Vísbending - 06.09.1996, Blaðsíða 4

Hagtölur
Fjármagnsmarkaður
Ný lánskjaravísitala 3.493 08.96
Verðtryggð bankalán 8,8% 1.09
Óverðtr. bankalán 12,2% 1.09
Húsbréf, kaup (ný. flokk.) 5,58% 4.09
Spariskírteini, kaup (5-ára) 5,60% 4.09
M3 (12 mán. breyting) 5,1% 07.96
Þingvísitala hlutabréfa 2.123 28.08
Fyrir viku 2.107
Fyrir ári 1.241
Verðlag og vinnumarkaður
Vísitala neysluverðs 178,0 08.96
Verðbólga- 3 mán. 2,5% 08.96
-ár 2,6% 08.96
Vísit. neyslu - spá 178,4 09.96
(Fors.: Gengi helst 178,9 10.96
innan ±6% marka) 179,3 11.96
Launavísitala 147,9 07.96
Árshækkun- 3 mán. 1,4% 07.96
-ár 5,9% 07.96
Kaupmáttur-3 mán. 2,7% 07.96
-ár 3,7% 07.96
Skortur á vinnuafli 0,0% 04.96
fyrir ári 0,2%
Atvinnuleysi 3,8% 07.96
fyrir ári 3,9%
Velta mars-apríl ’96 skv. uppl. RSK
(milljarðar kr. og breyt. m/v 1995)
Velta 129 13%
VSK samt. 7,9 7,1%
Hrávörumarkaðir
Visitala verðs sjávarafurða 102,0 08.96
Mánaðar breyting -1,0%
Ál (99,7%) (USD/tonn) 1.475 3.09
Mánaðar breyting -1,7%
Sink (USD/tonn) 1.010 3.09
Mánaðar breyting -1,8%
Kvótamarkaður 09.08
(Krónur/kg) Leiga Varanl.
Þorskur 100 600
fyrir mánuði 100 600
Ýsa 5 127
fyrir mánuði 4 130
Karfi 45 160
fyrir mánuði 36 160
Rækja 80 400
fyrir mánuði 75 400
v____________________________y
Vísbending vikunnar
Fyrirtækjasamsteypur þóttu um
tíma heppilegt rekstrarform. Eitt stórt
fyrirtæki hóf rekstur á mörgum sviðum
og hugðist nýta stærð og samhæf-
ingu sem burðarás. Dæmi um þetta er
Sambandið hér á landi. Því var skipt
upp fyrir nokkrum árum en nokkrar af
deildum þess urðu sjálfstæð fyrir-
tæki sem hefur sumum vegnað vel á
hlutabréfamarkaði. Menn ættu að
leita vel að því í fyrirtækjum hvort
hægt sé að auka verðgildi þeirra með
því að skipta þeim upp í einingar. Ef
svo er, gæti verðmæti þeirra verið
vanmetið.
V__________________________)
ISBENDING
Keppt á kólamarkaði
Nýlega vann Kóka-kóla mikinn sigur
í baráttunni við sjálfan erkióvininn,
Pepsi. Einn af fáum mörkuðum þar sem
Pepsí hafði yfirburðastöðu var í
Venesúela í Suður-Ameríku, þar sem
hlutur Pepsí hefur verið 45% á móti 10%
hjá Kók. Þar var fyrirtækið með
samvinnu við Cisneros, eitt öflugasta
fjölskyldufyrirtæki landsins. Heima-
menn töldu löngu orðið tímabært að
fara í fjárfestingar og kynntu hugmyndir
þess efnis í höfuðstöðvum Pepsí í
Bandaríkjunum. Þar var hins vegar ekki
mikill spenningur fyrir slíku. En
Venesúelamenn gáfust ekki upp heldur
leituðu þá til höfuðandstæðinganna.
Með mikilli leynd var samið við Kóka-
kóla sem tók vel í það að fjárfesta og lét
meira að segja fylgja með að Cisernos
yrði aðalumboðsmaður fyrir Kók í
nágrannaríkjum Venesúela.
Pepsí frétti ekki af þessum áformum
fyrr en nær samtímis fjölmiðlum og brást
fyrirtækið að vonum illa við þessum
tíðindum. Það telur sig hafa verið
hlunnfarið og hefur boðað málsókn til
þess að rifta þessum gjörningi. A einni
nóttu fór 4.000 bíla floti Pepsí-fyrir-
tækisins í Venesúela yfir til höfuðand-
stæðinganna. Þessi óvæntu tíðindi
vekja upp umræður um getu
fyrirtækjanna til þess að halda í og vinna
markaði víða um lönd. Pepsí er minna
fyrirtæki og hefur því minni fjármuni til
uinráða. Fyrirtækið hefur einnig dreift
kröftum með því að kaupa matsölu-
keðjur, þar sem drykkir þess eru seldir.
