Tíminn - 02.10.1941, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMABUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÖNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
25. ár.
Reykjavík, fimmtudagmu 2. okt. 1941
97. blað
Ilermann Jónasson, forsætisráðherra:
4sökiiiiiiiii ivarað
Mac Veagh sendiherra
yíslendmgar eins-
konar eldri bræð-
ur Bandaríkja-
þjódarinnar*
Víðtal við sendiherra
Bandaríkjanna, Lin-
coln Mac Veagh
Á þriðjudaginn var afhenti
hinn nýi sendiherra Banda-
ríkjastjórnar á íslandi, Mr.
Lincoln Mac Veagh, Sveini
Björnssyni ríkisstjóra umboðs-
skjal sitt frá Roosevelt forseta.
Kom sendiherrann hingað til
lands á föstudaginn í síðastlið-
inni viku.
Mr. Lincoln Mac Veagh er
rösklega fimmtugur, fæddist 1.
október 1890 i Narragansett
Pier í Rhode Island, en það er
talið hafa verið Vínland hið
góða, er Leifur heppni fann.
Mr. Mac Veagh naut mennt-
unar í Harvard-háskóla og há-
skólanum í París. Hann var í
tvö ár í Bandaríkjahernum í
heimsstyrjöldinn)i fyrri. Var
hann liðsforingí, höfuðsmaður
og majór í fótgönguliðinu og
tók þátt í þrem mikilvægum
hernaðarátökum á vesturvíg-
stöðvunum. Eftir styrjöldina
gerðist hann bókaútgefandi í
New York. Hann hefir verið
vinur Roosevelts forseta og
handgenginn honum í þrjátíu
ár.
Árið 1933 var hann gerður
sendiherra Bandaríkjanna í
Grikklandi, og var það þar til í
sumar. Hann fór frá Aþenu 5.
júní eftir að Þjóðverjar höfðu
vaðið inn í landið og brotið það
undir sig. Við heimkomuna frá
Grikklandi var honum boðin
sendiherrastaða á íslandi og
tók hann skjótt því boði, því að
honum er islenzk menning hug-
leikin og hefir dálæti á ís-
lenzku lundarfari eins og það
er í Ijósi þjóðarsögunnar.
í viðtali við tíðindamann
Tímans í morgun drap sendi-
herrann á, að Bandaríkj amenn
og íslendingar eigi kyn sitt að
rekja til forfeðra, sem hefðu
heldur viljað sigla yfir úfið og
háskasamlegt úthaf en lúta
harðstjórn. Og enn elska þess-
ar þjóðir frelsið umfram alla
aðra hluti. í þessu efni kvað
hann íslendinga vera einskon-
ar eldri bræður hinnar fjöl-
mennari Bandaríkjaþjóðar.
Kvaðst hann trúa því, að með
vinsamlegri og gætilegri með-
ferð mála myndi sá andi, sem
báðum er í brjóst runninn, verða
mikils megnugur í samvinnu
fyrir málstað frelsisins. Eitt
meginverkefni sitt væri að
stuðla að góðri sambúð þjóð-
anna og þegna þeirra.
Hann lét þess getið, að ís-
(Framh. á 4. siSu)
Undanfarið hefir verið
haldið uppi ítrekuðum árás-
um á mig í blöðum Sjálf-
stæðisflokksins fyrir eftir-
farandi atriði:
1) Að hafa sýnt óverjandi hlut-
drægni í veitingu skóla-
stjóraembættisins við Flens-
borgarskólann í Hafnarfirði,
þar sem óhæfur maður hafi
verið valinn til starfsins
þrátt fyrír það, að kostur
var á ágætum sérfræðing-
um.
2) í sambandi við þetta mál
hafa á ný verið hafnar árás-
ir fyrir veiting ■ lögreglu-
stjóraembættisins í Reykja-
vík.
