Kaupfélagið svarar - 15.10.1938, Blaðsíða 1

Reykjavík
laugardagiiin
15. okt. 1938.
AGBLÖÐIj\ hafa þessa dagana látið sér tíðrætt
um Kaupfélagið í sambandi við úthlutun gjaldeyris- og
innflutningsleyfa. Einnig hefir félagið sætt árásum frá
dagblaðinu Vísi, þar sem því er brigzlað um okur á vefn-
aðarvörum. Um leið og vér mótmælum þessum ásökunum,
viljum vér skýra málið fyrir bæjarbúum, án þess að rök-
ræða við dagblaðið Vísi sérstaklega, því að framkoma
þess gagnvart Kaupfélaginu hefir verið á þá leið, að það
mun ekki láta sannfærast, hversu góð rök sem fram verða
borin.
Stjórn Kaupfélags Reykja- ________
víkur og nágrennís hefír ákveðið
að svata rógí MorgunbL og Vísís um
starfsemí félagsins með málshöfðun.
„Okur Kaupfélaysins^.
JÚthlutun gjuldeyrís- og innflutningsleyfa.
Því hefir verið haldið fram í Morgunblaðinu og Vísi,
að Kaupfélagið fengi helminginn af öllum gjaldeyris- og
innflutningsieyfum, sem veitt eru verzlunum í Reykja-
vík fyrir kornvörum og nýlenduvörum. Samkvæmt
upplýsingum Gjaldeyris- og innflutningsnefndar, hefir
Kaupfélagið feugið 10% — sextáu kiwdruð-
ustu — en aðrar verzlauir og' brauðg'erðar-
hús 84% — áttaliu og fjóra huudruðustu —
af úthlutuðum kornvöruleyfum, en af nýlenduvörum
hefir Kaupfélagið fengið 19% — nítján hundr-
uðustu — en aðrar verzlanir 81% — áttatíu
og einn hundraðasta. í skýrslu Verzlunarráðsins
(dr. Odds Guðjónssonar) er sagt, að vefnaðarvörukaup-
menn 1 Reykjavík hafi fengið aðeins 19% af vefnaðar-
vöruinnflutningi alls landsins á þessu ári, og með því að
spyrja hver hafi fengið afganginn, er reynt að gefa í
skyn, að KRON og önnur samvinnufélög hafi fengið
81%. Ef reiknað er á þenna hátt, sem raunar er alrangt,
hefir Kaupfélagið fengið aðeins hðlega 4% af vefnaðar-
vöruinnflutningnum.
Samkvæmt upplýsingum Gjaldeyris- og innflutnings-
nefndar, hefir hún á þessu ári veitt leyfi til innflutnings
á vefnaðarvöru fyrir samtals 2 millj. 700 þús. kr. Þar af
hafa iðnaðarfyrirtæki fengið kr. 900 þús., en allar verzl-
anir á landinu til samans 1 millj. 800 þús. Miðað við út-
reikning dr. Odds Guðjónssonar, hafa kaupmenn í Rvík
því fengið 29% af vefnaðarvöruinnflutningi verzlana, en
KRON aðeins 6%. Ef farið væri eftir höfðatölureglunni,
eins og Vísir og Morgunblaðið halda fram að gert sé,
hefði KRON átt að fá 12% af 1 millj. 800 þús., eða 228
þús. kr. í stað þess hefir það aðeins fengið kr. 115 þús.,
sem er liðlega helmingur þess, sem félaginu bar, sam-
kvæmt nefndri reglu.
Kaupfélagið hefir því aðeins um tvennt að velja —
annarsvegar að kaupa um helming af vörum sínum hjá
heildsölum, hinsvegar að vísa meðlimum sínum til ann-
arra verzlana um kaup á þessum vörum. Þetta kalla
Vísir og Morgunblaðið „að bera rétt kaupmanna fyrir
borð‘.
Höfðatölureglan.
