Tíminn - 02.09.1941, Qupperneq 4

TÍMEVTV, þrigjiulagiim 2. sept. 1941
88. blatt
352
Játning Mbl.
Ný t'yrirspurn til
Morgunbl.ritstjóranna
í seinasta blaði Tímans var
þeim fyrirspurnum beint til
ritstjóra Morgunblaðsins, hvort
ráðherrar Framsóknarflokksins
og Alþýðuflokksins gætu lækk-
að farmgjöldin eða létt tollum
af nauðsynjavörum, ef ráð-
herrar Sjálfstæðisflokksins
væru því andvígir.
í Mbl. síðastliðinn laugardag
birtist grein, sem á að vera svar
við þessum fyrirspurnum, en er
að verulegu leyti hið furðuleg-
asta rugl. Þó kemur þar fram
játning, sem er þýðingarmikil
fyrir deilur þær, sem hafa ver-
ið i blöðunum um þessi mál.
Morgunblaðið segir:
„Tíminn spyr, hvort ráðherr-
ar Framsóknarflokksins geti
framkvæmt nokkur þau atriði,
sem heyra undir ráffuneyti
Sjálfstæðisflokksins. (Leturbr.
Tímans). Þessu er því að svara,
að ekkert þeirra atriða, sem
Tíminn nefnir, snertir á neinn
hátt það, sem olli hinni miklu
hækkun dýrtíðarinnar undan-
farna mánuði, svo aff dýrtíffin
hefði orðið hin sama eftir sem
áður. (Leturbr. Tímans)“.
í þessum ummælum felast
tvö þýðingarmikil atriði. í
fyrsta lagi játar Mbl. að mál
þessi heyri undir íhaldsráð-
herrana, en hingað til hefir það
haldið því fram, að þau heyrðu
undir ráðherrana alla. í öðru
lagi reynir það að afsaka að-
gerðaleysið með þeirri röksemd,
„að dýrtíðin hefði orðið hin
sama eftir sem áður“. Slíkar af-
sakanir myndu ekki hafa verið
bornar fram, ef íhaldsráðherr-
arnir væru ekki hinir seku.
En hverja af lesendum sínum
álítur Mbl. svo skilningssljóa,
að þeir fáist til að trúa því, „að
dýrtíðin hefði verið hin sama
eftir sem áður“, ef farmgjöld
af nauðsynjavörum hefðu verið
lækkuð og tollarnir á sömu
vörum ýmist afnumdir eða
lækkaðir? Heldur Morgunbl. að
mönnum sé ókunnugt um 4.3
milj. kr. gróða Eimskipafélags-
ins síðastliðið ár? Heldur Mbl.,
að almenningi sé ekki mæta
vel kunnugt um, aö lækkun
farmgjalda og tolla á þessum
vörum myndi drjúgum lækka
verðlag þeirra?
Nei, svona afsakanir duga
ekki. Þar sem Mbl. hefir nú
játað, að mál þessi heyri undir
ráðherra Sjálfstæðisflokksins
og framangreindar afsakanir
verða ekki teknar til greina,
vill Tíminn beina eftirfarandi
fyrirspurnum til ritstjóra Mbl.:
Vilja ekki ritstjórar Morgun-
blaffsins biffja Ólaf Thors aff
skýra lesendum blaðsins frá
þvi, hvers vegna hann fyrir-
skipar ekki lækkun farmgjald-
anna? Vilja þeir ekki ennfrem-
ur biðja Jakob MöIIer að skýra
lesendum blaðsins frá því, hvers
vegna hann afnemur ekki toll-
inn á kornvörunum og lækkar
sykurtollinn um helming?
Ofbeldisverk
(Framh. af 1. síSu)
munu þeir hljóta harða refs-
ingu fyrir afbrot sitt. Yfirlýs-
ing herforingjans er á þessa
leiö:
„The Commanding General
of the First United States Mar-
ine Brigade (Provisional), is
sincerely concerned regarding
the regrettable incident of the
alleged attack upon an Iceland-
ic woman by four members of
this command. The men have
been apprehended and will be
brought to trial before a milit-
ary court martial. This is the
first time in the history of the
United States Marine Corps that
such an offense has been com-
mitted and the Commanding
General desires at this time, to
reassure the Icelandic people,
that these men will be severely
punished for their act.“‘
Yerðlækkuii . . .