3) Að embættaveitingar þessar
sýni trú mína og Framsókn-
arflokksins á „kákið“ og
hatrið á ,,sérfræðinni“, og
verði Sjájfstæðisflokkurinn
að rísa gegn slíkri óheilla-
stefnu.
4) Að ég veiti einkum vinstri
mönnum embætti, sérstak-
lega embætti, sem krefjast
lögfræðimenntunar.
5) Að ég hafi ekki auglýst
kosningar i N.-ísafjarðar-
sýslu.
Ég vil geta þess þegar, ao
tímanum er að mínum dómi
betur varið til annars, bæði
fyrir mig og aðra, en ritdeilna.
En þegar hafnar eru slíkar ít-
rekaðar árásir um málefni, sem
almenning varða, þá álít ég,
að ekki verði hjá því komizt
að svara opinberlega. Getur þá
almenningur gert sér grein fyr-
ir málsatvikum öllum. Hitt er
svo annað atriði, hve ríkar á-
stæður hafa verið fyrir hendi
til að hefja þessar deilur, og
hvort þær bera beinlínis ein-
kenni þess hugarfars og þroska,
sem nú er þörf, til að geta við-
haft hagkvæm og heillavænleg
vinnubrögð í þjóðfélagsmál-
um. Um það verða þeir að
dæma, sem lesið hafa ádeil-
urnar og svör mín.
1. Veiting skólastjóra-
embættisiiis í Ilafnar-
firði.
Um skólastjórastöðuna við
Flensborgarskólann sóttu ýms-
ir mætir menn. Skólanefndin
veitti umsóknunum viðtöku, en
í nefndinni eru Emil Jónsson,
vitamálastjóri, Kjartan Ólafs-
son, Ingólfur Flygenring, Stef-
án Jónsson og Friðjón Skarp-
héðinsson, bæjarstjóri. M. ö. o.
það eru í þessari nefnd þrír Al-
þýðuflokksmenn og tveir Sjálf-
stæðismenn. Eftir að skóla-
nefndin hafði nákvæmlega at-
hugað umsóknir þær sem bár-
ust, samþykkti hún einróma að
leggja til, að Benedikt Tómas-
son yrði settur í starfið. Ritaði
bæjarstjórinn í Hafnarfirði
kennslumálaráðuneytinu og
skýrði frá þessari ályktun
nefndarinnar.
Kennslumálaráðuneytið ósk-
aði umsagnar fræðslumála-
stjóra um málið, en hann bað
skólanefndina um rökstuðning
fyrir þeirri ályktun hennar, að
velja B. T. til starfsins. Skóla-
nefndin varð við þeirri ósk
fræðslumálastjóra, og fer hér á
eftir orðrétt svarbréf hennar,
dags. hinn 23. ágúst sl.
„Eftir móttöku bréfs yðar,
herra fræðslumálastjóri, dags.
22. þ. m., þar sem þér óskið eftir
rökstuðningi fyrir tillögu skóla-
nefndarinnar um setningu
Benedikts Tómassonar í skóla-
stjórastöðuna við Flensborgar-
skólann, leyfir nefndin sér að
taka fram eftirfarandi atriði,
(Framli. á 2. síðu)
Rangfærsla Ólafs Thors
Álit sérfræðinganefiidarinnar sýndi, að liægt
var að ná verulegnm árangri með
dýrtíðarlögunum.
^tminn
Með þessu tölublaði byrjar
Tíminn að koma út aftur þrisv-
ar í viku, á þriðjudögum,
fimmtudögum og laugardögum.
í Morgunblaðinu er haldið á-
fram að hamra á því, að sér-
fræðinganefndin svokíallaða
hafi ekki talið tillögur við-
skiptamálaráðherra í dýrtíðar-
málinu hagkvæmar, en Ólafur
Thors hélt þessu fyrst fram á
fulltrúafundi Sjálfstæðismanna
síðastliðinn föstudag. Sjálfur
reynir Ó. Th. að sanna þessi
ummæli sín í Mbl. í gær með því
að birta samhengislausar klaus-
ur úr áliti nefndarinnar.
