Tíminn - 04.10.1941, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMA Ð UR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
25.
Ilovkjavík, langardaglnn 4. okt. 1941
98. blað
Falssiiiir i fsirmgjaI<1 si 111 áIinii
Ólafur Thors og Morgunblaðið hafa
eignað hagsfofusfjóra ummæii, sem
hann hefir aldrei sagf
Furðuleg ályktun brezkra
hernaðaryíirvalda um
„ástandið(<
Viðfal við forsæfisráðherra
Innflufningur
bifreiða
Viðtal við Svcin Ing-
varsson, forstjóra
Þessa dagana er verið að
flytja á land nýjar vörubif-
reiðar, sem Bifreiðaeinkasala
ríkisins keypti nýlega í Ame-
ríku. Tíðindamaður blaðsins
átti tal við Svein Ingvarsson
forstjóra um þennan bifreiða-
innflutning og fórust honum
orð á þessa leið:
— Bifreiðaeinkasalan hefir
nýlega fengið 250 nýjar vöru-
bifreiðar frá Ameríku. Bif-
reiðarnar eru ósamansettar, en
þeim fylgir vandað hús og flýt-
ir það nokkuð fyrir afgreiðslu
þeirra. Samt verða alltaf 2—3
mánuðir þangað til búið verður
að afgreiða allar bifreiðarnar til
kaupendanna. Bifreiðaverk-
stæði Egils Vilhjálmssonar
annast samansetningu þeirra
bifreiða, sem eiga að fara í
Reykjavík og nærliiggj andi
héruð. En komið hefir til orða,
að bifreiðar þær, sem eiga að
fara til Norðurlandsins, verði
settar saman af bifreiðaverk-
stæðum Kristj áns Kristj áns-
sonar og verkstæði Kaupfélags
Eyfirðinga á Akureyri.
Sjaldan hefir verið jafn knýj-
andi nauðsyn á að flytja inn
vörubifreiðar og einmitt nú. í
fyrsta lagi hefir innflutningur
vörubifreiða verið mjög tak-
markaður síðustu 7—8 árin,
vegna gjaldeyriserfiðleika. Af
þeim sökum hefir vörubifreiða-
kosturinn stöðugt gengið úr
sér. Hins vegar er vegakerfi
landsins allt af að lengjast og
verklegar framkvæmdir stór-
aukast með hverju ári, sem líð-
ur, og jafnframt vex þörfin
fyrir flutningabifreiðarnar. Það
var því erfitt að miðla þessum
250 vörubifreiðum þannig, að
allir yrðu ánægðir. Bifreiða-
einkasölunni bárust 800 um-
sóknir og er augljóst, að ekki
var unnt að verða við nema
litlum hluta þeirra, þar sem
aðeins voru 250 bifreiðar til út-
hlutunar. Sú regla er yfirleitt
höfð við alla bifreiðaúthlutun
frá einkasölunni, að endurnýja
fyrst hjá atvinnubifreiðastjór-
um og fyrirtækjum, sem eiga
elztu og lélegustu bifreiðarnar,
og að dreifa hinum nýju bif-
reiðum á landshlutana í hlut-
falli við bifreiðatöluna á hverj-
um stað.
Þar sem hinar nýju bifreiðar
fullnægja ekki vörubifreiða-
þörfinni nema að nokkru leyti,
vinnur einkasalan nú að
kaupum á 250 bifreiðum til við-
bótar á þessu ári. Ef siglingar
haldast í sæmilegu horfi, þá
væntum við þess, að geta náð
þessum bifreiðum til landsins
fyrir næstu áramót. Takist það,
verður að telja, að sæmileg
endurnýjun hafi fengizt á vöru-
bifreiðakostinum í landinu.
Ennþá er ekkert hægt að
segja um innflutning fólksbif-
(Framh. á 4. siSu)
Aukaþingið
Það verður sennilega
kvatt saman í sídari
hluta næstu viku
Það er nú ákveðið að auka-
þing verði kvatt saman, senni-
lega síðari hluta næstu viku.
