Tíminn - 30.09.1941, Page 3

96. blað
TÍMIM, þrigjudaglim 30. sept. 1941
383
A IV N 4 L L
Friðrika Jónsdóttir, ljósmóð-
ir í Ljósavatnshreppi, átti ný-
lega 30 ára starfsafmæli. í til-
efni af því hefir Tímanum bor-
izt eftirfarandi grein:
Friðrika Jónsdóttir er fædd
að Gvendarstöðum í Kaldakinn
3. maí 1877, dóttir Jóns bónda
Kristjánssonar og konu hans,
Rannveigar Jónsdóttur. Fluttist
hún 5 ára gömul með foreldr-
um sínum að Hriflu i Ljósa-
vatnshreppi, og ólst þar upp.
Friðrika er systir hins þjóð-
kunna manns, Jónasar Jóns-
sonar alþm.
Haustið 1910 fór Friðrika til
Reykjavíkur og lærði þar jós-
móðurstörf um veturinn. Að
loknu námi réðist hún sem
ijósmóðir að Súðavík i Álfta-
firði. Dvaldi hún þar í þrjú ár.
Friðrikka undi vel hag sínum í
Álftafirði, og fólk þar óskaði
að hafa hana lengur. En hún
átti gamla foreldra heima á
æskustöðvunum, Qg skyldurækni
góðrar dóttur réði úrslitum.
Hún mat það meira en eigin
þægindi, að annast þau og hlúa
að þeim í elli þeirra. Þegar
ljósmóðurumdæmi Ljósavatns-
hrepps losnaði, réðist hún þang-
að. Vorið 1914 flutti hún aftur
heim. Hún settist að í Fremsta-
felli, á heimili bróður síns,
Kristjáns Jónssonar, bónda þar.
Hefir það verið heimili hennar
slðan.
Sem Ijósmóðir í Ljósavatns-
hreppi er Friðrika búin að
starfa í 27 ár. Má segja, að
gæfan hafi fylgt henni að þvi
starfi og nýtur hún mikilla
vinsælda i umdæmi sínu.
Það er erfitt að vera ljósmóðir
í harðinda sveit. Sú kona, sem
gerir það að lífsstarfi sínu, er
ekki gjörn á hóglífi. Það er mik-
il þrekraun fyrir konu að leggja
út í ófærð og stórhríð, oft að
næturlagi og um langan veg.
Slíkt hefir oft verið hlutskipti
Friðriku. Æðrulaust hefir hún
máli forstjórans og veitti um-
beðna heimild.
En nú hófust átök nokkur
innan Framsóknar- og Sjálf-
stæðísflokksins um málið. Full-
trúar beggja flokkanna í fjár-
veitinganefnd höfðu fylgzt að
um að veita heimildina til að
selja gömlu Esju og kaupa nýtt
skip 1 staðinn, sem væri lagað
eftir viðfangsefnum hér við
land. Nú komu til skjalanna
ýmsir merkir menn í báðum
þessum flokkum og sögðu: Við
skulum að vísu selja Esju, en
kaupa í hennar stað Gullfoss af
Eimskipafélaginu, og gera
hann að strandferðaskipi. Eim-
skip gæti þá fengið andvirðið
fyrir Gullfoss í byggingar-
kostnað hins mikla farþegaskips
til Danmerkurferða, sem félag-
ið vildi þá eignast. Pálmi Lofts-
son var mjög mó'tfallinn þessari
ráðagerð. Hann sagði, að Gull-
foss væri eldra skip en Esjan,
byggður til millilandaferða, en
ekki til strandsiglinga. Hann
yrði afardýr í rekstri og þyrfti
með dýrra viðgerða. Það væri
að stlga úr öskunni í eldinn, að
selja gamalt skip, af því að það
fulnægði ekki kröfum tímans,
og kaupa annað eldra og enn
óhentugra skip til strandsigl-
inga. Skúli Guðmundsson taldi
rétt að freista, hvað Pálmi
Loftssyni gæti tekizt í þessu
efni, og leyfði honum að fara
utan, reyna að selja gömlu
Esju og fá aðra nýrri í staðinn.
Þetta gerðist sumarið 1938.
Fjárkreppan var þá í algleym-
ingí. Reykjavíkurbæ hafðí ver-
ið neítað um lán til hitaveitu,
lagt út í erfiðleikana, þegar
skyldan hefir kallað. En skyldu-
rækni og fórnfýsi hafa auðkent
líf þessarar konu. Svo fórnfús
er Friðrika, að hún virðist
gleyma sjálfri sér, þegar hún er
að bæta líðan bágstaddra. Það
eru fleiri en sængurkonur, sem
Friðrika hefir hjúkrað með sín-
um mjúku höndum, og öllum
hjúkrar hún með kærleiksríkri
mildi. Þess vegna eru störf
hennar svo blessunarrík og
vinsældir hennar svo miklar.