Morgunblaðið telur kaupmenn ekki hafa neitt á móti
því, að kaupfélögin starfi við hlið þeirra í jafnri aðstöðu
við þá. Þessu erum vér kaupfélagsmenn fyllilega sam-
mála og höfum enda aldrei farið fram á annað. En til þess
að báðir þessir aðilar hafi jafna aðstöðu, verður að tryggja
þeim jafnan rétt til innflutnings miðað við þá tölu
manna, sem við þá vilja verzla, og að okkar áliti er þetta
ekki hægt með öðru móti en því að fylgja höfðatöluregl-
unni út í æsar. í Reykjavík fengi þá Kaupfélagið þeim
mun meiri leyfi, sem meðlimum þess fjölgar, stæði með-
limatalan í stað, fengi það óbreyttan hluta af innflutn-
ingnum, en ef meðlimum þess færi fækkandi, myndi
hlutdeild þess í innflutningnum fara minnkandi að til-
tölu.
Vísir birtir nótur frá Kaupfélaginu, sem eiga að
sýna okurálagningu félagsins á vefnaðarvörur. Það var
leiðinleg tilviljun fyrir Vísi, að sendimeyjar blaðsins,
sem innkaupin gerðu, skyldu einmitt lenda á þeim vöru-
tegundum, sem félagið hefir neyðst til að kaupa af
heildsölum hér á staðnum. Hér fer á eftir innkaupsverð
og útsöluverð félagsins á þeim tegundum, sem Vísir
birti nótur yfir:
Gardínuefni: innkaupsverð kr. 4,20 pr. m.,
útsöluverð kr. 6.50 pr. m.
álagning 54,76%.
Damask: innkaupsverð kr. 2.20 pr. m.
útsöluverð kr. 3.00 pr. m.
álagning 36.36%.
Georgette: innkaupsverð kr. 2.10 pr. m.
útsöluverð kr. 3.25 pr. m.,
álagning 54,77%.
Þetta sýnir að álagning KRON er ekkert nálægt
því, sem Vísir fullyrðir að hún sé (137—288%), enda er
það furðuleg óráðvendni hjá blaðinu, þegar það veit
ekkert um innkaupsverðið, en þekkir aðeins útsöluverð-
ið, að búa til innkaupsverð í samræmi við það, sem blað-
ið hefir löngun til að sýna.
Að undanförnu hefir KRON selt karlmannasokka
af ýmsum tegundum og á ýmsu verði, frá 45 aurum og
upp í kr. 2.50 parið. Ef Vísir lætur kaupa sokka á 2.50
og snapar svo upp innkaupsverð á 45 aura sokkum og
reiknar svo álagningu félagsins á sokka eftir þeim töl-
um, þá sjá allir, hvaða vit er í slíkri niðurstöðu. Með
slíkum „rökum“ hyggjast Vísir og Morgunblaðið að
sanna að verð Kaupfélagsins sé hærra en annarra vefn-
aðarvöruverzlana. En hvers vegna beita þessi blöð svona
aðferðum? Hvers vegna láta þau ekki kaupa vörur
sömu tegundar og frá sömu verksmiðjum — og þetta
er hægt að gera — hjá kaupmönnum og hjá Kaup-
félaginu og birta svo nóturnar frá báðum? Það væri leið
til að sýna „okur“ Kaupfélagsins ef það væri fyrir hendi.
En þetta gera blöðin ekki. Þau vita sem er, eins og al-
menningur í bænum líka veit, að slíkur samanburður
yrði ekki skjólstæðingum þessara blaða í vil, heldur
þvert á móti.