Nefnd þessi var ekki skipuð
til að meta það, hvort tillögur
viðskiptamálaráðherra væru
hagkvæmar fyrir lausn dýrtíð-
armálsins, heldur til að athuga
hvernig framkvæmd þeirra yrði
bezt fyrir komið. Reynir Ólafur
að túlka þetta álit nefndarinn-
ar á þann veg, að hún hafi tal-
ið tillögurnar lítt framkvæm-
anlegar.
Þykir því rétt að birta hér
nokkur atriði úr skýrslu nefnd-
arinnar, sem sýna hversu rang-
lega Ó. Th. skýrir frá áliti
hennar og hvernig hann fer að
því, að hártoga það.
Framarlega i skýrslunni seg-
ir, að nefndin hafi fyrst og
fremst athugað 7. liðinn í til-
lögum viðskiptamálaráðherra,
en hann fjallaði um ráðstöfun
fjár úr dýrtíðarsjóöi til að
lækka verðlag innan lands.
Nefndin segir:
„Virðist þá fyrst og fremst
koma til greina fjögur eftirfar-
andi sjónarmið:
1. Ákveðin útgjöld úr dýrtíð-
arsjóði hafi sem mesta útgjalda-
lækkun í för með sér.
c2. Að tiltölulega auðvelt sé að
framkvæma lækkunina.
3. Að öruggt sé að framlögin
verði til að lækka verð vörunn-
ar, og
4. Að um raunverulega lækk-
A.
Vitabygging á Þormóðsskeri. — Sala síldarmjöls innanlands. — Bruggun í
Garðahreppi. — Óhagstæð veðrátta. — Málfegrun.
Undanfarið hefir verið unnið að
vitabyggingu á Þormóðsskeri, út af
Mýrum, aö tilhlutun vitamálastjórn-
arinnar. Lokið er viö aö steypa vita-
húsið, en eftir er enn að ganga frá
húðun þess að utan og ennfremur
er eftir að setja í það ljóstæki. Verð-
ur smíði hússins, lokið að fullu næsta
vor, ef allt gengur að óskum. En
ástæðan fyrir því að ekki var unnið
lengur að smíði vitans í þetta sinn,
var ótíð sú, sem gengið hefir undan-
farið. Síðastliðnar 3 vikur var ekki
unnt að lenda nema tvisvar í skeiinu
og þegar sjógangurinn var mestur á
dögunum, gekk særokið stöðugt yfir
skerið. Treystust verkamenn þeir, sem
unnu að vitabyggingunni, ekki til þess
að vera lengur þar úti og eru nú
komnir fyrir fullt og allt í land.
Áformað er að byggja lítinn vita vest-
ur á Arnarstapa í haust og verður
vinna við byggingu hans hafin á næst-
unni. Mjög erfiðlega hefir gengið að
fá ljóstæki í vitana síðustu missirin.
Eru þau keypt í Englandi, en treglega
hefir gengið að fá þau afgreidd þar.
Þegar brezka setuliðið kom hingað var
slökkt á mörgum vitum meðfram
ströndum landsins og hefir ekki fengizt
leyfi til þess að kveikja á þeim ennþá.
Eru heil svæði af strandlengjunni
óupplýst, svo sem austurströndin frá
Glettinganesi að Papey. En þar eru 7
vitar ljóslausir.
t t r
Samkvæmt upplýsingum Þoi-móðs
Eyjólfssonar, formanns stjórnar sfldar-
verksmiðja ríkisins, hafa um 4000
smál. af síldarmjöli verða seldar til
notkunar innanlands. Var þetta magn
að mestu leyti pantað fyrir ágústlok,
en 1. sept. hækkaði verðið á pokanum
úr 32 kr. í 35 kr. í fyrra voru seldar til
innanlandsnotkunar milli 6—7 þúsund
smálestir og var verðið á pokanum þá
25 kr. Minni síldarmjölskaup nú munu
eitthvað stafa af því, að ýmsir munu
hafa átt nokkrar birgðir síðan í fyrra.
t r r
Áfengt brugg fannst hinn. 25. sept.
hjá bænum Hvassahraun í Garða-
hreppi í Gullbringusýslu. Húsleitina
framkvæmdi lögreglan í Hafnarfirði.