(Framh. af 1. síðu)
söluverðið á kartöflum og gul-
rófum 75 aura kg. Er það mikil
verðlækkun frá því, sem verið
hefir.
Með þessum ráðstöfunum
hefir verið unnið talsvert í þá
átt, að lækka verðlag á nauð-
synjavörum, sem teljast mátti
ósanngjarnlega hátt til fram-
búðar. Það myndi .einnig hafa
fljótlega áhrif á dýrtíðina og
verðlagsvísitöluna, ef þegar
yrðu framkvæmdar tillögur við-
skiptamálaráðherra um lækk-
un farmgjalda á helztu mat-
vörum, afnám tolls á kornvör-
um og helmingslækkun tolls á
sykri.
Ákvörðun verðlagsins á fiski
og kartöflum heyrir undir ráðu-
neyti viðskiptamálaráðherra
og landbúnaðarmálaráðherra.
Farmgjaldalækkunin og tolla-
lækkunin heyrir undir ráðu-
neyti íhaldsráðherranna. Morg-
unblaðið hefir verið að spyrja
um það undanfarið, hvað ráð-
herrar Framsóknarflokksins
hefðust að í dýrtíðarmálunum.
Hér hefir það svörin. En hvað
gera ráðherrar Sjálfstæðis-
flokksins? Hvers vegna fyrir-
skipa þeir ekki farmgjalda-
lækkunina og tollalækkunina?
Mbl. getur líka verið fullvíst
um það, að ráðherrar Fram-
sóknarflokksins munu óðara
lækka útsöluverð kjöts og
mjólkur eða annara nauðsynja-
vara, ef fjármálaráðherra
Sjálfstæðisflokksins notaði
heimildirnar um fjáröflun í því
skyni.
Á krossgötuin
(Fravih. af 1. síðu)
siglir á vegum Eimskipaíélags íslands.
Skipið lagði úr amerískri höfn áleiðis
til íslands 8. f. m. Var það fullfermt
vörum, sem voru um 2200 smálestir.
Meðal annars voru í skipinu vélar til
Sjóklæðagerðar íslands og þar að auki
sykur, gúmmfvörur og mjöl. Talið er
að enginn íslendingur hafi verið með
skipinu.
Annar blær ...
(Framh. af 1. síðu)
ar á þær útflutningsvörur ís-
lendinga 1940, sem ekki væri
hægt að selja viðunandi verði.
Með þessu virtist útílutnings-
framleiðslu íslendinga 1940
nokkurn veginn borgið.
Það, sem meðal annars ein-
kenndi viðskiptasamninga þ.á,
sem hér hafa verið nefndir, er
það, að samninganefndirnar
hafa rætt utanríkisverzlun ís-
lendinga í heild, þvl þó gerðir
væru ákveðnir verzlunarsamn-
ingar um einstakar vörutegund-
ir (síldarlýsi, síldarmjöl), var
jafnframt gengið frá öðrum at-
riðum utanríkisverzlunarinnar.
Síðan ísland var hernumið
hefir starfað hér föst viðskipta-
nefnd, skipuð af stjórn íslands
og stjórn Stóra-Bretlands. En á
þessu ári hefir orðið sú stefnu-
breyting, að í stað þess að láta
hina föstu, viðskiptanefnd
starfa að samningum um heild-
arviðskipti landanna, hefir
stjórn Stóra-Bretlands sent
hingað sjálfstæðar samninga-
nefndir með sérstöku umboði,
til að semja um kaup á vissum
tegundum af útflutningsvör-
um íslendinga, án þess að jafn-
framt væri hægt að semja um
önnur atriði í utanríkisverzlun
landsins.
Fyrsta sporið í þá átt var
sendiför Mr. McLennan hingað
í siðastl. febrúarmánuði og var
erindi hans að kaupa meðala-
lýsisframleiðslu landsmanna,
eða a. m. k. helming fram-
leiðslunnar. Þessi maður naut
reyndar aðstoðar brezka hluta
viðskiptanefndarinnar, en þeg-
ar íslendingar ætluðu að setja
þau skilyrði fyrir lýsissölunni,
að tiltekin fyrirgreiðsla fengist
um sölu á öðrum útflutnings-
vörum landsmanna, var því
harðlega neitað og urðu íslend-
ingar algerlega að beygja sig
og gera sérsamning um lýsið.