Um hver áramót birtir Kaupfélagið skýrslu um
starfsemi sína ásamt reikningum félagsins, endurskoð-
uðum af löggiltum endurskoðendum. Hver sem er, getur
fengið þessa skýrslu á skrifstofu félagsins endurgjalds-
laust. Þar er meðal annars hægt að sjá álagningu félags-
ins og verzlunarkostnað. í fyrra var brúttóálagning á
matvörur að meðaltali 18.3%, en á vefnaðarvörur
31.28%. Verzlunarkostnaðurinn var 14.06%. Ágóði fé-
lagsins nam samtals kr. 91.613,65. Af þessari upphæð var
lagt í varasjóð kr. 18.845,35, en kr. 70.000,00 var úthlut-
að til félagsmanna og í stofnsjóð þeirra. Eftirstöðvar til
næsta árs voru kr. 2768.30.
Enginn myndi ásaka kaupmenn fyrir okur eða
óhæfilega álagningu hversu hátt verðlag sem þeir hefðu
á einstökum vörutegundum, ef þeir:
1) blrtu ársreikninga sína cndnrskoðaða af
löggiltum endurskoðendum,
Viðskiptí heildsalanna
og Kaupfélagsins
Visir og Morgunblaðið hafa rdðizt á Kaupfélagið fyrir
okurálagningu á tilgreindar vörutegundir (gardínuefni,
Damask og Georgette). Fyrirspurnum þessu viðvíkjandi
frá öðrum blöðum, svaraði Kaupfélagið með því að upplýsa,
að vörur þessar vœru keyptar af heildsölum hér í bænum
og skýrði jafnframt frá söluverði heildsalanna. Kom þá í
Ijós, að álagning Kaupfélagsins á þessar vörur var ekki 137
— 194 — 288%, heldur aðeins 54 — 36 — 54%. í grein í
Morgunblaðinu í gœrmorgun, er þvi haldið fram, að skakkt
sé skýrt frá um þessi viðskipti Kaupfélagsins og heildsal-
anna. Þeir hafi á þessu ári engin innflutnings- og gjald-
eyrisleyfi fengið fyrir vefnaðarvöru, og geti því ekki hafa
selt Kaupfélaginu þessar vefnaðarvörur né aðrar. Kaup-
félagið hljóti að hafa keypt þær inn sjálft eða fengið þœr
hjá Sambandi íslenzkra samvinnufélaga.
Af þessu tilefni birtum vér eftirfarandi notarialvottorð:
„Útdráttur úr nótum til Kaupfélags Reykjavíkur og
nágrennis, frá heildsölum i Reykjavík.
1. Frá heildsala A., dags. 4/10 1937:
Gandínuefni, kr. 4.20 pr. meter.
2. Frá heildsala B., dags. 11/12 1937:
Damask, kr. 2.20 pr. meter.
3. Frá heildsala A., dags. 2/9 1937:
Georgette, kr. 2.10 pr. meter.
Útdráttur þessi rétt tekinn úr mér sýndum frumritum.
Notarius publicus í Reykjavík, 14. okt. 1938.
Bjarni Bjarnason. (Sign.)“
Það vill svo tU, að allar þessar vörur voru keyptar af
heildsölum (ekki SÍS) rétt fyrir síðustu áramót, en í vörzlum
Kaupfél. er fjöldi af nótum frá heildsölum yfir aðrar vefn-
aðarvörur, keyptar á þessu ári, sem sýna svipaða hlutfallf
álagningu Kaupfélagsins og hún er á þessum umdeildu
vörutegundum.
Ritstjórum Morgunblaðsins er velkomið að kynna sér
þetta nánar, ef þeir gefa sig fram á skrifstofu félagsins á <
Skólavörðustíg 12 (opin virka daga milli kl. 9 og 6), þar
sem nóturnar munu verða lagðar fyrir þá.
Arásfrnar á
Kavipfélagfð
Almenningi hefir hlotið að
verða nokkurt undrunarefni
gnýrinn, sem staðið hefir um
KRON, jafnvel frá fyrstu byrj-
un, en þó einkum nú síðast.
