Dagblaðið Vísir - DV - 25.07.2002, Blaðsíða 17

16
FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2002
FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2002
17
DV
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aöalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aösto&arritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahiiö 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerö og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðserrt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fyrir viötöl við þá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Ný og gömul pólitík
Lesendur DV hafa á síðustu vikum verið leiddir um
landið og þeim kynnt þar nýtt landslag í íslenskri póli-
tík. Ferðin hófst í nýju suðvesturkjördæmi og þaðan var
haldið réttsælis og endað í Reykjavíkurkjördæmunum
tveimur á þriðjudag. Mikil vinna hefur verið lögð í út-
tekt DV á þessari nýju svæðaskipan á landsmálapólitik-
inni sem skilað hefur ítarlegum og áhugaverðum frétta-
ljósum. Viðtökurnar hafa enda verið góðar og er ljóst að
lesendur kunna vel að meta þjónustu af þessu tagi.
Um áratugi hafa menn átt að venjast gömlu kjördæm-
unum átta og mörk þeirra eru svo skýr í hugum fólks að
ugglaust tekur það mörg ár að má þau burt úr kollinum.
Breytingin er mest úti á landi þar sem allt að þremur
kjördæmum er steypt í eitt. Víða skilur að, svo sem á
milli Siglufjarðar og Fljóta, Hornaflarðar og Austfjarða,
Hafnarfjarðar og Suðurnesja og þá er sjálf höfuðborg
landsmanna klofin að endilöngu eftir Miklubrautinni.
Það er sumsé búið að hrista uppi í pólitískri landafræði.
Af lestri fréttaljósa DV um nýju kjördæmin má ráða
miklar breytingar á högum margra sitjandi alþingis-
manna og eins hinna sem ætla sér frama í stjórnmálum
á næstu árum. Norðvesturkjördæmið er skýrt dæmi um
þessar miklu breytingar. Þar fækkar þingmönnum svæð-
isins um þriðjung, en þeir voru samtals fimmtán í gömlu
kjördæmunum þremur sem nú mynda nýja norðvestur-
kjördæmið. Þessi fækkun hlýtur að kalla á harðari slag
og víst er að sitjandi þingmenn munu þar falla af stalli.
Á öðrum vígstöðvum má einnig vænta mikilla breyt-
inga. í nýju norðausturkjördæmi situr helmingur þing-
manna í veigamiklum embættum, en þar er að finna
fjóra ráðherra ásamt forseta Alþingis. Einn ráðherra er
hins vegar vestan Tröllaskaga og sömuleiðis er aðeins
einn ráðherra að finna úr hinu nýja kjördæmi Suður-
lands sem nær allt austan frá Hornafirði að Vatnsleysu-
strönd. Þá fjölgar þingmönnum víða, um einn í suðvest-
urkjördæmi, einn í suðurkjördæmi og þrjá í Reykjavík.
Nýju kosningalögin og þær breytingar sem eru að
verða á kjördæmaskipan í landinu brjóta áratugagamlar
hefðir i íslenskum stjórnmálum. Nýju lögin eru ekki
gallalaus en meginatriði er að þau laga óþolandi misvægi
í atkvæðavægi. í síðustu þingkosningum þurfti frambjóð-
andi á Reykjanesi að sannfæra fjórum sinnum fleiri kjós-
endur um ágæti sitt til að tryggja sér þingsæti en fram-
bjóðandi á Vestfjörðum. Það er of mikið og sýnir vel og
sannar hvað gamla kerfið var óréttlátt í eðli sínu.
Nýja kjördæmaskipanin lagar einnig hlutfallslega
skekkju á milli byggðakjarna innan hvers kjördæmis.
Kópavogur er þar gott dæmi, en það er bæjarfélag sem
hefur verið að vaxa mjög að íbúafjölda á allra síðustu
árum. Nú, þegar bærinn er hluti af landfræðilega minna
og fámennara kjördæmi, fer vægi hans úr tæpum 30 pró-
sentum í nærfellt 40 prósent. Athygli vekur í því ljósi að
þaðan koma þó aðeins tveir sitjandi þingmenn. Að sama
skapi eykst vægi Suðumesja í nýju suðurkjördæmi.