Um mánaðamótin apríl—maí
kom hingað sérstök nefnd und-
ir forystu Mr. A. Lousada, sem
er embættismaður í brezka
matvælaráðuneytinu. Erindi
nefndar þessarar er að semja
um kaup á nýjum, frosnum og
söltuðum fiski frá ársbyrjun
1941. Nefndin hafði ekki umboð
til að ræða um nein önnur við-
skipti, nema hvað boðin var
fyrirgreiðsla um útvegun á salti
og kolum og trygging fyrir því,
að þessar vörur hækkuðu ekki
í verði, en síðar felldu Bretar
niður loforðið um kolin, en
settu hráolíu í staðinn. Þótt
bersýnilega stafaði hætta af
því, að selja til Bretlands þær
útflutningsvörur, sem Bretar
helzt girntust, án nokkurrar
skuldbindingar af þeirra hálfu
um kaup eða fyrirgreiðslu á
sölu annarra útflutningsvara
eða um önnur þau atriði, sem
máli skiptir fyrir utanríkis-
verzlun íslendinga, þá varð þó
niðurstaðan sú, að gerður var
samningur um fiskinn, eins og
kunnugt er.
Áður en samningurinn var
undirritaður, var hann ræddur
158 Victor Hugo:
Ekki hefði.þig sakað, þótt þú hefðir séð
hana.
— Ó, svaraði Majetta, greip báðum
höndum um kringlótt höfuð barnsins.
Ég er svo hrædd um, að það fari eins
fyrir mér og Pakvettu la Chantefleuré.
— Segðu okkur það, elsku Majetta,
sagði Gervaisa og stakk hendinni undir
handlegginn á henni.
— Jæja, hlustið þá á, sagði Majetta.
En ekki þekkið þ)ið mikið til í Rheims,
úr því að þið hafið ekki heyrt þá sögu.
En hlustið nú á. Við þurfum ekki að
hanga hér í sömu sporum fyrir þvi.
Pakvetta la Chantefleuré var yndis-
falleg átján ára stúlka, og það var ég
líka á þeim árum. Og það er sök henn-
ar sjálírar, að hún er ekki í dag orðin
góð móðir eins og ég, sem á góðan mann
og son og er í góðu áliti. Hún var dóttir
Guybertauts, hljóðfæraleikara stýri-
mannafélagsins í Rheims, og hann lék
fyrir Karl konung VII., er hann var
krýndur og sigldi níður fljótið frá
Veslu til Siller í fylgd með Jóhönnu*)
d’Arc. Faðirinn dó, er Pakvetta var
barn að aldri. En móðir hennar var á
lifi; hún var systir Matthíasar Pradon,
koparsmiðameistara í' París, er dó í
*) Hin heilaga mær frá Orleaus, frönsk þjóS-
hetja og dýrlingur.
Esmeralda 159
fyrra. Þið sjáið, að hún var af góðu
fólki. Því miður var móðir hennar allt
of góð kona, sem kenndi Pakvettu ekki
annað en ísaum og hannyrðir. En samt
sem áður varð Pakvetta mjög stór og
mjög fátæk. Þær bjuggu í Folle-Peine-
götu í Rheims. Árið 1461, þegar krýn-
ingin fór fram, var Pakvetta svo glað-
lynd og falleg, að hún var aldrei kölluð
annað en söngrósin. Vesalings barnið!
Hún hafði fallegar tennur og hló mikið,
til þess að fólk gæti séð þær. En hlæi
stúlka mikið, fer hún að gráta áður en
varir. Pakvetta og móðir hennar urðu
að erfiða mikið til þess að afla sér við-
urværis, því að eftir dauða hljóðfæra-
leikarans fór afkoman að versna.
Hannyrðirnar gáfu ekki mikið í aðra
hönd. Svo bar það til einn vetur — það
var árið 1461 — að þær áttu hvorki
matarbita né brennikubb. Þá fór Pa-
kvetta í hundana. — Eustache! Láttu
mig bara sjá það einu sinni enn, að þú
bítir í kökuna! — Við sáum undir eins,
að það hafði eitthvað borið til, þegar
hún kom í kirkjuna einn sunnudag
með gullkross um hálsinn. Hún, fjórt-
án ára gömul! Hafið þið nokkurntíma
heyrt annað eins? Fyrst var það greif-
inn af Cormontrevil; hann á heima
aðeins hálfa mílu vegar frá Rheims.