Þingmannafundirnir, sem
áttu að hefjast í þessari viku,
munu ekki byrja fyrr en nú um
helgina. Hafa þeir tafist, því
sumir þingmanna hafa ekki
getað komið strax til bæjarins.
Morgunblaðið hefir nú
birt skýrslu hagstofustjóra
um innflutningsgjöldin. í
skýrslu þessari er aðeins
leitazt við að sýna áhrif
flutningsgjalda á vísitöluna,
en hins vegar er ekkert
minnzt á það í skýrslunni,
hver áhrif það myndi hafa á
vísitöluna, ef tillögur við-
skiptamálaráðherra væru
framkvæmdar. Allar full-
yrðingar Ólafs Thors og
Mbl. um að hagstofustjóri
haldi því fram, að það
myndi lækka vísitöluna um
6/7 úr stigi, eru því tilhæfu-
lausar.
Þvert á móti er það tekið
fram i skýrslu hagstofustjóra,
að vísitalan myndi lækka um
iy4 stig, ef farmgjöld á
skömmtúnarvöruim, (kornvör-
um, kaffi og sykri) væru lækk-
uð um helming, en vitanlegt
er að farmgjöld á þessum vör-
um hafa miklu meira en tvö-
faldast slðan styrjöldin hófst.
Virðist nærri lagi, að þessi út-
reikningur hagstofustjóra sýni,
aö f armgj aldahækkunin á
skömmtunarvörum nemi 1%
stigi. Bendir þetta til sömu nið-
urstöðu og hjá sérfræðinga-
nefndinni, að vísitalan myndi
lækka um 2y2 stig, ef fram-
kvæmdar væru tillögur við-
skiptamálaráðherra um farm-
gjaldalækkun og tollalækkun á
skömmtunarvörum.
Það er þvi hér með upplýst,
að bæði Ólafur Thors og Morg-
unblaðið hafa ranglega borið
hagstofustjóra fyrir því, að
lækkun farmgjalda á skömmt-
unarvörum samkvæmt tillögu
viðskiptmálaráðherra myndi
aðeins lækka vísitöluna um 6/7
úr stigi. Engan undrar þótt
Fréttaritari blaðsins í Keflavík skrif-
ar: Hér er búið að salta um 4000 tn.
af reknetasfld síðan fyrst í september.
Undanfarið hafa gæftir verið slæmar,
en nóg síld veiðist, þegar gefur á sjó.
Fyrir skömmu komu hingað rnn 40.000
tómar sfldartunnur með skipi frá Skot-
landi. Salt er nóg til, og virðist auðvelt
að veita allri þeirri sfld móttöku, sem
kann að berast hér á land í haust. Ný-
lega keypti Keflavíkurhreppur hafnar-
mannvirkin hér, en þau voru áður eign
„Hafskipabryggjan s.f.“ Söluverðið var
360.000,00 krónur, en mannvirkin eru:
hafnargarður, ásamt hafskipabryggju
og trébryggju fyrir báta, stórt sfldar-
söltunarhús og vatnsgeymir, íbúðarhús
fyrir umsjónarmann mannvirkjanna og
vélbátur, 8 smálestir að stærð. Sá, sem
reisti þessi mannvirki í fyrstunni, var
Óskar Halldórsson útgerðarmaður. í
Keflavíkurhreppi er nú unnið að bygg-
ingu mn 20 íbúðarhúsa. Þar af eru 5 í
Njarðvíkum. Auk þess er Kaupfélag
Reykjavíkur og nágrennis að reisa hér
stórhýsi, sem líklegt er að verði notað
sem verzlunarhús í framtíðinni. í ráði
er að skipta Keflavílcurhreppi í tvennt
og verða Njarðvíkur þá sérstakur
hreppur. Er þegar búið að ákveða
landskipti milli hreppanna, gera sam-
komulag um skólahald og fátækra-
framfæri, en eftir er að ganga endan-
lega frá þessum málum. Hér í dráttar-
brautinni er verið að byggja tvo nýja
báta. Annan fyrlr Sigurbjörn Eyjólfs-
son útgerðarmann og verður sá bátur
Morgunblaðið hafi gert þetta,
en hitt mun koma meira á ó-
vart, að ráðherra skuli vera svo
blygðunarlaus, að reyna að
verja aðgerðaleysi sitt með þvi
að bera opinberan starfsmann
fyrir því, sem hann hefir alls
ekki sagt.