Spurt er hvort nýjum kjördæmum fylgi annars konar
stjómmálabarátta en menn hafa átt að venjast. Það verð-
ur ekki séð að öðru leyti en því að þingmenn úti á landi
þurfa að vera stórstígari en áður. Ein breyting kann þó
að vega talsvert á metunum. Með nýja kerfinu aukast lik-
ur á því að lítil framboð með dreift fylgi komi manni að,
en að sama skapi minnka möguleikar framboða sem hafa
talsvert fylgi á afmörkuðu svæði. Þetta gæti hleypt
nokkru lífi í pólitíkina og er ekki vanþörf á því.
Sigmundur Ernir
DV
Skoðun
Klukkunni snúið við í Danmörku?
Kjallari
Ármann
Jakobsson
íslenskufræöingur
Danska afturhaldsríkis-
stjórnin hefur tvö áhuga-
mál: að skera niður fé til
menntamála og snúa við
innflytjendastefnu síðustu
áratuga.
Nú hefur verið kynnt um frekari
niðurskurð í sérkennslu nýbúa og yf-
irvöldum er sérstaklega í nöp við það
að þeir eigi kost á að hlúa að máli og
menningu upprunalandsins. Skila-
boðin eru einföld: Danir skulu vera
danskir.
Danmörk og ísland
Fjölmenningarsamfélagið er
þannig í raun og veru ekki lengur á
dagskrá í Danmörku þó aö það sé
tískuorð á íslandi. Munurinn er auð-
vitað himinhrópandi. Danir hafa
lengi tekið vel á móti innflytjendum
og flóttamönnum. Lengi hefur verið
óhugsandi að ferðast um Kaup-
mannahöfn án þess að sjá framand-
lega Dani sem margir tala þó dönsku
reiprennandi. Danskir strætisvagnar
eru fullir af nýbúum sem tala saman
á dönsku.
í íslensku vögnunum tala þeir
gömlu málin enda hefur mun meiri
fjármunum verið eytt í tungumála-
kennslu nýrra Dana en gerist hér á
landi. Auðvitað skiptir máli að í
Danmörku er núorðið um margar
kynslóðir að ræða en ekki verður
heldur litið fram hjá því að á íslandi
er ráðandi viðhorf að menntun eigi
ekki að kosta neitt og hægt sé að
mennta fólk mjög vel með litlum til-
kostnaði. Sem raunar tekst furðuvel
en niríílshátturinn í menntakerfmu
hlýtur þó alltaf að koma niður á
einhverju.
„Erlendir“ Danir slá í gegn
Danska stefnan hefur vita-
skuld bæði verið dýr og haft
ýmsa agnúa en þó skilað ótvíræð-
um árangri. Ýmsir Danir af er-
lendum uppruna hafa ekki aðeins
lagað sig að nýja samfélaginu
heldur orðið þar afreksmenn. Það
á við um tvo nýkjöma þingmenn,
Naser Khader og Kamal Qureshi.
Sá fyrrnefndi er meðal áhrifa-
meiri manna í danskri umræðu
og sýnir með eigin dæmi að það
er ekki náttúrulögmál að innflytj-
endur séu á botni samfélagsins.
Jafnvel repúblíkanar gætu hrifist
af Khader sem eins konar Colin
Powell Danmerkur, talandi dæmi
um að sumir þurfa bara tækifæri
og þá slá þeir í gegn.
En Naser Khader er frekar
undantekning en regla. Óhætt er
að kalla innflytjendur og böm
þeirra lágstétt Danmerkur. Enn
eru sumir jafnari en aðrir í
dönsku samfélagi. Menn eins og
Khader og Qureshi sanna að
þetta er hægt en ekki að Danir af
erlendum uppmna hafi sömu
tækifæri og aörir. Þeir þurfa að
vera betri til að ná sama árangri.
