LAUSTUR Klaustur var stofnað í Flatey á Breiðafirði 1172, á dögum Klængs Skálholtsbiskups Þor- steinsonar 1152—1176. Var þar til .vígður ábóti Ögmundur Kálfsson, ríkur höfðingi. Bendir ýmislegt til að Þorsteinn Gyðuson rikur bóndi í Flate'y á síðari hluta 12. aldar hafi átt þátt í stofnun klausturs í eyjunni og lagt til þess fé. Klaustur þetta var af kanúka- reglu Ágústínusar, kennd við heil- agan Ágústínus kirkjuföður (d. 430). Var reglan prestaregla og voru kanúkar kallaðir „canonici regulares" til aðgreiningar kanúk um höfuðkirkna. Búningur Ágústínusarkanúka var svartur kufl með hvítri yfir- kápu (kórkápu). Af páfabréfi frá 1458 er svo að sjá að á Helga- felli hafi verið sú grein Ágúst- ínusarreglu, seni kennd er við hinn heilaga Viktor. Móðurklaustur hennar var við París, getur þess prófessor Jón Jóhansesson í íslendingasögu- sinni, en hér að framan eru upp- lýsingar frá honum um Viktors- reglu á Helgafelli. Telur Jón að Þorlákur helgi hafi verið í hinum fræga skóla reglunnar í París og síðan sett Viktorsreglu í Þykkva- bæ, þegar þar var sett kanoka- setur. Klaustrið í Flatey mun. haía verið helgað Maríu og Jóni postula,- en Flateyjarkirkja var Jónskirkja postula. Klaustrið var í Flatey til 1184, og mun enn vera til rústir þess, en þá var það flutt að Helgafelli í Helgafpllssveit söguríku höfuðbóli og vel í sveit selt miðsvæðis við Breiðafjörð. Var fyrnefndur Ögmundur ábóti til ársins 1187, talinn hafa drukkn- að 1189. Hann var í biskupskjöri með Þorláki helga Þórhallsyni eftir Klæng biskup í Skálholti, og sýnir það álit manna á honum. í skipunarbréfi Ögmund- ar ábóta frá því um 1186, eru þessi nöfn kanoka á Helgafelli: fyjólfur, Öláfur og Guðaiundur. Er ekki um marga klaustursmcnn að ræða og varla um löglega klausturstofnun að ræða eftir kirkjulögum og sýnir þetta sjálf- stæði íslenzku kirkjunnar og að hin almennu kirkjulög voru hér ekki að öllu í gildi. Urðu munkar og kanúkar aldrei f jölmennir í ís- lenzkum klaustrum, en því áhrifa meiri hver einstakur. Hins vegar auðguðust klaustrin skjótt að lönd um og lausum aurum, urðu auð- ugustu stofnanir hérlendis, aðrar en biskupsstólarnir. Varð Helgafellsklaustur annað ríkasta hérlendis og mun því hér á eftir allmikið verða rakið jarða kaup klaustursins til fróðleiks og. glögvunar í hagsögu landsins. Æsa hin auðga á Hólmlátri á Skóg- arströnd gaf jörðina Þrándastaði Flateyjarklaustri um 1176 að tal- ið er. Er hennar og Þórhalls nianns hennar getið í Hvamms-isturlu sögu. Næsti ábóti Helgafellsklausturs var Þorfinnur Þorgéirsson 1187 — 1216, sonur Þorgeirs lang- höfða Þorfinnsonar og Margrétar Höskuldsdóttir læknls. Er svo að sjá að hann hafi verið prestur suður á nesjum eftir Guðmundar sögu góða að dæma. Þá verður þriðji ábótinn þar Ketill 1217—20 Hermundarson frá Gilsbakka Koð- ránsson og Hallfríður Runólfs- dóttir prests og skálds Ketilssonar biskups á Hólum Þorsteinssonár, af glæsilegum höfðingjaættum, frændi Kára ábóta í Þingeyrum, sytursonur hans. Ketill var kape- lán Páls Jónssonar Skálholtsbisk- ups (d. 1211), og er álitið eða talið fullvíst að hann hafi skrifað sögu Páls biskups. Ef það er rétt má ætla að Ketill hafi verið hinn skörulegasti klerkur og mikið glæsimenni. Einnig er getgáta fræðimanha að hanri hafi skrifað Laxdælu. Eftirmaður hans í ábóta- sætiriu vár Hallur'122i—25, soriur Gizurar Iögsögumanns í Haukadál Hállsonár. Hallur var lögsögumað- ur og hefðarklérkur, bróðir Mágn lisar Skálholtsbiskups og Þorvalds prests í Hruna síðan príors í Viðey íöður Gizurar jarls og mágur: Hrafns Sveinbjarnarsonar', á ÍEyri. Hann varð síðar ábóti áð Þykkva- bæ í Veri, og er hans lítið getið á Helgafelli, þó er háns getið í með- algöngu milli mága sinna Hrafns- Jónas Guðlaugsson skriíar greínaílokk um íslenzk klaustur ALÞVfcUBLAÐIÐ - SukkUDAGSBlJd&^ní)
Beinir tenglar