Óskammfeilni Mbl. má vel
marka á því, að á sömu síð-
unni og blaðið birtir skýrslu
hagstofustjóra, segir það í for-
ystugrein: „Hagstofustjóri telur
að þessi ráðstöfun (þ. e. tillaga
viðskiptamálaráðherra um
farmgjöldin) muni lækka dýr-
tíðina um 6/7 úr einu stigi.“ En
í skýrslunni er ekki vikið að
þessu einu orði, heldur sýnt
fram á að lækkun vísitölunnar
yrði mun meiri, eins og rakið
er hér á undan. Er þetta harla
gott dæmi um sannleiksást og
málflutning Mbl.!
* * *
Til frekari skýringar þykir
Tímanum rétt að rifja nánar
upp tillögu viðskiptamálaráð-
herra um farmgjaldalækkun-
ina. Hún var á þessa leið:
„Ákveðið verði sama flutn-
ingsgjald á kornvörum, kaffi og
sykri og var fyrir stríð. Eim-
skipafélögin fái greiddar bætur
úr dýrtíðarsjóði, ef það sýnir
sig, að rekstur þeirra fái ekki
staðizt þessa ráðstöfun, en þá
sé líka jafnframt tekið tillit til
afkomu þeirra á síðastl. ári.“
Til frekari skýringar skal
þess getið, að tilætlun við-
skiptamálaráðherra var sú, að
þótt vörurnar væru nú aðallega
fluttar frá Ameríku, þá þyrfti
vöruinnf lytj endur ekki að
greiða hærra flutningsgjald en
það kostaði að flytja vörurnar
frá Norðurlöndum og Englandi
fyrir styrjöldina. Þar sem ekki
þótti réttlátt að leggja slíka
kvöð skilyrðislaust á eimskipa-
félögin, var gert ráð fyrir upp-
bótargreiðslum úr dýrtíðarsjóði,
ef taprekstur var fyrirsjáan-
(Framh. á 4. síðu)
28 smálestir að stærð. Hinn báturinn
«
er smíðaður fyrir Sig. Guðmundsson,
Þernukoti í Njarðvíkum, og verður sá
bátur 25 smálestir að stærð. Við drátt-
arbrautina vinna frá 20—40 menn árið
um kring. Framkvæmdastjóri hennar
er Valdemar Björnsson, en verkstjóri
og yfirsmiður er Siguröur Guðmunds-
son.
t t t
Um fimmleytið á aðfaranótt miðviku
dags tók mann að nafni Ingólf Pálsson
út af vélbátnum Stakk frá Keflavík.
Slysið vildi til út af Garðskaga, er bát-
urinn var að koma af reknetaveiðum.
Mikill sjógangur var og gengu öldurnar
af og til yfir bátinn. Ein slík alda gekk
yfir aftanverðan bátinn og skolaði Ing-
ólfi með sér. Ingólfur var fæddur 8.
ágúst 1911. Var hann nýkvæntur, en
barnlaus.
t t r
Fregnir hafa borizt um að hámarks-
verð á ísfiskl hafi nýlega verið lækk-
að í Englandi. Ennfremur að í ráði sé
að setja nýjan innflutningstoll á fisk-
inn. Um þessi atriði hafa ekki enn
borizt neinar áreiðanlegar fregnir, en
talið er líklegt að þessar ráðstafanir
muni hafa talsverða verðlækkun á ís-
fiskinum í för með sér.
t t t
Blaðið átti símtal við Jón Sigurðsson
kaupfélgasstjóra á Djúpavogi í morg-
un og tjáði hann því eftirfarandi:
Slátrun hófst hér 2. október og er það
nokkru seinna en venjulega. Stafar
Brezka herstjórnin kvaddi
blaðamenn á fund sinn í gær
og afhenti Wise majór þar yfir-
lýsingu frá herstjórninni um
„ástandsmálið“, ásamt nánari
greinargerð. Hefir herstjórnin
fengið skýrslur sakadómara og
lögreglustjóra til athugunar og
eru þær sérstaklega ræddar í
greinargerðinni.