Næst var það Hinrik de Trlancourt,
ítarlega á sameiginlegum fundi
ríkisstjórnarinnar og samn-
inganefndarinnar og gerðu
menn sér fyllilega ljósa þá
hættu, sem fælist í því, að und-
irrita þennan samning, án
ákveðinna skuldbindinga Breta
um önnur atriði, er máli skiptu
fyrir íslendinga. Ríkisstjórnin
tók þá ákvörðun, að senda
ensku stjórninni, jafnhliða og
samningurinn var undirritaður,
tilmæli um að samið yrði hið
bráðasta um önnur atriði, sem
væru óútkljáð, og var skýrt
tekið fram, að fisksölusamn-
ingurinn væri undirritaður í
fullu trausti þess, að þessi at-
riði fengju sæmilega úrlausn.
Þegar rifjuð eru upp við-
skipti íslendinga og Breta frá
byrjun styr j aldarinnar, verð-
ur því vart neitað, að talsvert
annar blær er á samningum
þeim, sem gerðir hafa verið á
þessu ári, en á samningunum,
sem gerðir voru á árunum 1939
og 1940. Þetta á einkum við um
sölu á útflutningsvörum ís-
lendinga. Eins og áður er getið,
lagði stjórn Stóra-Bretlands
fram nokkurt fé til verðuppbót-
ar á útflutningsvörurnar 1940
og viðurkenndi með því, að
Bretum bæri nokkur skylda til
að bæta íslendingum markaðs-
töp vegna hafnbannsins. Verð-
uppbótin veitti líka atvinnu-
vegunum talsverða tryggingu á
árinu, sem leið, Á þessu ári hef-
ir ekki samizt um neina slíka
tryggingu, en Bretar hafa að-
eins keypt hér þær vörur, sem
þeim eru nauðsynlegar. Þá hef-
ir brezka stjórnin neitað um
innflutningsleyfi fyrir ýmsar
framleiðsluvörur íslendinga,
sem brezk firmu hafa samið um
að kaupa og beinlínis hafa ver-
ið framleiddar í skjóli þeirra
samninga. Má þar til nefna nið-
ursoðinn fisk, grásleppuhrogn
(1200 tn.), hreinsaðar garnir
frá fyrra ári (400.000 st.), smá-
síld, rækjur og ef til vill fleiri
vörur. Það rættist reyndar svo
úr, að brezka matvælaráðu-
neytið keypti niðursoðna fisk-
inn, en þó aðeins þær birgðir
hans, sem til eru í landinu, og
það, sem kemst í þær umbúðir,
sem búið er að flytja til lands-
ins.
Þá eru og engin vilyrði fyrir
því, að Bretar kaupi viðunandi
verði þær vörur, sem lands-
menn verða óhjákvæmilega að
selja, ef atvinnulífið á ekki að
fara i rústir, s. s. landbúnað-
arvörur. Markaður fyrir þær er
lélegur í Bandaríkjunum, og ef
þörf verður á að flytja út tals-
vert af kjöti, sem er líklegt, þá
verður það ekki selt annað en
til Bretlands fyrir sama verð
og gilti fyrir stríð. Fyrir land-
búnaðarframleiðsluna er útlitið
því miklu ískyggilegra en síð-
astliðið ár, því að þá var hægt
að bæta upp verð útflutnings-
varanna, með fé því, sem Bretar
lögðu fram í því skyni.
Væntanlega má treysta því
að samningar hefjist við stjórn
Bretlands um þær vörur, sem
hér er minnst á, því að óreyndu
skal því ekki trúað, að Bretar
standi ekki við loforð sín „um
bætur fyrir tapaða markaði"
og „hagkvæm viðskipti", er
margoft hafa verið endurtekin.