Fannst trétunna grafin niður í hey-
stálið í hlöðu austanvert við íbúðar-
húsið, með bruggi í. Guðmundur Sig-
urðsson, sonur bóndans í Hvassa-
hrauni, hefir viðurkennt að hafa lagt
þetta til gerjunar á þenna stað sið-
ari hluta júnímánaðar. Hann hefir
einnig viðurkennt að hafa selt flösku
af heimabruggi þessu tveimur drengj-
um fyrir 80 kr., en skilaði andvirðinu í
réttiniun. Mál þetta er að öðru leyti
í rannsókn hjá bæjarfógetanum í
Hafnarfirði.
t r r
Rigningar þær, sem undanfarnar
vikur hafa gengið að heita látlaust um
Suðurland og Vesturlands, hafa orðið
til verulegs tjóns og baga víða. Vegir
hafa spillzt ákaflega mikið og sums
staðar urðu þeir um skeið með öllu
ófærir bifreiðum. Auk þess, sem þetta
hnekkti venjulegum samgöngum, varð
það til mikils trafala fyrir kjötflutn-
inga landleiðis, sem nú eru með
langmesta móti, sökum þess, að salt-
kjötsmarkaður er enginn erlendis og
er því ieitast við að frysta sem allra
mest af kjötinu, þótt flytja þurfi það
langar leiðir á bifreiðum til þess að
koma því í frystihús. Varð sums stað-
ar að fresta slátrun um nokkra daga,
þar eð vegirnir voru orðnir ófærir eft-
ir allar rigningarnar, og í þokkabót
hafa sum sláturhúsin orðið að sitja
uppi um skeið með talsvert af kjöti,
sem safnazt hafði fyrir, áður en það
ráð var tekið að fresta slátrun. Sums
staðar hafa minni háttar skriður fallið
á vegina og hamlað umferð um stund-
arsakir, og í Skaftafellssýslu flæddu ár
úr farvegum sínum á dögunum og
skemmdu brýr og vegi. í göngum og
réttum og við fjárrekstra til slátrunar-
staða fengu menn á rigningarsvæði
víða hið mesta hrakviðri, þótt ekki sé
kunnugt, að hlotizt hafi af því tjón á
mönnum eða skepnum. En hrakningar
hafa orðið langt umfram venju vegna
veðurfai-sins. Norðanlands var hins-
vegar yndislegasta veður um þetta
leyti, og fengu leitarmenn þar víða svo
gott veður i göngum að vart varð á
betra kosið.
r r r
í ár hefir verið gangskör að þvi
gerð að rannsaka málfar alþýðu
manna á landi hér. Hefir nefnd
manna, er Björn Guðfinnsson mag-
ister, Jakob Kristinsson fræðslumála-
stjóri og Jón Eyþórsson veðurfræðing-
ur eiga sæti í, fjallað um mál þessi.
Að þeirra tilstuðlan hafa ýmsir menn
ferðazt víða um land í því skyni að
kynna sér framburð fólks og orða-
notkun, bæði barna og fullorðinna,
meðfram í því skyni að gera saman-
burð á framburði hinnar yngri og eldri
kynslóðar og komast að íaun um
hvaða breytingar eru þar að gerast.
Hefir þegar verið farið víða urn Vest-
firði og Suðurland til þessara athug-
ana. Hafa þeir Björn Guðfinnsson
magister og Bjöm Karel Þórólfsson
magister einkum sinnt þessu. Næst
(Framh. á 4. siSu)
un dýrtíðarinnar sé að' ræða.