Kók hefur til dæmis eytt rúmlega milljarði
bandaríkjadala í Austur-Evrópu síðan
járntjaldið féll og það virðist hafa
borgað sig vel því fyrirtækið hefur náð
yfir helmingi markaðar þar sem Pepsí
naut áður velvildar stjórnvalda.
Ekki varð það til þess að auka trú
manna á Pepsí að Cris Sinclair, sem hafði
verið stjórnarformaður fyrirtækisins í
nokkra mánuði, sagði nýlega af sér, en
hann hafði lagt grunn að nýrri auglýs-
ingaherferð fyrirtækisins. Því virðist
stríðsgæfan hafa breyst á tiltölulega
skömmum tíma hjá þessum tveimur
risum, en lengi vel var Pepsí stöðugt að
nálgast Kók í vinsældunt. Auglýsingar
fyrirtækisins þóttu betri og Kók var lengi
talið ráðvillt eftir ævintýrið með „nýja
kókið“, sem aldrei náði vinsældum.
Pepsí hefur nær náð Kók í Banda-
ríkjunum en á vaxtarsvæðum víða um
heim er þessu hins vegar öfugt farið.
Sérfræðingar Financial Times telja
að líklegt sé að Kóka-kóla fyrirtækið
muni með umsvifum á alþjóðamarkaði
halda áfram að auka forskot sitt á Pepsí.
Á tveimur og hálfu ári hefur verð á
hlutabréfum í Kók hækkað um 50% en
Pepsí hækkaði aðeins um 5% á sama
tíma.
Aðrir sálmar
Bjallan hringir
Skólar landsins eru að hefjast þessa
dagana og á sama tíma aukast áhyggjur
skólamanna vegna þess að endar í rekstri
ná ekki saman. Enn á ný vakna hug-
myndir um fjöldatakmarkanir að skólurn.
Þessar hugmyndir rekast á við megin-
sjónarmið í nútímaþjóðfélögum, það er
frjálsræði lil náms í þeim greinum sem
hugurinn girnist. Það hefur fyrir löngu
verið sýnt fram á það að læknadeild
Háskóla Islands útskrifi mun fleiri lækna
árlega en þörf er á til starfa hér á landi.
Launadeilur lækna eru einmitt greinar af
þeiin meiði, þ.e. framboð af læknum er
orðið meira en eftirspurnin. I stað þess
að horfast í augu við þann raunveruleika
hafa menn reynt tvennt: Annars vegar
fjöldatakmarkanir í læknadeildina, hins
vegar að halda launum óbreyttum en
takmarka vinnuskyldu hvers og eins.
Stöðugt er reynt að koma á nýjum
kvótum. Það sarna gildir í tannlækning-
um og í raun í lögfræði, þótt þar séu
kvótarnir ekki opinberir heldur háðir
duttlungum einstaklinga.
Nú nýlega hefur talið enn leiðst að
fjöldatakmörkunum við Háskólann. Rætt
er uin þörf á samræmdu prófi, sem útaf
fyrir sig er góðra gjalda vert, til þess að
nemendum og kennurum sé betur ljós
staða hvers um sig. Hitt er hins vegar
fráleitt að ætla slíku prófi að skilja
sauðina frá höfrunum við Háskólann. I
Bandaríkjunum hafa menn náð mjög
langt í þvf að samræma hugmyndir um
mikið akademískt frelsi við markaðs-
lögmálin. Þar gefst mönnum tækifæri til
þess að læra nánast hvað sem er við
háskóla. Menn verða hins vegar að
borga brúsann sjálfir með skólagjöldum.
Reyndar eru ýmsar aðferðir til þess að
lækka þau. Mörg fylki greiða hluta af
skólagjöldum heimamanna og þeir sem
eru efnalitlir geta sótt um styrki til náms
og námslán.
Við Háskóla Islands er námið hins
vegar niðurnjörvað. Það er til dæmis
erfitt, ef ekki ómögulegt, að ljúka sam-
tímis námi í læknis- og viðskiptafræði,
þrátt fyrir að slík blanda hljóti að vera
mjög gagnleg.
Þess vegna á ekki að ganga lengra á
braut óheillavænlegra kvóta heldur nota
þau ráð sem hagkvæmust reynast á
^öllum sviðum: Markað og frelsi.______y
Ritstjóri og ábm. Benedikt Jóhannesson.
Útg.: Talnakönnun hf., Borgartúni 23, 105
Rvík. Sími: 561 -7575. Myndsendir: 561 -8646.
Internetslóð: http://www.strengur.is/~talnak/
vief95.html, netfang:talnak@strengur.is
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Háskól-
ans. Prentun: Steindórsprent-Gutenberg.
Upplag: 700 eintök. Öll réttindi áskilin. Ritið
má ekki afrita án leyfis útgefanda.