Vísbending - 06.09.1996, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
6.
september
1996
33. tbl. 14. árg.
Sérhæfing -
verkefna-
væðing
rátt fyrir að mönnum verði sífellt
ljósari kostir sérhæfingar þá er
engu að síður svo að fyrirtæki
tregðast við að leita til utanaðkomandi
aðila um það sem þau telja sig geta best
gert sjálf. Klassískt dæmi um skort á
sérhæfingu er ofvirki forstjórinn sem
treystir engum nema sjálfum sér, jafnvel
í hin smæstu verk. Þess vegna dvelur
hann endalaust við alls kyns smáatriði,
þrátt fyrir að allir nema hann sjálfur viti
að tíma hans er betur varið öðru vísi.
Þámánefnaþærfjöhnörgutölvudeildir
í nánast hverju stórfyrirtæki. Þar er ekki
aðeins stefnt að því að halda tölvum fyrir-
tækj anna gangandi heldur eru líka skrifuð
fjölmörg forrit til þess að fást við við-
fangsefni sem flestfyrirtæki í sömu grein
eiga við. Þannig er því hjólið fundið upp
margsinnis. Menn ættu öðru hvoru að
hugsa um kosti sérhæfingarinnar.
Hlutverk fy rirtækj a
Stjórnendurhljótaað spyrjasig: Hvað
á fyrirtækið að gera? Þessi spuming kann
að vera erfiðari en menn grunar í fljótu
bragði. I framhaldi af þessari spurningu
er eðlilegt að velta því fyrir sér hvað fyrir-
tækið gerir í raun og veru. Flest fyrirtæki
gera margt annað en þau eiga að gera.
Næst spyrjum við hvort starfsemin
sé nauðsynleg. Ef svarið er já, er rétt að
velta því fyrir sér hvort einhverjir aðrir
gætu sinnt starfseminni betur, þó að
þeir geri það ekki núna? Spumingar af
þessu tagi eru nauðsynlegar og eðli-
legar, þótt við þeim geti hins vegar verið
óþægileg svör. Fjölmargir aðilar í einka-
rekstri hafa orðið að spyrja sig þessara
spurninga og svörin hafa leitt til
gagngerra breytinga. Fyrir nokkrum
árum störfuðu hér á landi sjö bankar og
átta bifreiðalryggingafélög. Aðeins
tveir bankanna og tvö tryggingafélag-
anna starfa með hliðstæðum hælli núna.
Sambandið, sem fyrir fáum árum var
stærst íslenskra fyrirtækja, er ekki lengur
nema nafnið eitt. Allt er í heiminum
hverfult.
Fyrirtækin verða sem sé að einbeita
sér að því að sinna sínu meginhlutverki
vel en ekki leggja áherslu á að vinna
sérhvert smáatriði sjálf. Þaðerekki mark-
mið í sjálfu sér að hafa sent flesta starfs-
menn, heldur að þeir vinni störfin sem
þekkja þau best. Með því móti verður
niðurstaðan best og ódýrust.
Markmið eigenda er að ná sem mestum
hagnaði, en markaðurinn setur hins vegar
skorður um verðlagningu. Sérhver kepp-
andi á markaðinum verður fljótlega að
laga sína verðlagningu að því sem best
býðst. Neytendum er hins vegar alveg
sama h ver raunverulegur kostnaður fyrir-
tækisins er, ef þjónustan kostar ekki
meira en hjá öðrum og er jafngóð.
Það er ekki gefið að heppilegra eða
ódýrara sé að utanaðkomandi aðilar sjái
um verkefni. Hins vegar er nauðsynlegt
að menn velti því fyrir sér hvort svo
kunni að vera.
Verkefnavæðing
Það að fela utanaðkomandi aðilum ein-
stök verkefni úr starfsemi stærri fyrir-
tækja er hér nefnt verkefnavæðing.