í yfirlýsingu herstjórnarinn-
ar segir m. a.:
„Brezku hernaðaryfirvöldin
eru fús á að eiga samvinnu við
íslenzk yfirvöld um að varð-
veita þá vingjarnlegu sambúð,
sem hingað til hefir verið með
setuliðinu og landsmönnum,
en þau geta ekki samþykkt rétt-
mæti ummæla þeirra um á-
standið, sem felst í skýrslu „Á-
standsnefndairinnar“ um að
saurlifnaður hafi farið mjög í
vöxt á íslandi vegna setuliðs-
ins hér. Það eru þegar í gildi
ýmsar fyrirskipanir um varð-
veizlu reglu, en þær virðast ekki
vera almenningi kunnar. Þess-
ar fyrirskipanir eru:
1. Það er brot á brezkum lög-
um að eiga mök við stúlku inn-
an 16 ára aldurs, jafnvel þótt
athæfi þetta sé framið óafvit-
andi.
2. Konum er bannaður að-'
gangur að hermannabúðum.
Hermaður, sem fer með konu
inn í herbúðir, er sekur um af-
brot.
3. Hermönnum er bannað að
bjóða stúlkum innari 16 ára
aldurs á hermannadansleiki og
fyndust þær þar, mundu þær
látnar fara.
4. Herlögreglan er ávallt á
verði í veitingahúsum, á götum
og öðrum opinberum stöðum til
að varðveita reglu.“
í greinargerðinni er komizt
að þeirri furðulegu niðurstöðu,
að hérvíst setuliðsins hafi haft
lítil áhrif á siðferðislíf lands-
manna og að það hafi blátt
þetta af ótíð þeirri, sem undanfarið
hefir verið hér í Suður-Múlasýslu. Var
ekki unnt að ná fénu af afréttum
vegna vatnavaxta og seinkaði göngum
hér um slóðir allverulega af þessum
sökum. Svo mikil hlýindi hafa fylgt
úrkomunum undanfarið að vatnsföllin
hafa oltið fram kolmórauð eins og 1
leysingum að vori til. Um skeið hefir
verið hér mikið gæftaleysi og því eng-
inn fiskur veiðzt nokkra hríð.
t t t
í sumar urðu menn varir við óþekkta
fisktegund, sem óð í torfum líkt og síld.
Einkum hefir þessa fiskjar orðið vart
á Norðfjarðarflóa og á Homafirði, við
Vestmannaeyjar og á Hafnarfirði. Á
tveim síðasttöldu stöðunum hefir þess-
um fiski verið beitt og segja fróðir
menn, að þetta sé brynstirtla, en sú
fiskitegund er algeng í heitari höf-
um, en hefir sjaldan sézt hér fyrr.
Árið 1840 sá Jónas Hallgrímsson þenn-
an fisk út af Bfldudal og stundum
hefir brynstirtla sést við strendur
Noregs og Englands. Brynstirtla er á
stærð við síld, en það sem hér hefir
veiðst af henni er 12—13 sm. að lengd
(sennilega ungviði) og hefir haft 10%
fitumagn.
r t r
Nú um mánaðamótin skeði sá at-
burður í Brelðdalsvik eystra að tund-
urdufl rak á land og sprakk skammt
frá höfninni. Ekki er vitað um að tjón
hafi orðið af völdum sprengingarinnar.
(Framh. á 4. síðu)
áfram batnað undanfarna mán-
uði! Er reynt með ýmsu móti að
gera skýrslu lögreglustjóra sem
tortryggilegasta.