Þótt starfs Friðriku sé oftast
minnst, þar sem nýr þegn þjóð-
félagsins lítur ljós veraldarinn-
ar fyrsta sinni, er hennar víðar
að góðu getið. Hún er miklum
gáfum gædd sem fleir i ætt-
menn hennar, og þótt hún hafi
ekki notið skólamenntunar nú-
tímans, er hún fróð og víðlesin.
Hún er mjög félagslynd og tek-
ur góðan þátt í félagslegum
samtökum kvenna í héraðinu.
Hún hefir verið meðlimur Kven-
félags Suður-Þingeyinga frá
stofnun þess og skipað stjórn
þess í mörg ár. Reynist hún þar
sem annarsstaðar hinn bezti
liðsmaður.
Það er gaman að ræða við
Friðriku Jónsdóttur, hvort sem
á góma ber nýútkomna bók, fé-
lagsmál eða annað, sem al-
menning varðar. Hún er skýr
og rökföst og hrífur mann með
sínum brennandi áhuga. Og svo
er hún mild og réttlát í dómum
sínum um menn og málefni, að
það er beinlínis göfgandi að
hlýða á mál hennar. Ég hefi
heyrt konur mæla á þessa leið:
„Ég gleymi bara tímanum, þeg-
ar ég fer að tala við hana Frið-
riku, hún er svo skemmtileg.1
Þótt með sanni megi segja, að
sveitakonurnar hafi nóg með
tímann að gera, er ég ekki í vafa
um að þær hafa gott af því að
gleyma tímanum stund og
stund, við eitthvað annað en
daglegt strit og erfiði, og fátt er
betra til að hressa upp sálina,
en að ræða stundarkorn við
góðan gest, sem að garði ber,
og er þeim hæfileikum búinn,
að geta látið mann gleyma tím-
anum.
Nú hefir Friðrika gegnt ljós
móðurstörfum í 30 ár. í tilefni
af þvi komu hjón í Ljósavatns
hreppi saman mánudaginn 11.
ágúst s. 1., í samkomuhúsi sveit-
arinnar að Yztafelli, til að
minnast og þakka henni vel
unnið starf.
Samkvæmið sátu um 100
manns. Skemmtu menn sér
lengi dags við kaffidrykkju
ræðuhöld og söng. Var heiðurs-
gestinum færður að gjöf gull-
hringur, hinn vandaðasti grip
ur, en hún þakkaði með ræðu.
Samkvæmi þetta var hið á-
nægjulegasta og sýndi glöggt
þann vinarhug, sem menn bera
til ljósmóðurinnar. K. G.
og ríkið gat heldur ekki feng-
ið lán, er það óskaði eftir, vegna
skuldatilfærslu. Bankarnir áttu
erfitt með að standa í skilum
erlendis vegna markaðstregðu
og peningaleysis. Gjaldeyris
nefnd skammtaði Pálma 1000
krónur til utanferðar í þessu
skyni. Hann lét það ekki aftra
för sinni, og tók með sér lítinn
og sparneytinn þýzkan bíl. Með
þessum litlu fararefnum byrj
aði hann sitt erfiða ferðalag
að útvega þjóð sinni gott og
glæsilegt skip, í staðinn fyrir
gamalt og slitið skip.
Pálmi ók nú í bifreið sinni
milli margra helztu skipasmíða-
stöðva í Svíþjóð og Noregi og
leitaði fyrir sér um skipsbygg-
inguna. Jafnframt reyndi hann
að selja gömlu Esju. Sviar
buðu 100 þúsund krónur fyrir
skipið. Auk þess voru þeir fús
ir til að smíða nýtt skip. Nokk-
urt lán var fáanlegt í Svíþjóð
en meginhluta skipsverðsins
varð að borga um leið. Og Pálmi
hafði enga peninga, ekkert
nema gamalt skip og heimild
til að fá að láni það, sem fáan
legt kynni að vera í erfiðu ár-
ferði.
