Réttur - 01.01.1985, Blaðsíða 42

80 ár
Blóðsunnudagurinn
9. janúar og
byltingarhreyfingin 1905
Rússnesk-japanska stríðið 1904-5, blóðsunnudagurinn í Pétursborg 9. janúaf
1905 og byltingin, sem braust út í stórum hluta Rússlands og knúði keisaravaldið
til undanláts í svip eru allt atburðir, sem marka tímamót og voru forboðar stærri
tíðinda síðar.
I.
í ársbyrjun 1904 braust út stríðið milli
Rússlands og Japans. Auðvald Rússlands
sóttist eftir meiri ítökum austast í Asíu og
japanska auðvaldið hinsvegar var sólg-
ið í sama, stutt af enska auðvaldinu, er
drottnaði sem Keisararíki yfir Ind-
landi og ásældist ítökin í Kína, — hefur
jafnvel haldið sumum enn (Hongkong).
Rússneska keisaradæmið beið hvern
ósigurinn af öðrum, áfallið í Port Arthúr
1904, tap orrustunnar við Mukden 1905
er aðalher Rússakeisara var rekinn á
flótta og síðan í febrúar 1905, er megin-
flota Rússa var sökkt eftir að hafa farið
sjóleiðina suður fyrir Afríku og Asíu. —
Ósigur Rússakeisara var orðinn stað-
reynd. Japan kom fram á svið sögunnar
sem eitt stórveldanna.
II.
Innan Rússlands hafði allan tímann
ólgan farið vaxandi gegn stríðinu og harð-
stjórninni. Sósíalistar jafnt Rússlands
sem Japans höfðu tekið harða afstöðu
gegn þessari styrjöld auðvaldsherra og
keisara heima fyrir, sem létu alþýðuna
blæða fyrir valdagirni sína.
Á þingi II. Alþjóðasambands sósíalista
í Amsterdam 1904 höfðu þeir Plechan-
ov1, foringi rússneska flokksins, og Kat-
ajama2, foringi japanskra sósíalista, tekist
í hendur við mikil fagnaðarlæti þing'
heims, táknandi samstöðu sósíalista gegn
styrjöldum auðvaldsins.
Heima fyrir í Rússlandi hófust aögeröif
verkalýðsins gegn kúgun og stríði fyrir al'
vöru í ársbyrjun 1905 með verkfallinu 1
hinum miklu Putilov-verksmiðjum, fyrst
sem mótmælaverkfall 3. janúar gegn
brottrekstri fjögurra verkamanna, e(
breiddist óðfluga út í allsherjarverkfall1
borginni 8. janúar.
Presturinn Gapon kom hér við sögu og
hafði öðlast mikla tiltrú fátæks almúganS
og taldi fjöldann á að fara í mikla göng*1
með bænarskjal til keisarans, þar sen'
42