Hér á eftir eru nefndar nokkr-
ar vörutegundir, sem að okkar
dómi gætu komið til greina að
læklta verð á með fjárframlög-
um. Er tilgreind árleg umsetn-
ing þeirra, lauslega áætluð, og
hve mikið samkvæmt því mundi
kosta að lækka þær í verði svo
að næmi einu stigi vísitölunn-
ar:
Kindakjöt 2500 smál. 595 þús. kr.
Mjólk . . 10400 — 450 --------
Smjörlíki 1400 — 900 — —
Kartöflur 4000 — 350 — —
Kaffi . . 475 — 855 ---------
Kaffibætir 225 — 855 ---------
Þá getur nefndin þess á öðr-
um stað, að 145—168 þús. kr. til
verðlækkunar á saltfiski myndi
lækka vísitöluna um eitt stig.
Ennfremur segir, að 730 þús. kr.
til verðlækkunar á skömmtun-
arvörum myndu nægja til að
lækka vísitöluna um eitt stig.
Þá mætti lækka vísitöluna um
eitt stig, ef 600—700 þús. kr.
yrðu notaðar til að lækka
sjúkrasamlagsiðgjöld. Svipuð
lækkun á afnotagjaldi útvarps
myndi ná sama árangri.
Ummælin, sem Ólafur til-
greinir úr skýrslu nefndarinn-
ar, eru í niðurlagi hennar og
hefir hann slitið þau úr sam-
hengi, felt niður það, sem hon-
um fannst óþægilegt o. s. frv.
Niðurlagið birtist hér í heilu
lagi, og er það feitletrað, sem
Ólafur hefir felt niður:
„Við höfum athugað nokkuð
möguleikana á framkvæmd ým-
issa dýrtíðarráðstafana. Höfum
við, vegna framkvæmdaörðug-
leika, ekki talið fært að taka
með ýmsa útgjaldaliði, svo sem
nýjan fisk, slátur, egg, mjólk
urafurðir (hér er ekki átt við
mjólk), eldsneyti og ljósmeti og
fatnað. Hvað liinsvegar aðrar
nauðsynjar snertir, sem taldar
eru hér að framan, virðast ekki
vera verulegir erfiðleikar á
framkvæmd verðlækkunarráð
stafana á skömmtunarvörum
(korn, sykur og kaffi), svo og
á smjörlíki og kaffibæti, og lík-
lega heldur ekki á saltfiski.
Lækkun á afnotagjaldi útvarps
og sjúkrasamlagsiðgjöldum
myndu og reynast mjög auð
velt í framkvæmd. Af þeim
nauðsynjum, sem ótaldar eru,
en það eru kjöt, kartöflur og
mjólk, eru hins vegar ýmsir
erfiðleikar í framkvæmd. Hvað
kjötið snertir getur orðið erf
(Framh. á 4. siðu)
Erlendar fréttir
i Rússlandsstyrjöldinni hafa
litlar breytingar orðið seinustu
dagana. Rússar viðurkenna nú
missi Poltava, en Þjóðverjar
voru búnir að tilkynna töku
hennar fyrir nokkru. Finnar
segjast hafa rofið járnbrautar-
samgöngur milli Leningrad og
Moskva. Rússar telja sig hafa
bætt aðstöðu sína við Lenin-
grad og telja manntap sitt á
Kievsvæðinu miklu minna en
Þjóðverjar vilja vera láta. Snjó-
komur eru nú byrjaðar í Ukra-
inu og á Leningradvígstöðvun-
um og miðvígstöðvunum hafa
verið miklar rigningar. Þjóð-
verjar virðast vera að undirbúa
stórsókn í Ukrainu. Þýzk blöð
eru farin að gefa til kynna,
að Rússlandsstyrjöldin muni
standa i allan vetur.
Um 120 manns er búið að líf
láta í Tékkoslovakíu síðan
Heyderich tók við völdum. Elias
hershöfðingi, sem var forsætis-
ráðhgrra, hefir verið dæmdur
(Framh. á 4. siSu)
Á víðavangi
ÞVÍ ERU SKIPIN
EKKI VOPNUÐ?