Eftir margar erfiðar og á
rangurslausar ferðir, hitti
Pálmi sendinefnd frá Chile
sem var í leit eftir litlu mann-
flutningaskipi. Pálmi bauð
þeim Esju fyrir hálfa miljón
króna. Sendimenn tóku þessu
allvel í fyrstu, en tilkynntu litlu
síðar, að þeim þætti skipið of
dýrt. Þeir hefðu auk þess vitn
eskju frá London, eftir góðum
heimildum 1 Reykjavík, að skip
ið væri fáanlegt fyrir 200 þús.
krónur. Pálmi símaði strax til
Skúla Guðmundssonar fyrir-
spurn um þetta efni. Ráðherr-
ann símaði um hæl, að Lund-
únafréttin væri tilhæfulaus.
Skömmu síðar keypti sendi-
nefndin skipið lítið eitt lægra
verði, heldur en Pálmi hafði
tiltekið í fyrstu. Um sama leyti
náði hann samkomulagi við
skipasmíðastöð í Álaborg um
byggingu nýrrar Esju og góð-
um lánskjörum í Kaupmanna-
höfn um það fé, sem á vantaði
til að geta greitt skipið. Ey-
steinn Jónsson fjármálaráð-
herra var þá um sumarið á ferð
í Kaupmannahöfn og greiddi
götu Pálma Loftssonar við
sessar erfiðu framkvæmdir.
Skipastöðin í Álaborg reynd-
ist hin mesta hjálparhella í
Dessu efni. Var þar ungur og á-
hugasamur forstjóri og lagði
hann sig mjög í framkróka um
að skipið yrði sem bezt, og
heppileg auglýsing fyrir skipa
smiðjuna.
Pálmi Loftsson lét nú gera
nýju Esju eftir því, sem hann
taldi bezt henta íslenzkum
Dörfum. Hann afréð að láta
nýju Esju vera mótorskip með
tveim skrúfum. Hann lét gera
líkan af skipinu og senda til
Hamborgar, og var þar á mik-
illi rannsóknarstöð skorið úr
um hver gerð hentaði bezt, svo
að skipið færi vel í sjó. Olían,
sem skipið þurfti með, var
mestöll geymd á botni skipsins,
Dar sem annars er valin lest.
Farmrými varð allmikið á neðri
þiljum, en farþegarúm yfir.
Má láta annað og fyrsta far-
rými renna saman í eitt, og
kemur það sér vel á hópferðum
til útlanda eða með ströndum
fram. Vel var séð fyrir því að
eldhús og matargeymslur lægju
vel við borðsölum, svo að þjón-
usta yrði ekki óþarflega vinnu-
frek. Borðsalur og reyksalur
fyrsta farrýmis eru með ólík-
indum rúmgóðir á svo litlu
skipi. Loftræsting var í bezta
lagi. Vélarúmið er hið fegursta
og tilkomumesta, sem sézt hefir
á íslenzku skipi. Hátt og lágt,
hvar sem á var litið í skipinu,
gætti ávaxtanna af óvenju-
legri hugkvæmni og langri sjó-
mannsreynslu Pálma Lofts-
sonar og vandvirkni skipa-
smiðjunnar í Álaborg.
Þegar Pálmi Loftsson kom
heim úr þessari för, hafði
hann selt gamalt skip mjög
myndarlega, fengið samning
um hýtt skip, útvegað hag-
stætt lán til greiðslu nýju Esju
og eytt 20 krónum á dag af fé
landsins, þar með talin fargjöld
til og frá landinu. Til saman-
burðar má geta þess, að um
sama leyti var dageyðsla
manna í almennum erindum
erlendis 50 krónur, 100 krónur
og jafnvel 170 krónur. Munu
engin dæmi til á seinni árum,
að sendimaður í þjónustu
landsins hafi getað áorkað svo
miklu og eytt jafn litlu til
ferðakostnaðar. Sannaðist hér
sem endranær, að góður vilji
má sín mikils, þegar á reynir.
Pálmi Loftsson fór utan öðru
sinni sumarið 1939, og var í
Álaborg þegar stríðið skall á.
Hraðaði hann sem mest öllum
lokaaðgerðum, og stýrði skip-
inu sjálfur norður með Nor-
egsströnd og frá Björgvin til ís-
lands. Þótti skipið að öllu hið
föngulegasta. Nú var dunið á
nýtt heimsstríð, og vitanlegt að
kolaverð myndi mjög fara
hækkandi. Urðu flestir, sem til
þekktu, allshugar fegnir, að
þjóðin skyldi, einmitt á þess-
um tíma, eignast svo gott skip
til almanna þarfa.
Reynslan hefir sýnt, að Pálmi
Loftsson hafði beitt sér fyrir
góðu og gagnlegu málefni, er
hann vildi endurnýja gömlu
Esju. Eimskipafél. hefir vegna
skipaleysis mjög dregið úr sigl-
ingum með ströndum fram.
