: 5682866
Silki-damask
í metratali
í úrvali
Póstsendum
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050.
IÐNAÐARHURÐIR
FELLIHURÐIR LYFTIHURÐIR
GÖNGUHURÐIR ELDVARNARHURÐIR
I SVAL-ÉiOftGA ErlF.
HOFDABAKKA 9. 1 1 2 REYKJAVIK
SIMI 58/ 8750 - FAX 58/ 8751
Veður og færð á Netinu
vg> mbl.is
*ALL.-M/= £/7T//l^4£7 MÝTT