Morgunblaðið - 18.11.2013, Blaðsíða 34

34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. NÓVEMBER 2013
VIÐTAL
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Jón Aðalsteinn Þorgeirsson, klar-
inettleikari og tónlistarkennari,
hefur tekið saman safn norrænna
þjóðlaga. Safnið nefnist Melodi-
Nord og lögin, eitt hundrað að
tölu, eru frá Íslandi, Danmörku,
Svíþjóð, Noregi, Finnlandi, Fær-
eyjum, Grænlandi, Álandseyjum
og einnig er þarna að finna samísk
þjóðlög. Safnið gefur góða heild-
arsýn yfir þjóðlagahefð frá þess-
um heimshluta. Þjóðlagasafnið er
aðlagað að hljóðfæraleik, gefið út í
tólf mismunandi hljóðfærabókum,
og þess gætt að lögin hljómi vel á
hvert einstakt hljóðfæri fyrir sig.
„Þetta er safn hundrað nor-
rænna þjóðlaga,“ segir Jón Að-
alsteinn. „Ég vann að þessu verk-
efni í nokkur ár og sankaði að mér
efni héðan og þaðan. Bókasafn
Norræna hússins kom mér að
miklum notum, en þar er að finna
heilmikið af nótnabókum með
slíku efni. Enda hafa frændur
okkar og nágrannar á Norðurlönd-
unum sýnt þessum menningararfi
mikla alúð í gegnum tíðina, sem
við mörlandinn ættum að taka til
fyrirmyndar. Einnig er dálítið af
slíku efni á Borgarbókasafninu en
svo leitaði ég fanga á bókasöfnum
erlendis. Netið kom vitanlega að
góðum notum, en þar er hægt að
nálgast margskonar upplýsingar
og rannsóknir ýmissa stofnana á
Norðurlöndunum, sem sjá um
slíkt. Ég las og kynnti mér nokkur
þúsund lög en valdi úr þessum
fjölda 100 þjóðlög sem að mínu
mati eru áhugaverðust. Svo þetta
er smjörið úr rjóma þessara laga
að ég tel. Gimsteinar í norrænni
menningarsögu.
Eins og kom fram hér áðan laga
ég síðan þjöðlögin að hljóðfæra-
leik, það er að segja umskrifa
lögin fyrir algengustu hljóðfæri
ein og sér. Ég hef gætt þess sér-
staklega vel að þjóðlögin hljómi
vel í flutningi hvers hljóðfæris
fyrir sig, og í því skyni leitaði ég
ráðlegginga okkar bestu hljóð-
færaleikara sem góðfúslega að-
stoðuðu mig í því sambandi.
Safnið er þess vegna gefið út í
tólf aðskildum hljóðfærabókum
til að ná þeirri breidd að nýtast
öllum algengustu hljóðfærum.
Með þessari útgáfu opnast því
þessi þjóðlagaheimur öllum sem
leika á hljóðfæri, en ekki ein-
ungis nemendum, þó svo að ég
hafi tekið tillit til þess að safnið
sé aðgengilegt ungum hljóðfæra-
leikurum.
Söngtexta þjóðlagana er hægt
að nálgast á netinu ásamt flutn-
ingi þeirra í ýmsum útsetningum,
en upplýsingar hvað það varðar
eru gefnar í bókunum. Ég tel
mjög nauðsynlegt að tengja út-
gáfu sem þessa netinu. Það gefur
bókunum nánast óendanlegt
framhald hvað varðar öflun upp-
lýsinga og hlustun. Svo vil ég
geta þess að fljótlega mun ég
opna netsíðuna dore.is í tengslum
við þessa útgáfu.“
Endurspegla mannssálina
Hvenær hófst áhugi þinn á
þjóðlögum?
„Ég hef alltaf haft gaman af
þjóðlögum og það má kannski
segja að þau hafi í gegnum tíðina
verið áhugamál mitt. Fyrir utan
skemmtunina að hlusta finnst
mér áhugavert að heyra þau sér-
einkenni sem koma fram í þjóð-
lögum hvers menningarsvæðis.
Þau eiga sér mjög djúpar rætur
og endurspegla mannssálina, lýsa
mjög glögglega hugsunarhætti og
skapgerð fólksins á hverju svæði.
Berðu til dæmis saman rússnesk
og írsk þjóðlög svo við tökum
dæmi hér nærri okkur. Þar ber
himin og haf á milli í karakter, ég
tala nú ekki um ef við förum eitt-
hvað fjær með samanburðinn.“
Eru þessi norrænu þjóðlög lík
eða mjög ólík?
„Bæði og, íslensku, færeysku og
grænlensku lögin hafa mjög
ákveðin einkenni. Íslensku þjóð-
lögin skera sig til dæmis úr að því
leyti að tóntegundirnar eru afar
sérstakar og mjög lítið notaðar
annars staðar. Mörg þeirra eru í
óreglulegum takttegundum og
sungin í samstígum fimmundum,
sem á sér ekki hliðstæðu í öðrum
norrænum þjóðlögum eða þjóð-
lögum N-Evrópu. Skýringin á
þessu er örugglega einangrun
landsins í gegnum tíðina. Það er
annars stórmerkilegt að ef maður
vill finna samsvörun við íslensku
þjóðlögin þarf að stökkva yfir
Norður-Evrópu til Austur-Evrópu
og Mið-Asíu til að finna slíkt.
Varðandi dönsku, sænsku,
norsku og finnsku þjóðlögin hafa
þau að vísu sín einkenni hver um
sig. En margt er sameiginlegt
með þeim enda liggja þessi lönd
saman og landamærin breyst í
aldanna rás. Og enn er deilt um
uppruna margra þjóðlaganna.“
Það mikilvægasta í lífinu
Eigum við Íslendingar mikla
flóru íslenskra þjóðlaga?
„Við eigum heilmikla og merki-
Gimsteinar í norrænni m
 Safn nor-
rænna þjóðlaga
er komið út
Vatnagörðum 12 - 104 Reykjavík - Sími: 588 5151 - Fax: 588 5152 - glerslipun.is
Glerslípun & Speglagerð ehf.
Speglar Flotgler Öryggisgler Hert gler Bílspeglar Sandblástur
Álprófílar Máltöku- og uppsetningaþjónusta
Sjáðu sjálfan þig
í nýju ljósi
Við leggjum metnað okkar
í að bjóða sérhæfðar og
vandaðar lausnir á
baðherbergi. Við bjóðum
upp á sérsmíðaða spegla,
sturtuklefa og sturtuskilrúm.
Þá erum við komnir með
nýja útgáfu af ljósaspeglunum
okkar vinsælu.
Á nýrri heimasíðu okkar
glerslipun.is er gott yfirlit yfir
það sem er í boði. Auk þess
bjóðum við alla velkomna
í Vatnagarða 12 þar sem
fagfólk veitir góða þjónustu
og allar þær upplýsingar sem
þarf.