Jarlsslysið hefir minnt okkur
á, að árásarhættan er enn mik-
il á sjónum, þótt þessi slys séu
nú ekki eins tið og í marzmán-
uði síðastliðnum. Sú spurning
hlýtur því að vakna, hvort eins
vel sé gengið frá þessum málum
af okkar hálfu og auðið er.
Þeirri spurningu er ekki hægt
að svara játandi. Skipin eru
látin sigla einsömul og óvopnuð
eða sama og óvopnuð. Raun-
verulega er ekki hægt að kalla
aetta annað en hreina glæfra.
Sjómenn munu þess yfirleitt
fýsandi, að skipin séu vopnuð,
dví að það veitir aukið öryggi.
Það er einnig stór huggun
hverjum þeim, sem fyrir árás
verður, að geta svarað í sömu
mynt. Hér í blaðinu var þess
strax krafizt, þegar siglingar
stöðvuðust síðastl. vetur, að
skipin væri vopnuð. Það er ó-
verjandi sinnuleysi að þetta
skuli ekki þegar hafa verið gert
og sökin verður meiri eftir því,
sem það er dregið lengur. Jafn-
framt ætti að athuga hvort ekki
væri hægt að taka upp sam-
siglingar. Það má ekki skáka í
Dví skjólinu, að sjómennirnir
séu svo fífldjarfir, að þeir sigli
irátt fyrir það. þótt möguleg
vernd sé ekki í té látin.
MUNAR EKKERT UM
1620 þÚS. KR.?
Ólafur Thors heldur áfram
að hamra á því í Morgunblað-
inu, að það muni ekki neitt um
hækkun farmgjaldanna á dýr-
tíðarvísitöluna. Samkvæmt út-
i'reikningi, er viðskiptamála-
ráðuneytið hefir látið gera,
nemur farmgjaldahækkunin
1620 þús. kr. á venjulegum árs-
innflutningi skömmtunarvara,
þ. e. kornvörum, kaffi og sykri.
Ólafur Thors álítur almenning
sannarlega skilningslítinn, ef
hann heldur að hægt sé að telja
honum trú um, að þessi upp-
hæð hafi engin áhrif á verðlag
þessara vara.
ÁRÁS Á SÉRMENNTUNINA?
Mbl. hefir oft skammað
Framsóknarflokkinn fyrir að
taka ekki nægilegt tillit til sér-
fræðiþekkingar, þegar stöður
hafa verið veittar. Nýlega hefir
verið ráðinn skólastjóri við
hinn nýj a húsmæðraskóla
Reykjavíkur, en íhaldskonur
eru í meirihluta í skólanefnd-
inni. Umsækjendur voru tvær,
Hulda Stefánsdóttir, myndar-
leg kona með góða, almenna
menntun og Helga Sigurðar-
dóttir, sem hefir hina full-
komnustu sérmenntun. Skóla-
nefndin hefði átt að velja sér-
menntuðu konuna, ef regla
Mbl. hefði verið fylgt. En hún
valdi Huldu. Hvað segir Mbl. um
þetta? Er þetta ekki ósvífin á-
rás á sérmenntunina?
TIMBURKAUPMAÐUR
í ÞJÓÐÓLFI.
í blaðinu Þjóðólfur birtist 29.
f. m. mjög götustráksleg grein
um Eystein Jónsson viðskipta-
málaráðherra. Eru þar tíndar
saman rakalausustu skamm-
irnar úr íhaldsblöðunum fyrr
og síðar, en orðbragðið aðeins
enn strákslegra og ósvífnara.
Virðist orðið heldur lítið úr
loforði Jónasar útvarpsstjóra
um að blaðið myndi gæta prúð-
mennsku í málflutningi. Eitt
ádeiluefnið er það, að ekki hafi
verið flutt nægjanlegt bygg-
ingarefni til landsins síðan
styrjöldin hófst. En í smá-
(Framh. á 4. sfSu)