Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1980, Blaðsíða 18

22
ÁRBÓK l-'ORNLEIFAFÉLAGSINS
hrapað til bana niður af palli þeim, sem kirkjuloftsstiginn liggur upp á. Stigi
sá er mjög óvandaður tréstigi.”
Johan Christoph Sabinsky var þýzkur maður sem starfað hafði í
Danmörku. Hann kom að Hólum sumarið 1757 til þess að standa fyrir múr-
hleðslu nýju kirkjunnar sem Gísli biskup Magnússon hafði sett sér að risi í
stað timburkirkjunnar gömlu, svonefndrar Halldórukirkju. Gerð steinkirkj-
unnar átti að taka þrjú ár, en verkið gekk mjög erfiðlega fyrir ýmissa hluta
sakir og tók sex ár. Segir glöggt frá því öllu í riti Helge Finsens og Esbjorn
Hiorts, Gamle Stenhuse i Island fra 1700-tallet, 1977 (ísl. þýðing dr. Kristjáns
Eldjárns 1978, Steinhúsin gömlu á Islandi).
Halldórukirkja var rifin til fulls sumarið 1759. Um fjögur ár eftir það, fram
að vígslu steinkirkjunnar 20. nóvember 1763, var embætti flutt í timburstof-
unni fornu á Hólum, Auðunarstofu; þó voru prestar ekki vígðir þar, heldur í
Viðvikurkirkju. Jóhanna Dóróthea Sabinsky hefur því verið borin til skírnar í
Auðunarstofu og litla kistan hennar staðið þar meðan sungið var yfir henni.
Sumarið áður var smíði nýju kirkjunnar svo langt komið að veggir höfðu ver-
ið hlaðnir í fulla hæð, en turninn aftur á móti, sem Sabinsky fyrirhugaði án
stoðar í teikningu arkítektsins danska, en með vilja Gísla biskups, ekki hærra
risinn en að efri brún glugganna. Fyrir einhverjar sakir var horfið frá því að
hlaða turninn alla leið upp og þakið látið ganga beint fram yfir hann í hæð við
meginkirkjuna, og er þar nú forkirkjan. Samkvæmt greinargerð timbur-
mannsins danska sem ráðinn var að Hólum til smíða, hóf hann að klæða
kirkjuþakið í otkóbermánuði 1762 (þ.e. um það leyti sem litla Sabinsky-dóttir
sálaðist). Ekki er þar með sagt að þá hafi menn verið hættir við að hlaða turn-
inn og forkirkjan búin að fá það snið sem hún hefur nú. Það mun þó varla
hafa dregizt lengi úr þvi, enda allir sem áttu hlut að þessari fyrirhafnarsömu
musterissmíði orðnir mæddir á henni, Sabinsky ekki sízt; hann hafði frá upp-
hafi sýnt mikinn dugnað og trúmennsku í störfum og bar nýju dómkirkjuna
mjög fyrir brjósti, að því er bezt verður séð. Handaverk hans hlutu líka hrós
úttektarmanna.
Úr því að ekki er sýnt að hleðslu forkirkjunnar væri lokið öndverðan nóv-
embermánuð 1762, getur vel staðizt, tæknilega, að Sabinsky hafi lagt kistu
dóttur sinnar þar í vegg og múrað fyrir, eins og munnmælin segja. Hitt er svo
annað mál, hvort hann setti grafletrið nákvæmlega þar sem kistan litla var
inni fyrir. Hann kynni að hafa valið töflunni stað sem horfði betur við kirkju-
gestum. Textinn var jafn sannur fyrir því: að hér — í turninum sem verða átti,
nú forkirkjunni — væri „schlaff kaemmerlein” dóttur hans.
II
Hvers vegna múraði Sabinsky kistu dóttur sinnar í vegg Hólakirkju, eins og