Þó hér sé eingöngu talað um
sölu á útflutningsvörun) lands-
manna, þá er sagan ekki full-
sögð með því. Fyrir afkomu
manna hér á landi skiptir það
vitanlega mjög miklu máli,
hvað hægt er að fá fyrir þá
peninga, sem Bretar borga fyr-
ir framleiðsluvörurnar. Eins og
stendur, virðist útlitið allt ann-
að en álitlegt hvað þetta snert-
ir. Það hefir löngum verið á-
litið, að sízt ætti að vera hætta
á því, að við gætum ekki feng-
ið kol frá Bretlandi, en nú virð-
ist allt útlit fyrir, að Bretar
ætli að kippa að sér hendinni
með kolasölu hingað, þó ótrú-
legt megi virðast. Þá hafa Bret-
ar enn strangt eftirlit með við-
skiptum okkar við Bandaríkin
og má engar vörur kaupa það-
an, nema með sérstöku leyfi
þeirra. Er framkvæmd þessa
eftirlits næsta þreytandi og í
raun og veru óskiljanleg. Menn
skyldu ætla, að Breta munaði
ekki mikið um að greiða þær
vörur, sem 120 þús. íslendingar
þurfa að kaupa vestan hafs, og
þess vegna þyrfti ekki beint
leyfi þeirra til að kaupa þar,
þó ekki sé nema saumnál eða
þráðarspotta. Það er ef til vill
-----. GAMLA BÍÓ---—
FÓMIN
HEMAR
(A BIll of Divorcement)
Amerlsk kvikmynd frá
RKO Radio Pictures.
Aðalhlutv. leika:
MAUREEN O’HARA,
ADOLPHE MENJOU,
HERBERT MARSHALL.
Sýnd kl. 7 og 9.
-NÝJA BÍÓ.
CONVOY
Ensk stórmynd, er gerist
um borð í brezku herskipi,
er fylgir kaupskipaflota
yfir Norðursjóinn. Inn í
viðburðarás myndarinnar
er fléttað raunverulegum
hernaðaraðgerðum beggja
stríðsaðila á hafinu.
Aðalhlutv. leika:
CLIVE BROOK,
JUDY CAMPBELL,
JOHN CLEMENTS.
Börn fá ekki affgang.
Sýnd kl. 7 og 9.
Auglýsiné
frá héraðsskólanum á Laugarvatni
1 í ráði er að halda námskeið fyrir stúlkur í matreiðslu og
öðrum venjulegum hússtörfum, handavinnu, íþróttum og ís-
lenzku. Slíkt námskeið myndi byrja 15. okt. n. k. og standa
til jóla.
2. Smíðanámskeið hefst um sama leyti.
3. Stúlkum þeim, sem verða nemendur í sjálfum héraðsskólan-
um, verður veitt nokkur kennsla í matreiðslu á sama hátt og
í fyrra vetur.
4. Þeir nemendur, sem kynnu að ætla sér að komast í efri deild
skólans, eru beðnir að sækja um skólavistina nú þegar.
Laugarvatni, 1. sept. 1941.
Skólastjóri.
(Jtivör —
Dráttarvextir
Nú um mánaðamótin falla dráttarvextir á annan
hluta útsvars til Bæjarsjóðs Reykjavíkur, sem ekkl
eru greidd af kaupi gjaldendanna.
BORGARSTJÓRINN.
Aðstoðarráðskonu
vantar á Vífilsstaðahæli 1. október næstkomandi. Umsóknir send-
ist á skrifstofu rikisspitalanna fyrir 15 þessa mánaðar.
1. september 1941
Stjórnaruefnd ríkisspítalanna.
Lðgtak
Eftlr kröfn Sjúkrasamlags Reykjavíkur og
að undangengnnm úrskurði, uppkveðnum I
dng, með tilvísun til 88. gr. laga um alþýðu-
tryggingar nr. 74, 31. des. 1937, sbr. 86. gr.
og 42. gr. sömu laga, sbr. lög nr. 29, 16. des.
1885, verður ún frekari fyrirvara lögtak lát-
ið fram fara fyrir öllum ógreiddum iðgjöld-
um Sjúkrasamlagsins, þeim er féllu I gjald-
daga 1. apr., 1. maí, 1. jiiní, 1. júlí og 1. ágúst
1941, að átta dögum liðnum frá birtingu þess-
arar auglýsingar, verði þau eigi greidd innan
þess tima.
Lögmaðurinn I Reykjavík, 3. sept. 1941.
afsakanlegt, að Bretar vilja
ekki greiða allar þær vörur í
dollUrum, sem þeir kaupa hér,
þannig, að íslendingar gætu
safnað stórum inneignum í
Bandaríkjunum, en hitt er með
öllu óskiljanlegt, að þeir skuli
ekki geta fallizt á, að greiða
fyrir íslendinga af innstæð-
um þeirra í Bretlandi, allar vör-
ur, sem þeir þurfa nauðsynlega
að kaupa i Bandaríkjunum og
Kanada, án þess að sérstök leyfi
þurfi þar til I hvert sinn.