Þar sem það verður að telj-
ast mjög furðulegt, að ensku
hernaðaryfirvöldin skuli fara
að skipta sér af rannsókn mála,
sem fyrst og fremst snerta is-
lenzka þegna, hefir Tíminn
snúið sér til forsætisráðherra og
spurt um álit hans á þessari
yfirlýsingu.
Forsætisráðherra fórust þann-
ig orð:
— Yfirlýsing þessi mun vera
gefin út af deild, sem mun
hafa með höndum ýmsa eftir-
grennslun og upplýsingaþj ón-
ustu fyrir herinn hér á landi.
Hefir hún annað veifið verið að
kalla saman íslenzka blaða-
menn til þess að fá þá til að
birta hinar og þessar yfirlýs-
ingar.
Margt í skýrslunni verður að
teljast næsta broslegt, t. d. sú
fullyrðing, að siðferðið muni
hafa batnað síðan herliðið kom
til landsins. Það verður vissu-
lega að teljast broslegt að ætla
að bera slíkt á borð fyrir ís-
lenzka blaðalesendur, sem hafa
það fyrir framan augun, sem
er að gerast í þessum efnum,
næstum hvar sem þeir fara.
Um reglur þær, sem sagt er
að hermönnunum hafi verið
gert skylt að fylgja í þessum
efnum, ætla ég ekki að ræða að
svo stöddu. En trúlegt þykir mér
að það komi ýmsum íslending-
um á óvart, að slíkar reglur skuli
hafa verið í gildi.
Það er reynt að véfengja
skýrslur lögreglustjóra, m. a.
vegna þess, að engin nöfn og
heirríilisföing hafi verið skrá-
sett. Vitanlega hafa nöfnin og
heimilisföngin verið skrásett,
en það kom hins vegar ekki til
mála, að láta í hendur erlendra
hernaðaryfirvalda slikar skýrsl-
ur með nöfnum og heimilis-
föngum þeirra kvenna, sem um
er að ræða. En af þessum á-
stæðum hafa þau vitanlega
ekki getað athugað það neitt,
hvort skýrslur lögreglustjóra eru
réttar eða ekki, enda er það
ekki verkefni fyrir þau, að safna
slíkum skýrslum um íslenzkt
kvenfólk eða að skipta sér af
því, hvernig þeirra heimilda er
(Framh. á 4. siðu)
Erlendar fréttír
Hitler flutti ræðu í gær í til-
efni af því, að þýzka vetrar-
hjálpin var að taka til starfa.
Það, sem vakti einna mesta
athygli í ræðu hans, voru þau
ummæli, að með innrásinni í
Rússland hefði hann opnað
„hlið á leyndardómi, sem eng-
inn þekkti fyrirfram", þ. e. að
óvíst væri um úrslitin. í ræðu
sinni gerði hann ráð fyrir þeim
möguleika, að styrjöldin stæði
lengi og myndu Þjóðverjar þá
notfæra sér auðæfi þeirra lands-
hluta, er þeir væru búnir að
taka af Rússum, en þessi lönd
væru fjórum sinnum stærri en
Bretland. Hann viðurkenndi
hreysti Rússa og sagði, að þeir
berðust eins og blóðþyrst ó-
argadýr. Hann kvað Rússa líká
hafa reynst öflugri, en Þjóð-
verjar hefðy gert ráð fyrir.
Hann sagði, að 2.5 millj. rúss-
neskra hermanna hefðu verið
teknir til fanga og þeir hefðu
misst 22 þúsund fallbyssur,
18 þúsund skriðdreka og
(Framh. á 4. síffu)
A víðavangi
SKEMMDIRNAR Á
MJÓLKINNI.
