Freyr - 01.06.2003, Page 35

Ahrifavaldar á fram-
leiðslukostnað heys
Yfirlit
Reynt er að nálgast framleiðslu-
kostnað heys (túnreiknings) í útaki
búreikningabúa með yfir 90%
greiðslumarks í mjólk. Til að fá
samanburð búa er kostnaði deilt á
innlagða mjólkurlítra. Inni í þeim
kostnaði er öll nautakjötsframleiðsla
og uppeldi. Fjöldamargir óvissu-
þættir eru í þeim útreikningum. Að
jaftiaði reyndist hluti túnreiknings í
framleiðslukostnaði mjólkurlítrans
19,89 krónur og fjórðungsmörk
15,51 og 23,36 krónur.
Inngangur
Framleiðslukostnaður á heyi er
óvissustærð í íslenskum búskap
og raunverulegt verð jafnbreyti-
legt og búin eru mörg. Sumir
kostnaðarþættir teljast aðföng svo
sem áburður, plast, íblöndunar-
efni, aðkeypt vinna manna og véla
og flutningar. Þessa þætti er yfir-
leitt hægt að mæla með nokkurri
vissu. Verra er með kostnaðarliði
innan bús. Þar á meðal er kostnað-
ur við rekstur tækja og véla, af-
skriftir véla, ljármagnskostnaður
og vinna. Yfirleitt er ekki um að
ræða hreina skiptingu þessara
kostnaðarliða milli þátta í bús-
rekstrinum. Við bætist hvemig
meta á afskriftir véla og tækja,
margir bændur flýtifima t.d. hrað-
ar en sem nemur raunvemlegri
verðrýmun vélanna. Enn má
nefna gamalt álitamál úr búreikn-
ingum og sem Guðmundur heitinn
Jónsson notaði til að fá nemendur
til að brjóta heilann, á hvers
kostnað er útakstur á skít? Hve-
nær lýkur heyskapnum, fyrir 15
ámm hefðum við talið augljóst að
honum lyki þegar heyið er orðið
fullþurrt í hlöðu rétt eins og sjálf-
sagt þykir að reikna plast og gam
til heyöflunar nú. En hvað með
vélavinnu við að flytja rúllur úr
stæðu að fjósi?
Þá er enn ótalinn vinnuþátturinn
sem í fæstum tilfellum er skráður.
Eitt vandamál er hvemig á að taka
með kostnað við túnið sjálft, þ.e.
ræktunarkostnað og afskrift hans.
Ingvar Bjömsson (2000b, 2001)
tók tillit til mismunandi endingar
túna í reiknilíkani sínu að verð-
mati heys en Hagþjónusta land-
búnaðarins gerir ráð fyrir tiltek-
inni afskrift, 2,5% af ræktun og
5% af girðingum, í árlegum út-
reikningi sínum á framleiðslu-
kostnaði á heyi (www.hag.is).
Við útreikning Ingvars og Hag-
þjónustunnar em sett fram reikn-
uð dæmi til að komast að niður-
stöðu. Hér verður þess freistað að
nota gagnasafn Hagþjónustu land-
búnaðarins, þ.e. búreikninga, til
að meta heykostnað á kúabúum.
Sem grunn að gagnasafninu
voru tekin út kúabú sem notuð em
við uppgjör túnreiknings í ritinu
Niðurstöður Búreikninga 2001
(Hagþjónusta landbúnaðarins
2002a), 131 af 168 sérhæfðum
kúabúum sem til uppgjörs komu.
Ymsar ástæður liggja til þessarar
grisjunar, svo sem ófullkomnir
túnreikningar og einnig var þama
kastað út búum, sem stunda kom-
og/eða grænfóðurrækt, því að
kostnaðarskipting þar á milli er
oft óljós.
Hreinsun gagnasafnsins
Til að gera gagnasafnið einsleit-
eftir
Ríkarð Brynjólfsson,
Land-
búnaðar-
háskólanum
á Hvanneyri
og
Jónas Bjarnason,
ara var það enn hreinsað sam-
kvæmt eftirfarandi forsendum:
1. Aðeins vom tekin bú með yfir
90% heildargreiðslumarks í
mjólk. Þetta fækkaði búum
mikið en sérhæfð kúabú teljast
þau, sem hafa yfir 70% tekna
afreglulegri starfsemi, af naut-
gripum
2. Aðeins voru tekin með bú með
greiðslumark milli 80.000 og
200.000 lítra. Við þetta duttu
nokkur bú út. Bú yfír 200.000
lítra voru tiltölulega fá og
dreifð, en bústærð á þessu bili
(80-200 þús. 1) var ágætlega
samhangandi.
Að þessu loknu var túnstærð
leiðrétt vegna fjáreignar þannig
að einn hektari var dreginn frá
fyrir hveijar 10 vetrarfóðraðar
kindur. Búum sem eftir það fóm
niður fyrir einn eða yfír tvo ha/kú
var kastað. Sérhæföu kúabúin
vom með allt frá 0,5 til 4,0 ha/kú
Freyr 5/2003 - 35 |