Bókasafnið - 01.04.1992, Blaðsíða 7

Gísli Ragnarsson forstöðumaður, Ameríska bókasafninu
Ameríska bókasafnið
Ameríska bókasafnið, sem tilheyrir Menningar-
stofnun Bandaríkjanna, var sett á laggirnar í
Reykjavík í kringum 1950. Menningarstofnunin er rekin á
vegum United States Information Agency (USIA) I Was-
hington í tengslum við bandaríska utanríkisráðuneytið.
USIA rekur meira en tvö hundruð slíkar menningar- og
upplýsingastofnanir í um 130 löndum. Bókasafnið er fyrst
og fremst ætlað Islendingum þótt það sé að sjálfsögðu
öllum opið. Hlutverk þess er að miðla upplýsingum og
fræðslu um allar hliðar bandarísks þjóðlífs, til dæmis bók-
menntir og listir, sögu, þjóðskipulag, stjórnmál og efna-
hagsmál.
Safnkostur
Bókakosturinn telur um það bil 8.000 bindi, þar af um
1.800 uppflettirit og handbækur. Auk þess eru um 500
myndbandsspólur í safninu og haldið er úti áskrift að um
100 tímaritum. Allur safnkosturinn er á sjálfbeina, þ.e.a.s.
í hillum sem gestir hafa frjálsan aðgang að og geta skoðað
að eigin vild. Vegna smæðar safnsins verður að takmarka
þá efnisflokka sem aðallega eru keyptir en sleppa öðrum
að mestu leyti. Megináherslan í aðföngum safnsins er á
hugvísindi og félagsvísindi. Lögð er áhersla á gæði fremur
en magn og safnið er ekki látið vaxa heldur eru eldri bækur
grisjaðar út nokkurn veginn jafnóðum og nýjar bækur
bætast við. Yfirbókavörður safnsins sér um að velja það
efni sem keypt er og hefur að mestu frjálsar hendur; eina
skilyrðið er að bækurnar séu annað tveggja, eftir banda-
ríska höfunda eða fjalli um Bandaríkin. Leitast er við að
mismunandi skoðanir og stefnur komi fram í þeim ritum
sem keypt eru til safnsins. Frá bókasafnsdeildinni í höfuð-
stöðvum USIA í Washington berast safninu hálfsmánað-
arlega listar yfir bækur með stuttum lýsingum sem fengn-
ar eru úr Library Journal, Choice eða öðrum slíkum tíma-
ritum. Aðallega er stuðst við þessa lista þegar
bókapantanir eru gerðar og sparar þessi forvinna mikla
vinnu hér í safninu.
Eins og að ofan greindi leggur safnið megináherslu á
hugvísindi og félagsvísindi. Sem dæmi um efnisflokka þar
sem bókasafnið á gott safn nýlegra bóka má nefna félags-
fræði, stjórnmálafræði, utanríkismál, hagfræði, stjórnun,
listir, bókmenntir og sögu Bandaríkjanna. Síðustu miss-
erin hefur sérstök áhersla verið lögð á að kaupa inn bækur
um umhverfismál.
Bókasafnið er áskrifandi að um 100 bandarískum tíma-
ritum, bæði almenns efnis og sérhæfðari fagtímaritum.
Fagtímaritin eru í sömu efnisflokkum og bókakosturinn.
Fjögur dagblöð eru keypt, The New York Times, Int-
ernational Herald Tribune, The Wall Street Journal og
sunnudagsblað The Washington Post. Tímaritin eru lánuð
út, nema nýjustu heftin. Eldri árgangar eru geymdir í eitt
til þrjú ár en síðan eru þeir yfirleitt gefnir öðrum söfnum.
í safninu eru um 500 myndbönd í evrópska VHS/PAL
kerfinu sem hægt er að horfa á í safninu eða fá að láni. Á
myndböndum þessum er ýmis konar fræðsluefni, meðal
annars um tónlist, enska tungu, bókmenntir, listir, sögu
o.fl. Síðustu árin hefur sérstök áhersla verið lögð á að
koma upp góðu safni kvikmynda. Reynt hefur verið að
kaupa sem mest af klassískum amerískum myndum.
í safnið berst bandarískt ríkisprent, skýrslur og bækl-
ingar og er því raðað eftir efni. Einnig berast reglulega
afrit af mikilvægum ræðum, yfirlýsingum og viðtölum við
háttsetta embættis- og stjórnmálamenn.
Útlán
Allir sem eru orðnir sextán ára og eiga lögheimili á
íslandi geta orðið lánþegar hjá Ameríska bókasafninu.
Þeir sem búa utan höfuðborgarsvæðisins geta pantað
gögn í gegnum síma og fengið þau send með pósti. Láns-
tíminn er einn mánuður fyrir bækur, tvær vikur fyrir
tímarit og þrír dagar fyrir myndbönd. Öll útlán eru
ókeypis. Það er draumur flestra bókavarða að lifa í heimi
þar sem allir skila á réttum tíma og hefur starfsfóik safns-
ins reynt að viðhalda þessum draurni með því að inn-
heimta engar sektir vegna vanskila heldur höfða til sam-
visku lánþega. Því miður hafa ekki allir nægilegt siðferðis-
þrek til að standast þetta próf og hefur því komið til tals að
breyta stefnu safnsins í þessu máli en það er enn í athugun.
Upplýsingaþjón usta
Upplýsingadeild safnsins er ætlað að þjóna þeim sem
vegna starfa sinna eða náms þurfa á sérhæfðum upplýsing-
um um Bandaríkin að halda, t.d. um stjórnarstofnanir, lög
og reglugerðir, stefnu Bandaríkjanna í innan- og utanrík-
ismálum, þjóðfélagsskipan, listir, bókmenntir o.s.frv.
Hægt er að biðja um upplýsingar bréflega, símleiðis eða
með því að koma í safnið. Öll upplýsingaþjónusta safns-
ins er notendum að kostnaðarlausu.
Auk hefðbundinna uppflettirita hefur safnið aðgang að
þrem tölvubönkum með beinlínusambandi: Legislate sem
inniheldur allan texta bandarísku þingtíðindanna (Con-
gressional Record) og stjórnartíðinda (Federal Register),
auk greina úr dagblaðinu Washington Post og ýmsum
ritum sem fjalla um störf þingsins. Þá má einnig nefna
eftirrit af blaðamannafundum, viðtöl o.fl. Allar þessar
upplýsingar eru fáanlegar í tölvubankanum áður en þær
birtast á prenti. Annar gagnabanki sem safnið hefur að-
gang að heitir PDQ (Public Diplomacy Query System)
sem rekinn er af USIA í Washington. Þar er safnað saman
ýmis konar upplýsingum, blaða- og tímaritsgreinum,
ræðum, opinberum yfirlýsingum o.fl. sem talið er að
þjóni upplýsingaþörf USIA bókasafnanna víða um heim.
Þriðji gagnabankinn er Dialog sem flestir kannast við.
Safnið hefur nýlega fest kaup á geisladiskadrifi en sem
stendur eru aðeins tveir gagnabankar á geisladiskum í
safninu: PDQ og IDL (lnternational Drug Library) sem
er safn nærri 6000 skjala um eiturlyf, framleiðslu þeirra,
dreifingu, neyslu o.s.frv. Væntanlegar eru símaskrár yfir
Bandaríkin og „CDMARC Bibliographic“ (MARC-
færslur frá Library of Congress).
Tölvuvæðing
í ársbyrjun 1990 hófst notkun á bókasafnskerfinu Data-
7