Enginn flokkur í landinu hefir
svo vitað sé, afneitað því, að
heilbrigð kaupfélagsstarfsemi
sé réttmætur og sjálfsagður lið-
ur í verzlun þjóðarinnar. Þrátt
fyrir þetta hafa sum blöðin ráð-
izt að félaginu með ósæmilegu
orðbragði og aðdróttunum.
Verð ég að ætla, að skrif þessi
séu fram komin í fullri óþökk
fjölda manna í þeim flokki, sem
blöðin eru málsvarar fyrir og að
með þeim sé verið að reka erindi
sérstaks hluta flokksmanna
gagnstætt yfirlýstri stefnu
flokksins.
Til skýringar þessari skoðun
minni vil ég benda á nokkur
eru neytendasamtökunum óvið-
komandi“.
„Félagsmaður getur orðið hver
sá, karl eða kona, sem búséttur
er á félagssvæðinu, er fjárráða
og hefir einlægan vilja á að
styðja .félagið í starfsemi þess,
hvaða skoðanir, sem hann eða
hún kann að hafa á öðrum mál-
um, og hvaða stöðu eða starfi,
sem hann eða hún kann að
gegna.“
2. Takmarkaðri ábyrgð fé-
lagsmanna.
Um þetta segir svo í 3. gr.
félagslaganna: „... Félagsmenn
bera ekki persónulega ábyrgð á
skuldbindingum þess fram yfir
það, sem nemur stofnsjóðseign
þeirra, hvers um sig“.
3. Söfnun sjóða.
Ákvæði félagslaganna eru sem
hér segir, sbr. m. a. 13. gr.:
Vísir og Morgunblaðið vilja láta úthluta leyfum til
einstaklingsverzlana í hlutfalli við innflutning þeirra á
löngu liðnum tíma. Með því móti væri stærstu gömlu
verzlununum sköpuð einokunaraðstaða, þar sem þá væri
girt fyrir alla samkeppni við þær. Ef til vill er það þetta,
sem þessi blöð kalla „að tryggja kaupmönnum og kaup- 4)
félögum jafna aðstöðu“.
Einmitt vegna þess, að allur þorri neytenda í landinu
óskar eftir því, að kaupfólögin fái jafna aðstöðu við kaup-
mennina, krefjast neytendur þess, að höfðatölureglunni
sé fylgt og munu beita sér fyrir því, að þeirri kröfu verði
fullnægt.
hefðu ekki hærri verzlunarkostnað en 14%
af sölu,
legðu 1 % af sölu í varasjóð til eflingar
fyrirtækinu og
létu viðskiptamennina sjálfa skipta milli
sín ágóðaimm I hlutfalli við gerð kaup.
í framkvæmdarstjórn Kaupfélags
Reykjavíkur og nágrennis.
Jens Fiyved. Árni Benedihtsson.
Vihn. Jónsson.
atriði.
Sú réttmæta krafa hefir verið
gerð til kaupfélaga, að þau
fylgdu fjórum meginreglum
fyrst og fremst.
1. Hlutleysi i stjórnmálum.
Reglur félagsins um þetta at-
riði er að finna í 1. og 5. gr. fé-
lagslaganna, og eru þær á þessa
leið: „Félagið er verzlunarsam-
tök neytenda í Reykjavík og ná-
grenni. Það starfar að bættum
hag neytenda og er hlutlaust
um stjórnmál og önnur mál, sem
. . . „2. í varasjóð skal leggja
1% af viðskiptaveltu félagsins á
árinu, auk vaxta af þeim hluta
hans, sem er í veltu félagsins.
3. Af stofnsjóðseignum skal
greiða 4% ársvexti, og leggja við
innstæður hvers eins.
4. í stofnsjóð skal leggja að
minnsta kosti 3% af viðskiptum
hvers félagsmanns við félagið á
árinu, honum til séreignar." . . .
4. Staðgreiðsla.
Um þetta segir í 3. gr. félags-
(Framh. á 4. síðu.)