Vaxandi menningarárekstrar
Um leið hafa árekstrar menn-
ingarheima farið vaxandi. Siðir
íslams eru að sumu leyti aftur-
haldssamir og þeir sem hafa alið
á kynþáttahyggju hafa getað snú-
ið mörgum frjálslyndum með ein-
fóldum rökum: Með frjálslyndi
gagnvart annars konar menningu
eruð þið að samþykkja kúgun
kvenna sem þið mynduð ekki
fallast á í eigin ranni. Margt hef-
ur orðið til að kynda undir óþol-
inu, þar á meðal hrottaleg
hópnauðgun fjögurra unglinga af
sigaunakyni á þrítugri konu á
Strikinu. Það mál var sett í kyn-
þáttasamhengi og hafði mikil
áhrif.
Ekki hefur tortryggnin gagn-
„Danir hafa
lengi tekið vel á
móti innflytjend-
um og flótta-
mönnum. Lengi
hefur verið
óhugsandi að
ferðast um Kaup-
mannahöfn án
þess að sjá fram-
andlega Dani
sem margir tala
þó dönsku
reiprennandi.
Danskir strætis-
vagnar eru fullir
af nýbúum sem
tala saman á
dönsku. “
vart íslam minnkað eftir
að „stríöið gegn hryðju-
verkum" hófst. í þessu
andrúmslofti hefur kom-
ist til valda afturhalds-
söm stjóm sem vill snúa
klukkunni við og gera
Danmörku „danska" á
ný. Hún fer hægt og ró-
lega af stað en greinilegt
er hvert er stefnt.
Tímaflakk mögulegt?
Vandi hennar er hins
vegar að það er ekki hægt
að ferðast aftur í tíma.
Danmörk án Dana af er-
lendum uppruna er ekki
lengur möguleg. í staðinn
mun stjómarstefnan deila
Dönum í fyrsta og annars
flokks þegna og hætt er
við að afleiðingarnar
verði óskaplegar þegar
fram í sækir.
Sandkom
Þverpólitískur dans
Stöku sinnum skjóta upp kollinum mál sem menn
taka afstöðu til, þvert á girðingar flokkakerfisins.
Eitt nýlegt mál af því tagi hefur leitt saman unga
frjálshyggjumenn á Vefþjóðviljanum og einn af for-
ystumönnum ungs samfylkingarfólks. Þeir stíga nú
sameiginlegan mótmæladans í tilefni af því að eró-
tískur einkadans hefur verið bannaður. Vefþjóö-
viljamenn minna á að samkvæmt stjómarskrá megi
ekki skerða atvinnufrelsi manna nema með lögum -
og þá fyrst að almannahagsmunir krefjist þess - og
telja fráleitt að það standist að láta breytingu á lög-
reglusamþykkt duga. Sigurður Hólm Gunnarsson,
fyrrverandi framkvæmdastjóri Félags ungra jafhað-
armanna, kippir fast í sama streng á Kreml.is, segir
ljóst að yfirvöldum standi á sama um stjómarskrá landsins
og telur einsýnt að bannið ýti undir vændi. Hvorugur höf-
undanna er feiminn við að gagnrýna stjómmálamann í eigin
flokki, dómsmálaráðherra og borgarstjóra, enda báðir sagðir
hafa orðið berir að því að bregðast réttum málstað ...
Ummæli
Yfiifréttastjóri og íþróttafréttamaður
Átta sóttu sem kunnugt er um nýja stöðu „forstöðu-
manns fréttasviðs Ríkisútvarpsins", en það er ný staða yf-
irmanns fréttastjóra Sjónvarps og Útvarps. Forstöðumað-
urinn verður að hluta til faglegur yflrmaður, þ.e. í frétta-
legum skilningi, en fréttastjórar Sjónvarps og Útvarps
hafa eftir sem áður umtalsvert faglegt
^ g . sjálfstæði og meginverkefni nýja for-
Al JP stöðumannsins verður því að bera
ábyrgð á rekstrarlegum þáttum. Þessi
ppsumpart óljósa skilgreining endur-
Æg speglast í fjölbreyttri flóru umsækj-
▼ £ \ r enda, en þar eru á ferð þrír frétta-
^ menn, einn útvarpsmaður, kerfis-
fræðingur, sálfræðingur, markaðsfræðingur og stjóm-
málafræðingur. Sumir þeirra eru lítt eða ekkert þekktir og
hafa litla eða enga reynslu af fjölmiðlum en fyrir fram
hefði mátt búast við að staða af þessu tagi þætti eftirsótt í
fjölmiðlastétt. Einn umsækjenda, kerfisfræðingurinn,
sækir raunar jafnframt um stöðu íþróttafréttamanns ...
