Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1981, Blaðsíða 7

Feróasaga eftir Sturlu Friðriksson
2. hluti
Drekalandið
Bhutan
Farið aftur í forneskju
Bhutönsk stúlka meö sprek í strákörfu.
Viö þorpið
Punakha Dzong
Nú er komiö að Punakha Dzong, sem
eitt sinn var höfuöborg landsins, allt fram
til 1954, aö yfirstjórnin fluttist til Thimphu.
Þarna er mikiö klaustur og er nú vetraraö-
setur munkanna, sem á sumrin dveljast í
Simtokha-klaustrinu í Thimphu. Selflutn-
ingur þessi er viöhaföur vegna þess aö
loftslag er hlýrra hér niöri t dalnum. Viö
göngum upp brattar trétröppur inn í
húsagarð. í miðjum garöi var fagúrt
banyon-tré, sem munkarnir telja vera
heilagt. Hofiö er allt skreytt buddhamynd-
um. Hér þurfum viö þó ekki aö draga skó af
fótum okkar þegar inn er gengiö, vegna
þess hve mikið dúfnadrit er á gólfinu.
Dyrnar hafa staöiö opnar og enginn
stuggar viö fuglunum. En nú eru munkarnir
einmitt væntanlegir til vetrardvalar sinnar
og fugladritið veröur hreinsað á morgun
viö komu þeirra í klaustriö. Merkileg
hringlaga dómsdagsmynd er á hofveggn-
um utan dyra er sýnir afdrif manna og dýra
viö andlát þeirra. Sum lenda í hreinsunar-
eldi, önnur fara á æöra stig viö endur-
holdgun á leiö til himna, eöa niöur á viö tii
heljar. Klaustriö stendur á nesi milli tveggja
áa. Heitir önnur áin Fo Chhu, eða karl-á, en
hin Mo Chhu eöa kven-á. Tii aö komast í
klaustriö þarf aö fara yfir aöra ána á
hengibrú. Fólk situr á torgi eöa rekur
klyfjaöa hesta yfir brúna. Þaö viröist vera
aö flytja varning til þess aö koma honum á
markaö og senda til Thimphu. Klaustriö er
eins og miöaldakastali, þar er menntasetr-
iö og miöstöö héraðsins, en í skjóii þess
búa bændur, og hingaö koma þeir meö
varning sinn.
Eins og að koma
aftur í miðaldir
Merkilegt er aö fylgjast meö þjóölífi á
þessum leiöarenda. Hér er gömul höfuö-
borg, klaustur og endastöð á þjóðvegi, en
samt getur hér aö líta fáein hús og
bændabýli. Ekki er hér nein greiöasala,
eöa skýli, engin verzlun eöa samkomuhús.
í vestrænum heimi væri við svipaöar
aöstæöur aö minnsta kosti biðskýli, kaffi-
hús og minjagripaverzlun. En hér eru aörir
hættir og jafnvel aörir tímar. Viö erum
komin langt aftur í miöaldir. Aö vísu ekur
hingaö vörubíll, sem er nútímatæki, en
lengra ná áhrifin ekki, utan viö grjótgaröinn
um torgið og handan árinnar liggur fortíöin.
Og hér fyrir noröan og austan er landiö enn
ósnortiö af innrás bílsins og aöeins fært
manni og múlösnum, og þar býr þjóöin enn
í fornri einangrun. Bændurnir, sem bíöa
hér eftir flutningabílnum eru meö lifandi
hænsni í körfu eöa mjöl og ull í sekkjum, og
aörir eru meö ávexti, rófur eöa rauðan
pipar. Konur og börn hafa slegizt í förina, tii
þess að hitta nágranna eöa hafa vöruskipti.
Þó er hér enginn markaöur. Og við erum
hér sem framandi verur og stöndum langt
fyrir utan þennan fjarlæga en forvitnilega
heim.
Ekinn er sami vegur til baka yfir fjailiö og
nú læöist þoka upp eftir hlíöunum og hylur
útsýni yfir dalinn, en í norðri sér á
fjallatinda í hinum afskekktu byggöum
iandsins. í fjallaskaröinu er nýbyggt sælu-
hús og þar snæöum viö nesti okkar. Ég
litast um í skóginum og safna berjum og
fræjum, sem ég ætla mór aö reyna viö
íslenzkar aöstæöur. í giljum og hlíðum vex
fura og greni, yllir og ösp. Hátt í lofti fljúga
tveir svartir gammar og leita fránum
augum aö einhverju æti, en Alpasvöiungar
svífa yfir trjátoppunum. Neöar í dalnum eru
rhododendron-runnar og milli þeirra skjót-
ast skrautlegir litlir fuglar, fagurgrípir,
fjólubláir á bak og gulrauöir á bringu. Næst
er haldiö sem leiö liggur framhjá höfuö-
staönum Thimphu aö vegamótunum viö
Chhuzom og þaðan til vesturs um 24 km
veg aö Paro, sem er lítið þorp inni í
dalverpi í vesturhluta landsins. Viö snæö-
um kvöldverö í lágreistum skála. Heitir
hann Olathang, en í skóginum til hliöar eru
nokkur smáhýsi, sem voru reist á tímum
krýningarhátíöar konungs. Kvöldveröur er
svínakjöt og baunir, en svín eru óhelg og
telst ekki til syndar aö slátra þeim.