Talsvert ber á skemmdum á
mjólk hér í bænum um þessar
mundir. Stafar það af því, að
sækja verður nú allmikið af
mjólkinni lengra en venjulega,
því mjólkurframleiðsla er með
minnsta móti á þessum tima
árs, og að mjólkurvinnslan hér í
bænum hefir mjög örðugan að-
búnað. Eins og vænta mátti af
„samstarfsmönnunum“, Sjálf-
stæðismönnum, reyna þeir að
gera mjólkurskemmdirnar póli-
tískar. Þær eiga að vera sök
Framsóknarmanna í mjólkur-
verðlagsnefnd. Þessu er því að
svara, að Framsóknarmenn
kusu miklu heldur að láta
byggja nýja mjólkurstöð en að
kaupa hina ófullkomnu mjólk-
urstöð Mjólkurfélagsins, þótt að
því ráði væri horfið. Hafa
Framsóknarmennirnir í mjólk-
ursölunefndinni ekki síður en
hinir nefndarmennirnir gert
sitt til að fá bætur á því vand-
ræðaástandi, sem stafar af
þessum óheppilegu kaupum.
Ættu fulltrúar bæjarstjórnar-
innar í mjólkursölunefnd, Ja-
kob Möller og Guðmundur R.
Oddsson,að geta borið um þetta.
Er skorað á Mbl. og Alþbl., ef
þau ætla að halda áfram að
bera Framsóknarmenn sökum í
þessu máli, að nefna þá dæmi
þess, að þeir hafi reynt að
hindra einhverjar umbætur, er
Jakob og Guðmuridur reyndu að
koma fram.
ÓLAFUR AFNEITAÐI
JÓNI OG ÞORSTEINI.
Bóndi, sem nýlega kom inn
á skrifstofu Tímans, vakti at-
hygli á því, að jafnframt því,
sem Ólafur Thors lýsti yfir
stefnuleysi Sjálfstæðisflokksins
í verðlagsmálum landbúnaðar-
ins í Mbl.grein sinni 30. f. m„
þá tæki hann skýrt fram, að
ráðherrar Sjálfstæðisflokksins
hefðu viljað hafa kjötverðið
lægra en Jón Pálmason og
Þorsteinn sýslumaður. Með þess-
ari yfirlýsingu formanns Sjálf-
stæðisflokksins væri raunveru-
lega sagt, að flokksforystan
stæði með Óðinsmönnum, þótt
hún vildi ekki marka greini-
legri afstöðu að sinni. Þetta
gæti verið bændum greinileg-
ur leiðarvísir um það, hvað ger-
ast myndi í þessum málum, ef
Sjálfstæðisflokkurinn fengi síð-
ar þá aðstöðu, að vera þar einn
öllu ráðandi. Óðinssjónarmið
myndi þá bera hærri hlut.
SAMVINNA BÆNDA
OG VERKAMANNA.
í grein sinni um Sjálfstæðis-
flokkinn og verðlagsmálin reyn-
ir Ólafur að eigna andstæðing-
um sínum þá skoðun, að bænd-
ur og verkamenn geti ekki
unnið saman. Annaðhvort fer
Ólafur hér vísvitandi með rangt
mál eða hann hefir algerlega
misskilið skrif andstæðinga-
blaða sinna. Blöð Framsóknar-
flokksins hafa jafnan talið
samvinnu bænda og verka-
manna æskilega. M. a. þess-
vegna hafa þau deilt á Sjálf-
stæðisflokkinn fyrir að æsa
verkamenn gegn bændum og
bændur gegn verkamönnum, en
undirróður Óðinsforsprakkanna
annars vegar og Jóns Pálmason-
ar hins vegar hefir þær afleið-
ingar. Ólafur Thors getur vissu-
lega ekki talið sig fylgjandi
samvinnu bænda og verka-
manna meðan flokkur hans
vinnur að því öllum árum, að
hvetja þessar stéttir til að gera
kröfur, sem hljóta að spilla
sambúð þeirra.
SKRINGILEG NEÐURSTAÐA.
Piltur, sem nefnist Jóhann
Hafstein, hefir nýlega skrifað
grein i Mbl., sem styrkir það
álit, að hann hafi eingöngu
komizt tíl metorða í Sjálfstæð-
(Framh. á 4. síSu)
A KROSSaÖTTJM
Frá Keflavík. — Druknun. — Hámarksverð á ísfiski. — Ótíð eystra. —
Brynstirtla. — Tundurdufl. — Frá Hofsós.