Nafnið er valið til þess að tengja það
einkavæðingu þar sem ríkið felur einka-
aði lum rekstur sem það sá um áður. Mörg
þau rök sent mæla með einkavæðingu
eru svipuð þeim sem mæla með verk-
efnavæðingu fyrirtækja. Nefna má:
* Verkefnin eru falin sér-
fræðingum á hverju sviði um sig, sem
hafa sérþekkingu og einbeita sér að þess
konar málum.
* Fyrirtækið sjálft nær að einbeita
sér að því sem það kann best og þarf
ekki að fara út í sérhæfingu á öðru en
sínu aðalsviði.
* Fyrirtækið þarf ekki að greiða
fyrir vinnu fastráðinna starfsmanna sem
nýtast ekki til fulls.
* Fyrirtækið þarf ekki að lenda í
leiðindauppsögnum þegar verkefni
dragast saman.
* Kostnaður lækkar.
Þegar mörg fyrirtæki skipta við einn
sérfræðing eroft hægt að bjóða þjónustu
sem ekkert eitt fyrirtæki hefði efni á að
ráða mann til.
Ókostir geta fylgt verkefnavæðingu:
* Fyrirlækiðmissirstjómáverkinu
að hluta til.
* Vinna sérfræðinga er oft talin
dýr og þá getur borgað sig betur að
vinna verkið heima.
* Sérfræðingurinnereftilvillekki
til þjónustu reiðubúinn þegar hans er
þörf.
* Sérfræðingurinn skilur ekki
þarfir og eðli fyrirtækisins.
Allt eru þetta lögmætar röksemdir í
einhverjum tilvikum og vissulega þörf á
að vega og meta kostina hverju sinni. Hér
á eftir verður farið yfir nokkur verkefni
sem hægt er að fela sjálfstæðum aðilum:
^ Mötuneyti ^
Þrif og nœturvarsla
Innheimta í höndum lögfrœðistofa
eða annarra aðila
Samningar um fjármálastjórn við
hanka og verðbréfafyrirtœki
Bókhaldsþjónustu má kaupa af
endurskoðunarskrifstofum eða öðrum
Tölvuforritun
Sala
Framleiðsla
\_____________________________________'
Sumir muna nema staðar við síðasta
atriðið en þó er það alls ekki fráleitt. Sum
tölvufyrirtæki í Evrópu og Ameríku láta
framleiða allar sínar vörur í Austur-
löndum fjær. Þar er verkþekking góð en
kostnaður minni en á Vesturlöndum.
Nefna má stórmarkaði, sem merkja sér
ýmsa vöru sem aðrir frantleiða.
Dæmi um einkafyrirtæki er viljandi
valið til þess að sýna að verkefnavæðing
þarf ekki að vera bundin við ríkisfyrir-
tæki. Hún felst fyrst og fremst í því að
brjóta verkefni upp í verkþætti og finna
hagkvæmustu lausn á hverjum þætti um
sig. Það er hugsanlegt að ódýrasta
lausnin sé ekki sú hagkvæmasta. Hún
gæti af ýmsum ástæðum hentað verr en
sú sem kostar meira. Því verður alltaf að
leggja til grundvallar að valinn sé
ódýrasti kosturinn, en gæðin séu jöfn.
Taka þarf alla þætti sem í rekstrinum
felast og kanna hvort þeim megi haga
öðruvísi og ódýrar, án þess að það bitni
á þjónustunni sem fyrirtækin veita.
Niðurstaðan kann að verða sú að ekki
borgi sig að breyta til, en það geta menn
ekki vitað fyrirfram.
Efni blaðsins
í forsíðugrein er lagt til að fyrirtæki
láti verktaka sinna ýmsum þáttum í
starfseminni.
Símon Þór Jónsson, lögfræðingur,
skýrir ábata af skráningu hlutabréfa á
Verðbréfaþingi.
Þorvaldur Gylfason, prófessor, fjallar
um horfur í efnahagslífi Afríkuríkja.
v__________________________________y