Vinsamleg eða fjjandsamleg yfirtaka?
„Samruni FBA og íslandsbanka gekk snurðulaust
þótt einhverjir myndu túlka hann þannig að þar eð
hlutur eigenda íslandsbanka var tveimur hundraðs-
hlutum stærrí en hlutur eigenda FBA hefði sá fyrr-
nefndi yfirtekið hinn síðamefnda. “
Við ofmetum góðar
aðstæður
„Þótt margt megi finna vegakerf-
inu til foráttu verður því ekki með
neinum sanni kennt um allt sem
úrskeiðis fer. Einbreiðu brýmar,
yfir ár og læki, inn til dala og á
heiðum uppi, eru oft taldar orsaka-
valdar margra óhappa. Þó er þaö
svo aö yfir flestar þeirra er vanda-
laust að aka. ... Einbreiðu brýmar
munu verða til staðar um ehihver
ókomin ár. En látum ekki okkur til
hugar koma, að við brotthvarf
þeirra og malarveganna heyri slys-
in sögunni til. Reynslan hefur því
miður staðfest að þeim mun betri
sem aðstæður eru þeim mun meiri
er hættan á að viö ofmetum þær,
að öllu sé óhætt, ekkert geti skeð.
Bílamir verða sífellt kraftmeiri og
að sama skapi hættulegri þegar
bamaskapurinn nær tökum á okk-
ur og þeir verða að leikföngum í
höndum okkar. Umferðarmann-
virki leysa ekki allan vanda. Veld-
ur hver á heldur."
Úr leiöara Bæjarins besta á ísafiröi.
U pp vakningurinn
flýr suður
„Finnur Ingólfsson seðlabanka-
stjóri sem boðað hefur 2,5% vaxta-
hækkun strax og ráðist yrði í stór-
iðjuna eystra var sendur út af örk-
inni með loforð Landsvirkjunar um
enn lægra orkuverð. Á móti krefst
Landsvirkjun ríkisábyrgðar og
komandi kynslóðum yrði sjálfkrafa
gert að jafna mismuninn með
hærra raforkuverði. Þessa dagana
eru forstjórar Alcoa að gylla fyrir
stjórn auðhringsins kosti þess að
semja við auðsveipa ríkisstjóm ís-
lands um Reyðarfjarðardæmiö, að
ekki sé talað um
sveitarstjórnar-
menn sem ámm
saman hafa þulið
stóriðjubænina
seint og snemma.
Forsvarsmenn
Alcoa gera sér
enga rellu út af
umhverfisspjöllum
og hafa tilkynnt umheiminum aö á
íslandi þurfi víst enga að flytja
nauöungarflutningum vegna virkj-
unarframkvæmda! Aðeins einn er
farinn að pakka niður, sá hinn
sami og vakti upp drauginn eystra,
og hyggst nú bjóða sig fram öðru
hvom megin Hringbrautar."
Hjörleifur Guttormsson á heimasíöu sinni.
Undanfariö hafa verið
haröar deilur um tilraunir
Búnaöarbanka íslands til
yfirtöku Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrenn-
is. Hafa þung orð fallið í
þeirri orrahríð þar sem tii-
raunir bankans tii yfir-
töku hafa verið taldar
óvinveittar án þess að
nánar hafi verið farið út í
þá sálma.
í hreyfilegu hagkerfi er eðlilegt
að sviptingar veröi á markaði. Fyr-
irtæki em stofnuð, þau líða undir
lok með einhverjum hætti þótt eigi
sé sjálfgefið að þau eigi sér ákveð-
inn líftíma. Fyrirtæki getur tekið
margvíslegum breytingum þannig
að að ákveðnum tíma liðnum frá
stofnun þess sé fátt eitt eftir sem
minnir á gamla fyrirtækið annað
en nafnið eitt.