Esjan verður nú meir og meir
að koma meginhluta vara milli
Reykjavíkur og hinna minni
kaupstaða og kauptúna. Nýja
Esja afkastar nálega þreföldu
verki við vöruflutninga með
ströndum fram í samanburði
við gömlu Esju. Og hún flytur
árlega um 12 þúsund íslenzka
farþega með ströndum fram, á
þann hátt, að þeir finna frem-
ur til gleði en vanmáttarkennd-
ar yfir að vera borgarar í hinu
íslenzka þjóðfélagi. Ég hygg, að
(Framh. á 4. síSu)
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
Skinnaverksmíðjan IÐUNN
framleiðir fjölmargar tegundir af skóm á karla,
konur og börn. — Vlimur ennfremur úr liiiöiiiii, skinn-
um og gærum margskonar leðurvörnr, s. s. leður til
skógerðar, fataskinn, hanzkaskinn, töskuskinn, loð-
sútaðar gærur o. m. fl.
Skinnaverksmiðjan löunn, er búin nýjustu og full-
konmustu tækjum, og hefir á að skipa hóp af fag-
lærðurn mönnum, sem þegar hafa sýnt, að þeir eru
færir um að keppa við úflenda farmleiðslu á þessu
sviði.
IÐUNNARV0RUR fást hjá kaupfélögum um allt
land og mörgum kaupmöanum.
Iðunnarvörur eru smekklegar, haldgóðar, ódýrar
Xotið UMJMAR vorur

SKOR

VINNIÐ 0TULLEGA AÐ ÚTBREIÐSLU TÍMANS
192
Victor Hugo:
Esmeralda
189
skyggði viðbjóðslegt andlit hans. Það
varð dekkra og dekkra, ógnþrungnara
og ógnþrungnara.
Allt í einu létti þessu dökka skýi af
andliti hans, er prestur reið á múl-
asna gegn um mannþröngina. Því leng-
ur sem aumingja hringjarinn horfði á
þetta dýr og þennan prest, því meir
létti yfir honum. Honum rann reiðin,
og innilegt bros, þrungið hjartanlegri
blíðu og viðkvæmni, sem eigi verður
lýst, færðist yfir andlitið. Og þetta
geislabros varð því bjartara og mátt-
ugra, sem presturinn kom nær.
Það var eins og ógæfusöm sál fagn-
aði frelsara sínum.
Er múlasninn var kominn svo nærri
gapastokknum, að presturinn gat borið
kennsl á fangann, leit hann til jarðar,
keyrðu hælana í síðurnar á asnanum og
hraðaði för sinni brott til þess að forð-
ast hæðnisóp lýðsins. Hann kærði sig
bersýnilega ekki um, að sakamaður þessi
ávarpaði sig.
Þetta var Claude Frollo, erkidjákni.
Kvasimodo gerðist aftur þungbúinn
á svip.
Bros var enn á vörum hans, en það
var gremjuþrungið og án vonar.
Tíminn leið. Hann hafði verið hálfa
aðra klukkustund í gapastokknum og
um: Hann veit ekki hvað vorkunnsemi
er.
Hér hefir verið frá því skýrt, að
Kvasimodo var hataður af flestum og
lágu til þess ýmsar ástæður.
í áhorfendaskaranum fannst varla sá
maður, að eigi hefði hann, eða þættist
hafa, ástæðu til þess að bera kala til
þessa meinfýsna krypplings úr Frúar-
kirkjunni. Þess vegna var því vel fagn-
að, að sjá hann leiddan að gapastokkn-
um, og sú harða hegning, er hann'varð
að taka út, vakti enga miskunnsemi hjá
fólki, heldur hataði það hann jafnvel
af meiri meinfýsni og illvilja en áður, og
notaði tækifærið til þess að gera gys
að honum.
Þegar „hefnd þjóðfélagsins", eins og
boðberar réttlætisins komust að orði,
var fram komin, gafst einstaklingunum
hið bezta tækifæri til þess að hefna sín.
Sérstaklega gripu konurnar þetta tæki-
færi til að koma fram hefndum. Allar
lögðu þær fæð á vesalings manninn,
sumar af því a,ð hann var illkvittinn,
aðrar vegna þess, hve ljótur hann var.
Og þær voru æfastar.
— Þú ert ljótari en djöfullinn, sagðí
ein þeirra.
— Þú hefðir borið glæsilegan sigur
úr býtum í gær með svona svip, sagði
önnur.