Allt umhverfiö er hreint og fágaö. Bæöi
náttúra og mannvirki skarta hreinum skær-
um litum. Morgunsólin kemur upp fyrir
hvíta fjallatinda, sem gnæfa upp viö heiðan
himinblámann og árdagsgeislar lýsa upp
þetta fagurskreytta fjallasel.
Landamærin lokuð síðan
Kínverjar tóku Tíbet
Sólbjartan morgun ökum viö vestur fyrir
þorpiö Paro og lengra upp meö Paro-ánni
í átt aö tíbezku landamærunum. Þar
stendur gamalt virki og hof er nefnist
Drukgyel Dzong, og byggt var áriö 1647
eftir aö Bhutan haföi unniö stríö gegn
Tíbet. Nú er hofiö aö hluta brunniö og
yfirgefiö. Þarna sést til snæviþakinna fjalla.
Hæst ber Chomo Lhary, sem er annað
hæsta fjall í Bhutan, 7314 m hátt. En
einmitt hér, framhjá þessu hofi, lá þjóöteiö-
in norðvestur til Tíbet. Nú eru landamærin
lokuö, síðan Kínverjar hernámu Tíbet, og
hofiö hefur misst þá þýöingu, sem þaö
haföi sem bækistöö viö þjóðbrautina og
virki þar sem unnt var aö fylgjast meö
umferöinni frá Tíbet. Áöur fyrr voru mikil
viöskipti milli þessara landa, en nú er varaö
viö aö fara of nálægt landamærunum til
þess aö valda ekki árekstrum, því veröir
skjóta á þá sem þeir álíta grunsamlega, og
Bhutan-stjórn gætir þess vandlega aö
viröa vel þau landamæri sem liggja aö
Kína. Annars eru þessi landamæri auö-
greind í landslaginu því þau fylgja fjalla-
tindum og efstu sköröum.
Rétt neöan viö hofgaröinn rennur tær
fjallalækur, og þar standa menn á blóövelli
og hafa slátrað stórgrip, sennilega jakuxa.
Þeir eru aö hreinsa garnir og þvo þær upp
úr lækjarvatninu. Yfir þeim flögra hrafnar,
og hefur hópur fugla safnazt saman til þess
aö krunka yfir gorinu.
Hér er hrafninn helgur fugl og er talinn
vera að þylja bænir með krúnki sínu.
Munkar færa þeim jafnvel fórnir og gefa
þeim litaöar smjörkúlur, sem þóknun fyrir
bænahaldiö. Sennilega eru þessir slátrarar
múhameöstrúar, því bændur hér eru
buddhatrúar og deyöa helzt ekki sjálfir
nein dýr.
Kóngurinn fer á
blákindaveiðar
Nokkru neöar í dalnum er hiö forna
Kyichu-klaustur, sem er taliö elzta klaustur
landsins. Þar mætir okkur ábóti í rauöum
skrautklæöum. Hann er aö taka á móti
móöur konungsins, sem er væntanleg í
heimsókn. í hliöinu stendur ung og fögur
kona, sem sögð er vera dóttur ábótans.
Ber hún mikla og forkunnarfagra hálsfesti
úr rafi, en armband úr silfri, sem á er
drekahöfuð, og má víöa sjá þetta þjóðar-
tákn í útskuröi og máluöum skreytingum. Á
baki hennar hvílir barn bundiö meö linda. í
gömlum varöturni Ta Dzong, annars vegar
dalsins, hefur verið komiö fyrir nokkrum
þjóöminjum og náttúrugripum. Þar hanga
uppi gömul herklæði, meðal annars hinir
sérstæöu kollháu hjálmar meö eyrnahlíf-
um. Þar er einnig skrautlegur vefnaöur og
fáein áhöld. Meöal náttúrugripa er blákind,
sem er sérstæö fjallakind á þessum
slóöum. Er hún aö mestu leyti friöuö, en þó
fer konungur ööru hvoru á kindaveiöar og
fylgir mikil viöhöfn þeim veiöiferöum.
Blákindin heldur sig hátt til fjalla líkt og
steingeitin í Ölpunum. Reyndar er margt
keimlíkt meö þessum fjarlægu fjallabyggö-
um. Veöráttan hér er ekki ólík og í Sviss.
Loftiö er tært, hæfilega svalt og ferskt.
Snæviþaktir tindar gnæfa viö heiöan himin
í fjarska. Neðar eru dökkgrænar, furuvaxn-
ar hlíöar. En í flötum dalbotninum eru gulir
kornakrar eins og reitir á taflboröi. Þar
rækta bændur hirsi, bygg og hveiti og
jafnvel hrísgrjón.
Vélknúin tæki
eru ekki til
Hér í Bhutan eru landbúnaöarstörfin
mjög frumstæö. Hvergi sést vélknúið tæki.
Korniö er slegiö meö sigö eöa Ijá og
stöngunum safnaö í stakk. Um þetta leyti
er unniö aö uppskeru og þreskingu. Viö
fylgjumst með fólki, sem vinnur. á akri niöri
við ána. Karlmaður grípur visk úr kornhlaö-
SJÁ NÆSTU SÍÐU
7