Fyrirtæki sem haslað hefur sér
völl í einum geira atvinnulífsins
verður ef til vill síðar allsráðandi á
sviði hugbúnaðar sem enginn hafði
heyrt nefndan á upphafsárum fyrir-
tækisins, enda orðið óþekkt þá.
Vinsamleg yfirtaka
Samruni og yfirtaka innláns-
stofnana er ekki nein nýlunda í ís-
lensku fjármálalífi. Á sínum tíma
sameinaðist Sparsjóðurinn á Akra-
nesi Landsbanka íslands án þess að
mikið væri fjcillað um málið í fjöl-
miðlum. Þegar Útvegsbankinn rið-
aði til falls sýndu forsvarsmenn
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga áhuga á að kaupa bankann,
væntanlega með það að markmiði
að sameina hann Samvinnubank-
anum.
Sú hugmynd féll fyrst og fremst í
grýttan jarðveg meðal ýmissa
skuldunauta Útvegsbankans sem
ekki voru tengdir Sambandinu. Ótt-
ast var að upplýsingar um stöðu
fyrirtækja þeirra gætu borist með
því móti til helsta keppinautarins í
útflutningi sjávarafurða. Síðar átti
það fyrir Samvinnubankanum að
liggja að sameinast Landsbankan-
um. Niðurstaðan varð sú að í sátt
og samlyndi runnu fjórir viðskipta-
bankar saman i íslandsbanka;
einkabankamir þrír, Alþýðubank-
inn, Iðnaðarbankinn, Verzlunar-
bankinn og Útvegsbankinn. Lita
ber þó þannig á að þrír bankar hafi
sameinast og yfirtekið hinn fjórða.
Enn hélt samrunaferli innan fjár-
málageirans áfram þegar Fisk-
veiðasjóður, Iðnlánasjóður og Iðn-
þróunarsjóður voru sameinaðir í
Fjárfestingarbanka atvinnulífisins.
Ágreiningm- spratt um eignaraðild
þar sem þeir aðilar er greitt höfðu
atvinnuvegagjöld til sjóðanna töldu
þau jafngilda að hluta til eignarað-
ild er gerð hefði verið upptæk við
sameininguna.
Samruni FBA og íslandsbanka
gekk snurðulaust þótt einhverjir
myndu túlka hann þannig að þar eð
hlutur eigenda íslandsbanka var
tveimur hundraðshlutum stærri en
hlutur eigenda FBA hefði sá fyrr-
nefndi yfirtekið hinn síðarnefnda.
Áður höfðu verið uppi þreifingar
um sameiningu Búnaðarbanka og
FBA. Framangreind tilvik verða
vart túlkuð sem fjandsamleg yfir-
taka.
Fjandsamleg yfirtaka
Dæmi um fjandsamlega yfirtöku
eru fjölmörg. Einkenni hennar eru
yfirleitt að beitt er brögðum sem
ýmist eru á gráu svæði eða ólögleg.
Algengt er að vegna fjandsamlegrar
yfirtöku spretti málaferli, þar sem
tekist er á um grundvallaratriði
siðfræði og heilbrigðra viðskipta-
hátta. í mörgum tilvikum komast
skúrkar yfir fyrirtæki sem hafa
neikvætt firmavirði á markaði. Það
er að upplausnarvirði fyrirtækj-
anna er meira en markaðsvirði
þeirra. Þannig að besti kostur þess
sem yfirtekur fyrirtækið er aö
leggja það niður og selja eignir þess
í hlutum.
Annar kostur er að beita belli-
brögðum, þótt um vel stæð fyrir-
tæki sé að ræða, gera þau gjald-
þrota með því að draga eins mikið
fé út úr þeim með ólöglegum milli-
færslum og kostur er. Dæmi frá
Vesturheimi eru um að lífeyrissjóð-
um starfsmanna yfirtekinna fyrir-
tækja hafi hreinlega verið stolið
eða þeir skertir verulega með flutn-
ingi á milli fjármálafyrirtækja sem
voru lítið annað en nafnið tómt.
Slíkir yfirtökumenn hafa opinber-
lega verið nefndu- fyrirtækjaræn-
ingjar og dæmdir tU að endur-
greiða milljónir dala er þeir hafa
þegið vegna áforma um lögbrot og
óvinveitta yfirtöku.